پرورش ماهی مداربسته

[mani24 29,665]

شناسایی قسمتهای مختلف سیستم مداربسته

در سالهای اخیر مصرف ماهی دراکثر کشورها به میزان قابل توجهی افزایش یافته است و تکثیر و پرورش ماهیبه عنوان منبع پروتئینی سبب شده است که این کار بصورت یک تجارت مهم درکشورهای پیشرفته تبدیل شود. ماهی نسبت به عوامل محیط آبی که در آن زیست میکند نظیر PH ، O ۲ ، NH ۴ ، و دیگر عوامل بیوشیمیایی و بیولوژیکی،موجودیبسیار حساس است و ضرورت دارد که این عوامل در یک حد مشخص و معمولی ثابتبماند. با توجه به این نیاز روزافزون سعی شده است برای پرورش فوق متراکمماهیان ، بهبود عوامل محیطی و بهبود کیفیت تولید و کوتاه شدن دوره پرورشمدنظر قرارگیرد.

قدمت استفاده از سیستم گردشی پرورش آبزیان به حدود دو دهه می رسد که برایاولین بار در کشور دانمارک مورد استفاده قرارگرفت و هم اکنون در کشورهایاروپایی (به طور خاص) مورد استفاده قرار می گیرد. در زمان حاضر از اینسیستم برای استفاده از پرورش آبزیان گرمابی و سردابی استفاده می شود. نحوهکاربرد سیستم هردو روش یکسان است اما عواملی همچون دما ، اکسیژن و ... درپرورش آبزیان مختلف متفاوتند که باید تنظیم و کنترل شوند.

در یک سیستم مداربسته که آب مورد استفاده ماهیان از نظر اکسیژن فقیر شده ومواد سمی و فضولات آن زیاد شده است، با حذف مواد معلق توسط میکرو***** وتبدیل آمونیوم تولید شده به نیتریت و نیترات زیر حد مجاز توسط بیو*****هاو تزریق اکسیژن مایع خالص بوسیله راکتورهای مخلوط کن و ضدعفونی کردن، آباحیا می شود و مجدداً مورد استفاده قرار میگیرد. در این تصفیه فیزیکی وشیمیایی دقت عمل و سرعت ضرورت دارد بطوریکه کوچکترین اختلال در عمل تصفیهو احیا سبب مرگ و میر شدید آبزیانی که از آب بازگشتی استفاده می کنند میشود. چنین ظرافتی سبب می شود که کنترل کیفیت آب بطور دائمی صورت گیرد وعمل تصفیه بدون کوچکترین توقفی انجام شود. به همین دلیل اتوماسیون نقشمهمی در صحت عمل چنین سیستمی ایفا می کند.

پس از اندازه گیری عوامل حیاتی در آب مورد استفاده ماهیان، اطلاعات بدستآمده را تجزیه و تحلیل می کنند. چنین نیازی سبب می شود که صنعت نقش مهمیدر اندازه کیری عوامل و تجزیه و تحلیل و اصلاح آنها داشته باشد.

تصفیه فیزیکی و شیمیایی و احیای مجدد آب در سیستم مداربسته در مصرف آب وابعاد زمین مورد نظر موثر است و زمان رشد را به حداقل می رساند، بطوریکهیک محصول در مدت یک سال چند بار قابل عرضه به بازار است. کنترل دما ازعوامل مهم دیگری است که سبب کاهش دوره پرورش می شود.

در این سیستم فاکتورهای مورد نیاز تغذیه ماهی در شرایط مطلوب است. درنتیجه در مصرف غذا صرفه جویی می شود و در نهایت هزینه های تمام شده نیزکاهش می یابد که خود یکی از مزایای این سیستم است.

بخشهای سیستم مداربسته عبارتند از: چند حوضچه بتنی، میکرو*****، پمپسیرکوله، ***** بیولوژیک، پمپ هواده، مخروط تزریق اکسیژن مایع، اتاقکنترل، موتور ژنراتور،اشعه uv ، غذاده خودکار و ... .

● نحوه کار سیستم مداربسته

هدف کلی در یک سیستم مداربسته پرورش آبزیان استفاده مجدد از آب و افزایشتراکم ماهی در استخرهای پرورشی است. طبق محاسبات انجام شده، با احیای مجددآب و ایجاد شرایط زیست مناسب در استخرها، با تراکم بالا می توان مصرف آبرا تا یک هفتادم کاهش داد که این خود در پرورش و فراگیر کردن آن در مزارعیکه آب و زمین مختصری دارند، تحول بوجود می آورد. به عنوان مثال در یکمزرعه پرورش ماهی قزل آلا به ظرفیت ۵۰ تن، میزان آب تازه مورد نیاز ۵۰۰لیتر در ثانیه و مساحت استخرها نیز پنج هزار متر مربع است، اما در یکسیستم آب در گردش با همین ظرفیت، آب مورد استفاده به هفت لیتر در ثانیه ومساحت استخرها تا ۲۵۰ متر مربع کاهش می یابد.

عملکرد سیستم مداربسته پرورش ماهی مبتنی بر گردش آب موجود در استخرها واحیای مجدد آن از لحاظ اکسیژن مورد نیاز، دفع مواد زائد،تصفیه کردن موادسمی، تنظیم PH و گندزدایی است. کنترل هریک از عوامل ذکر شده و ایجاد شرایطسالم استفاده از روش خودکار اندازه گیری، کنترل و ثابت نگهداشتن هریک ازاین عوامل در محدوده مجاز است که مجموعه این شرایط حضور صنعت و تکنولوژیجدید را در هر مزرعه پرورش ماهی ضروری می سازد.

استفاده از کامپیوتر در چنین سیستمی نه تنها این موارد را محقق نمی سازدبلکه با بکارگیری نرم افزارهای مناسب ، هر لحظه آمار و اطلاعات دقیقی درکلیه زمینه های مربوط به پرورش در اختیار است. همچنین تشخیص و درمانبیماریهای احتمالی موجود در استخرها به وسیله کامپیوتر انجام می گیرد.امروزه وضعیت مزرعه را بوسیله خطوط تلفن از هر نقطه دلخواه و از کیلومترهافاصله کنترل می کنند زیرا سیستمهای کامپیوتری این گونه ارتباط از راه دوررا بای مجموعه امکان پذیر ساخته است.

سیستمهای آب در گردش پرورش ماهی با توجه به انتخاب قابلیتهای مورد نظر باامکانات متفاوتی ساخته شده اند که در کلیات با هم مشترکند ولی هریکقابلیتهای مختلفی دارند

● اصول بیولوژیکی تولید در سیستم مداربسته

هنگامیکه در سیستمهای مدارباز آب کافی با کیفیت مناسب ودمای ثابت دردسترسنبوده ویا فراهم نمودن آن از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نباشد ، استفادهاز سیستمهای مداربسته ضروری است. در سیستم مداربسته بطور کلی آب غیر قابلاستفاده برای ماهی از استخرها به بخش تصفیه انتقال داده شده وپس از تصفیهمکانیکی ، بیولوژیکی واکسیژن دهی به استخرهای ماهی برمی گردد.

● تغذیه ماهی

پس از مشخص شدن نوع واندازه غذا باید مقدار غذادهی روزانه محاسبه شود کهبا توجه به وزن کل ماهیهای سیستم ودرصد وزن بدن باشد. نکته بسیار مهم ایناست که پس از هر بار بیومتری که معمولا هر ۱۵روز یکبار صورت می گیرد،نباید مقدار غذادهی سریعا افزایش یابد چرا که فعالیت بیو *****ها مختل میشود وسبب افزایش پارامترهای سمی ازجمله آمونیاک می گردد. بطور کلیمقدارغذادهی نباید از ۱۰% - ۵% کل غذادهی در روز بیشتر شود. با توجه بهشرایط سیستم هر دو تا سه روز یکبار باید این مقدار افزایش یابد .(ازدادنغذای تر خودداری شود).

● پارامترهای فیزیکی

مقدار آن در رابطه با سمی شدن آمونیاک وغلظت دی اکسید کربن اهمیت به سزاییدارد بهترین دامنه برای فعالیت بهینه سیستم ۲/۷-۹/۶ میباشد.از تغییراتناگهانی آن در سیستم باید جلوگیری کرد ، زیرا تغییرات آن تاثیر سریع بررویدیگر پارامترها دارد. ۵/۰ واحد در روز بیشتر نباید تغییر یابد. معمولا پهاش آب به دو دلیل در سیستم اسیدی می شود:

۱) دی اکسیدکربن حاصل از تنفس

۲) اسید حاصل از فعالیت سیونفیکاسون

درصورت اسیدی شدن آب ، بیکربنات سدیم یا هیدروکسید کلسیم اضافه می شود. بهازای هر ۲۰ کیلوگرم غذا، ۱ کیلوگرم هیدروکسید کلسیم اضافه می شود. قلیائیت باید ۱۲۰-۵۰ میلی گرم در لیتر باشد.

▪ اکسیژن

مصرف اکسیژن ماهی بستگی به پارامترهایی مانند دما، سایز ماهی ، فعالیتومقدار غذادهی دارد. در دمای ۱۸ درجه سانتیگراد متوسط مصرف اکسیژن ۶۰۰ گرمبه ازای هر کیلوگرم غذا در روز ویا بطور متوسط ۴۸۰ میلی گرم در ساعت بهازای هر کیلو ماهی می باشد. اکسیژن محلول باید بیش از ۶ میلی گرم در لیترباشد.

با توجه به اینکه در سیستم ۱۰۰ تنی ۲۷۵ کیلوگرم در روز غذادهی صورت میگیرد باید ۷/۶ کیلوگرم اکسیژن در ساعت برای ماهی تامین شود که با اکسیژندهی بخشی از آب ورودی از طریق راکتورها انجام می شود.

غلظت اکسیژن در استخرها باید بیشتر از ۶۵% مقدار اشباع آب منطقه باشداکسیژن خالصی که به آب اضافه می شود سبب می شود که غلظت اکسیژن ۳۰۰-۲۰۰%درآب ورودی افزایش یابد که به تدریج در استخرها مقداراکسیژن لازم تامین میشود اگر اکسیژن در بیو*****های هوازی به زیر ۲میلی گرم در لیتر برسدباکتریهای بی هوازی فعال شده و سولفید هیدروژن آزاد میکنند که سبب مرگومیر در ماهیها میشود.همزمان فعالیت باکتریهای نیتریفیکاسیون هم کاهشیافته که در نتیجه آن غلظت آمونیاک ونیتریت افزایش می یابد.

▪ دما

بهترین دما برای رشد قزل آلا وفعالیت باکتریهای نیتریفیکاسیون ۱۸-۱۵ درجهسانتیگراد می باشد همانند سایر فاکتورهای آب از تغییرات ناگهانی دما نیزباید خودداری گردد درجه حرارت کمتر ویا بیشتر از حد بهینه سبب کاهش رشد میشود.

▪ کدورت

تعیین شفافیت آب (توسط سشی دیسک) نقش بسیار مهمی در سیستم دارد اگر بیشتراز ۱۵ سانتی متری سطح آب مشخص نباشد باید سریعاً رفع کرد علت این امر میتواند در نتیجه کم اشتهایی ماهی ، غذادهی بیش از اندازه ، بیماری ویااشکال در عملکرد میکرو ***** باشد. تا برطرف شدن مشکل باید مقدار غذادهیرا به حداقل رساند. در غیر اینصورت ماهیها دچار صدمات آبششی میشوند.

● پارامترهای شیمیایی

▪ آمونیاک / آمونیم

آمونیاک تولید شده در سیستم در اثر متابولیسم ماهی و تجزیه مواد دفعیوپسماندهای غذا می باشد به همین دلیل لازم است به سرعت ذرات جامد مدفوعوغذای خورده نشده از سیستم خارج شود.

(آمونیاک کل به دو فرم آمونیاک غیر یونیزه سمی و آمونیاک یونیزه غیرسمیباشد. مقدار آمونیاک مجاز غیر یونیزه برای سایزفینگرلینگ ۰۰۵/۰ وبرایماهیهای بزرگتر ۰۲۵/۰ میلی گرم در لیتر است. اما مقدار ۰۶/۰ میلی گرم درلیتر سبب ایجاد واکنشهای سمی در ماهی میشود. پ هاش در محدوده ۷ سبب کمترشدن سمی بودن آمونیاک می شود. مقدار تولید آمونیاک از طرفی به میزانپروتئین واسید آمینه غذا واز طرف دیگر به مقدار غذادهی بستگی دارد.

ارگانیسمهای حذف نیتروژن باکتریهای اتوتروف هستند که از گونه هاینیتروزموناس و نیتروباکتر می باشند. از آنجائیکه همزمان بارشد ماهی غذادهیهم افزایش میابد باید توجه داشت این افزایش بصورتی باشد که فرصت لازم جهتافزایش جمعیت باکتریهای مسئول نیتریفیکاسیون برای تبدیل آمونیاک اضافه شدهبه نیتریت ونیترات وجود داشته باشد.

برای تثبیت وافزایش جمعیت باکتریها معمولا چند هفته وقت لازم است.باکتریهای نیتریفیکاسیون به بسیاری از داروها ومواد شیمیایی که برای درمانماهی بکار میرود حساس هستند به همین دلیل لازم است که درهنگام درمان موادشیمیایی ودارو وارد بیو*****ها نشود.

▪ نیتریت

نیتریت حاصله از اکسیداسیون آمونیاک توسط باکتریهای نیترو باکتر به نیترات تبدیل می شود.

اگر نیتریت از حد مجاز بیشتر شود برروی هموگلوبین ماهی تاثیر گذاشته ومانعاز جذب اکسیژن می شود که معروف به بیماری مت همو گلوبین می باشد. به همیندلیل با وجود اشباع بودن آب از اکسیژن به دلیل مشکل بوجود آمده ماهی بهسختی تنفس می کند که متعاقباًً سبب کاهش رشد وایجاد بیماری می شود. باافزودن نمک طعام به آب و ثابت نگهداشتن مقدار کلر به مقدار ۲۰۰-۱۵۰ میلیگرم در لیتر به راحتی از بروز مسمومیت ناشی از نیتریت در ماهی می توانجلوگیری کرد.

▪ دنیتریفیکاسیون

مرحله دنیتریفیکاسیون توسط یکسری از باکتریهای هترو تروف انجام می گیرد.در این مرحله باکتریها اکسیژن را از نیترات تامین می کنند. نصف اسیدی کهتوسط باکتریهای نیتریفیکاسیون تولید می شود در این مرحله مصرف می شود.

نیترات + مواد آلی نیترات

۶NO۳+۵CH۳OH ۵CO۲+۷H۲O+۳N۲+۶OH-+e

▪ دی اکسیدکربن

در نتیجه تنفس ماهی وباکتریها در سیستم ، دی اکسیدکربن تولید می شود. اگرمقدار بیش از ۱۲ میلی گرم در لیتر بشود سبب استرس، کاهش ضریب تبدیل غذاییمی شود وبرای حذف آن از هوادهی استفاده می شود. همچنین بیو*****های چکه ایهم در حذف دی اکسیدکربن بسیار موثر هستند بدون حذف دی اکسیدکربن ، پ هاشآب اسیدی میشود.

▪ سولفیدهیدروژن

در اثر تجزیه بی هوازی مواد آلی در آب ایجاد می شود. ترکیب سولفید محلولبا یون هیدروژن تشکیل سولفید هیدروژن را میدهد ووجود آن بستگی به مقدار پهاش دارد. با شستشوی بیو***** غرقابی از تجمع آن وبروز خطر در سیستم میتوان جلوگیری کرد.

● نکات مهم

ـ هرگاه مقدار آمونیاک یا نتیریت افزایش یابد ابتدا باید غذادهی قطع شودوبه دنبال آن تعویض آب هم افزایش یابد وسریعا رفع علت کرد.

ـ در صورت پایین بودن درجه حرارت آب آنرا به آرامی باید تا ۱۸ درجه سانتیگراد افزایش داد.

ـ هردوماه یکبار باید بیو*****ها شستشو شوند یعنی هر بیست روز یک سلولبیو***** کاملاً شسته شود تا از کاهش جمعیت باکتریها جلوگیری شود. این امربستگی به میزان غذادهی ونیز کیفیت غذای مورد استفاده نیز داشته ودر صورتاستفاده از غذا با غبار زیاد شستشوی هر یک از بیو*****ها باید ۴ تا ۶ هفتهکاهش یابد.

ـ بچه ماهیهایی که در هر نوبت باید وارد سیستم بشوند، ابتدا سه هفته درقرنطینه خارج از سالن باید بمانند ودر بدو ورود با فرمالین شستشو بشوند،پس از سه هفته هم دوباره این عمل تکرار شود. سپس بعد از ۳-۲روز که در آبتمیز قرار میگیرند وارد سیستم بشوند.

● اقدامات مدیریتی

برای جلوگیری از بروز هر گونه اختلال در سیستم لازم است که سیستم هوشمندباشد به طوریکه از طریق سیستم آلارم اخطارهای لازم داده شود. آگاهی ازکارکرد تجهیزات ، وضعیت ماهی وکیفیت آب به طور دائم قبل از آنکه مشکلی بهحد بحرانی وخطرناک برای سلامت ماهیها برسد سبب جلوگیری از بروز هر گونهاسترس در ماهی می شود که پیامد آن رشد سریع ماهی میباشد.

▪ بیو*****

برخی از پسماندهای ناشی از ماهی وغذا در آب محلول میشوند. که سبب تولیدآمونیاک میشود. با توجه به تولید مواد آلی ناشی از غذا وماهی حجمبیو*****ها برآورد می گردد.

***** بیولوژیکی باید به خوبی کنترل شود تا بتوان نتیجه لازم از آن گرفتبرای آنکه بتوان از گرفتگی بیو*****ها جلوگیری کرد و باکتریها به خوبیفعالیت کنند *****ها باید به نوبت هر ۲۰ روز یکبار شستشو شوند.

▪ موادآلی

پروتئین، چربی و هیدرات کربن میباشد. مانند بیولوژیکی قابل تجزیه شامل مواد BOD اصطلاح

آنها توسط باکتریهای هتروترف در محیط هوازی صورت میگیرد واکنش ساده ای از آن به شرح زیر میباشد: تجزیه

C۶HI۲O۶+۶O۲ ۶CO۲+۶H۲O+E

▪ انرژی گلوکز

باکتریها در طی تقسیمات سلولی زیاد میشوند. در شرایط بی هوازی مواد آلی تحت فرآیند تخمیر به موارد زیر تجزیه میشوند:

H۲+CO۲ + الکل+ اسیداستیک+سایر اسیدهای آلی متان +

اگر مواد آلی به مقدار بسیار زیاد در بلوکها تجمع یابند هر گونه تغییرفیزیکی (مانند شستشوی بلوکها) سبب آزاد شدن مواد آلی میشود که در اثر قرارگرفتن در تماس مستقیم اکسیژن ، مواد آلی به صورت بمب عمل میکند. با مدیریتصحیح در مورد *****ها از بروز این مشکل به راحتی میتوان جلوگیری کرد.

درمرحله دنیتریفیکاسیون نیترات تولید میشود.در صورت تجمع وافزایش آن از حدمجاز (۲۰۰میلی گرم در لیتر) برروی رشد وضریب تبدیل غذا تاثیر سوء دارد. دراین مرحله نیاز به مواد آلی ومحیط بی هوازی برای رشد باکتریها میباشد.

▪ اشعه ماوراء بنفش

عمر مفید لامپها ۶ تا ۸ ماه است وبعد از آن باید تعویض شود ودر هنگامتعویض لامپها جریان آب ورودی وخروجی به دستگاه قطع میشود شیرهای کنار گذرفعال می شوند شستشوی باید هر یک ماه یکبار انجام گیرد.

● رقم بندی (سورتینگ)

همه استخرهای ماهی از طریق لوله مشترک به استخر مرکزی صید منتقل میشوند.برای تامین اکسیژن لازم استخر در هنگام رقم بندی دیفیوزرهای اکسیژن تعبیهشده است به این ترتیب به راحتی می توان مجموعه هر دسته از استخرها را هربار سورت کرد.

ماهیها از طریق لوله ای که در وسط استخر می باشد به استخر صید منتهی میشوند از آنجا ماهیها به درون دستگاه سورتر ریخته می شوند. پس از تعیین وزنوارد استخرهای مختلف می شوند. برای وارد شدن کمترین استرس به ماهیها مرحلهرقم بندی باید سریع انجام شود.

در صورت عدم انجام سورتینگ سرپرست مزرعه از وزن واقعی ماهیها آگاهی پیدانمی کند وسبب می شود که پس از مدتی پرت غذایی وکاهش رشد در ماهیها کاملامشاهده شود.

● بیماریها

بهترین روش پیشگیری بیماری در سیستمهای مدار بسته مدیریت دقیق می باشد.دانستن این واقعیت مهم است که شیوع هر بیماری ناشی از استرس به ماهی میباشد که در اثر عوامل مختلفی مانند حمل ونقل، بد بودن کیفیت آب و... ایجادمی شود. البته در هر سیستمی ریسک مواجه شدن با شیوع بیماریهای متعدد وجوددارد ، که عامل آن یکی از موارد زیر می باشد.

ـ ویروس

ـ باکتری

ـ قارچ

ـ انگل

ـ در ارتباط با سیستم وکیفیت آب.

این ترکیب شیمیایی در سیستم مدار بسته کاربرد بسیار دارد