spow 44197 اشتراک گذاری ارسال شده در 27 مرداد، ۱۳۹۱ هابرماس و گذار از عقلانیت مدرنیستی صورت بندی عقل در دنیای علوم انسانی با اتکا به روش های مورد استعمال علوم تجربی از جمله مباحثی به شمار می رود که مورد انتقاد جدی و شدید هابرماس بوده است.از یک سو عبور از صور عقلانیت ابزاری، پوزیتیویستی و هدفمند به سوی عقلانیت ارتباطی و مفاهمه ای که مبتنی بر کنشهای سالم و رهایی سازانسانی است ، و از سوی دیگر برون رفت از تبهگنی(قفس آهنین)عقلانیت سرمایه داری، رهیافت نظری این متفکر سیاسی قلمداد میشود.در این نوشتار تلاش می شود تا فرایند این گذار و خصلتهای آن تشریح گردد. لازم به ذکر است که این متفکر که دارای زبانی فاخر و البته غامض است در نوشته های اخیر خود به نوعی ایده ی رهایی بخشی (بشری) را تعدیل بخشیده است و در آرا و اندیشه های پیشین خود دست به بازنگری متأملانه زده است. به یک عبارت پذیرش وجود عقلانیَت در جهان بینی های متفاوت نقطه قوت بحث هابرماس است: وی براین اعتقاد است که عناصر تعقل گرایی را می توان در جهان بینی های متفاوت مشاهده کرد، به گونه ای که مزیت و ترتیبی بین آن ها نمی توان قائل شد. مگر بر اساس حضور و دامنه ی عملکرد معیارهای عقلانیَت موجود در آنها. از طرفی دیگر پذیرش این امر مستلزم آن است که این جهان بینی بایستی میان موفقیت و دستاورد فنی (طبیعت) و مشروعیت اخلاقی(فرهنگ)تمایز و تفکیک قائل گردند. مفهوم عقل از جمله مفاهیم جدی مورد بحث فلاسفه کلاسیک و مدرن بوده است و از زمان کانت و هیوم تا هگل و پوپر و هابرماس همواره خط سیر تکاملی و تأثیر گذار خود را طی کرده است. عقلانیَت صفت ممیزه ای است که افراد، اجتماعات و گروه ها در تفکر، اندیشه، رفتار و نمادهای جمعی خود بکار می گیرند. انگاره عقلانیَت بیانگر اندیشه و عمل آگاهانه ای است منطبق با قواعد منطق و معرفت، که در آن اهداف عینی در ارتباط منطقی با یکدیگر بوده و از نوعی استحکام و قوام متقابل برخوردارند و با مناسب ترین ابرازها به دست می آیند. عقل اصطلاحاً به استعداد یا موهبتی اطلاق می شود که نوع بشر را قادر به تمییز دادن، شناختن، قاعده مند ساختن، و نقد حقایق می سازد، انسان ها از آن لحاظ موجودی عقلانی بشمار می روند که می توانند برای اعتقادات، اعمال، احساسات و خواسته های خود دلیلی عقلی و منطقی اقامه نمایند. واضح است که این اعتقادات و مطالبات ممکن است با خواسته های عقلی منطبق باشد و یا نباشند. بدین سان به اعتقاد نوذری، واژه عقلانی در گفتمان سیاسی دو تعبیر و مفهوم مرتبط با هم دارد؛ نخست آنکه مبین موجود عقلانی در تقابل با موجود غیر عقلانی است، و دوم آنکه موجودی است زبانمند که بر اساس عقل و استدلال اندیشیده و عمل می کنند(نوذری،۱۳۸۱: ۱۷۳). به لحاظ تبارشناسی، نگاه تاریخی به مقولات عقل و عقل گرایی (راسیونالیسم) می تواند در تبیین و توضیح آن سودمند باشد. دانشواژه ی های عقل تعقل و دیگر مشتقات آن از ریشه مشترک ِ" Ratio " به معنی خرد یا عقل برخاسته اند. مطابق سنت فلسفی تعقّل گرایی، عقل تنها منبع و مرجع شناخت واقعی تلقی می گردد. با این وصف در معنای امروزی غالب اندیشمندان میان عقلایی بودن و عقلانیَت تمییز قایل شده اند. به این معنا که عقل مداری عصر مدرن به سمت ایستار ابزار انگارانه در وضعیّت سرمایه داری متأخر فرو کاسته شده است. به همین جهت عقلایی بودن بیش از عقلانیَت به مثابه ی یک فضیلت اجتماعی جایگاه ممتازتری پیدا کرده است. سهم هابرماس در بازنگری اصالت عقل مدرن بر اساس پیراستن بن مایه های اثبات گرایی، مؤید کار ارزشمند اوست. 1 لینک به دیدگاه
spow 44197 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 27 مرداد، ۱۳۹۱ ایماژعقلانیَت مفهومی کلیدی در اندیشه های سیاسی هابرماس است که شأن و خاستگاه شایسته ای در کانون تفکر او دارد؛ از اینرو در این قسمت تلاش خواهد شد تا معضل این مضمون مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد. هابرماس برای دسترسی به پایان نظریه ایی و روش شناختی با مبحث نظریه های عقلانیت شروع به این کار می کند و تعریف متمایزی از عقلانیت را ارائه می کند ، تعریفی که شناختی،عملی و بین الأذهانی است. عقلانیت برای هابرماس متشکل از مالکیت دانش خاص نیست، بلکه شامل چگونگی دستیابی به تبعات عامل و کاربرد دانش می شود(Habermas,۱۹۹۵B:۱۱). چنین گزارشی " پراگماتیستی " است زیرا در برخی از ویژگی های متمایز با سایر نگرش هایی سهیم است که مفسران آن ها را به عنوان عوامل توانمند تلقی می کنند. مهم تر از آن، رویکرد عمل گرا، گزارش دانش عملی را "در نگرش عملی" از نقطه نظر سخنگوی توانمند توسعه می دهد. نظریه عقلانیت برای بازسازی دانش عملی ِ ضروری برای بازیگران اجتماعی متفکر در میان سایر بازیگران اجتماعی متفکر تلاش می کند. تلاش بازسازی هابرماس برای ارائه بی تفاوت ارتباطات و محدودیت به عنوان " کاربرد شناسی رسمی " است(Zalta,۲۰۰۷:۴). هدف این فیلسوف سیاسی نجات عقلانیَت و عقلانی شدن جامع ِعقل از مجموعه ای از اصول و قواعد روشی است. و این کار را به مدد بازسازی انتقادی آراء و اندیشه های کانت، هگل، کنت، ماخ، پیرس، ودیلتای، فروید، نیچه و دیگر دانشمندان صورت می دهد. آرمان این باز اندیشی انتقادی عیان ساختن خطاهایی است که سبب بی اعتباری و شاید هم انحراف و استحاله عقل در فلسفه و علم نوین شده است. یورگن هابرماس معتقد است که بکارگیری مفهوم عقلانیَت بیانگر نوعی رابطه نزدیک بین عقلانیَت و شناخت (دانش) هم هست. معرفت انسان ها از نوعی ساختار گزاره ای برخوردار است، به عبارت دیگر اعتقادات، افکار و اندیشه ها ما در قالب این گزاره ها عرضه می گردد. اودغدغه سیطره عقل ابزاری را از نسل اول نظریه پردازان انتقادی به ارث برده بود. فروکاستن شناخت در حوزه ی علوم تجربی به عقل ابزاری نگرانی دیگر هابرماس به شمار می رفت. از این حیث گسترش و تسری عقل ابزاری در بسیاری از حوزه های حیات اجتماعی، همواره یکی از دغدغه های جدی هابرماس بوده است. الگوی عقلانیَت ابزار هدف، غالباً دارای دو وجه است: اول) وجود اهداف چندگانه و دوم ) عدم قطعیت عقلانی در خصوص پیوند میان اعمال و نتایج حاصله از آن ها. هابرماس در سطح زیر بنایی به تجزیه و تحلیل و ارزیابی روند ظهور آگاهی فن سالارانه و تکنولوژیک و همچنین عوارض و پیامدهای سلبی و ویرانگر آن بر حوزه ی عمومی پرداخته است؛ در سطح نظریه اجتماعی بر این باور است که گرایش فزاینده برای تبیین و معرفی معضلات عملی به عنوان مسائل فنی، تهدیدی جدی برای وجه مهمی از حیات انسانی به شمار می رود وآن را با خطرات اساسی مواجه می سازد؛ زیرا آگاهی فن سالارانه نه تنها به توجیه و دفاع از منافع طبقاتی خاص می پردازد که سلطه را در اختیار دارد، بلکه بر ساختار منافع و علائق انسانی نیز تأثیر می گذارد؛ از اینرو هابرماس خواهان تأمل «فراتر از سطح منافع طبقاتی تاریخی خاص» و میل به سوی «منافع بنیادی ابناء بشر» است(Habermas,۱۹۹۵B:۱۱۳). سطح دوم مورد بحث هابرماس، حوزه ی " نظریه شناخت" است که نحوه سلطه عقل ابزاری بر اندیشه مدرن را مورد بررسی قرار داده است. روند تدریجی انحطاط و افول معرفت شناسی و سیطره پوزیتیویسم بر سوژه شناساگر و تضعیف صلاحیت و اهمیت فاعل شناسا برای خود اندیشی (خود انتقادی خودتأملی) در این سطح کاویده شده است. هابرماس با این اندیشه اصلی مکتب آدورنو هم سخن بود که با نهادینه شدن عقلانیَت ابزاری روشنگری از مسیر و آرمان رهایی بخش خود خارج گشته و به صورت نوعی بردگی نوین در آمده است.نقصان در عقلانیت موجود در تمدن معاصر منشأ غالب کاستی ها و بی رحمی های تمدن است.از این منظر پدیده های شوم جامعه بشری نظیر آشویتس ، انفال و بمباران شیمیایی سردشت و حلبجه و غالب جنگهای خانمانسوز نتیجه ی فهم ابزاری و البته ناقص از روشنگری و خلفش عقلانیت سرمایه داری است. نیچه ضمن ابراز نظر خشن خود در باب مدرنیته و روان نژندی های تمدن معتقد بود که "قساوت" یکی از کهن ترین و غیر انتزاعی ترین شالوده های تمدن است(نیچه،۱۳۸۷: ۳۱۵)به همین جهت تبارشناسی کاستی ها و بدفهمی های نظریه ورزان مدرنیته وجه همت او قرار گرفته است.اگر چه وی همچون متفکران پست مدرن از زاویه نفی و انکار و پیامدهای سلبی مدرنیته بدان نمی نگرد با این حال درصدد اصلاح و ترمیم آن تلاش می کند؛هابرماس می نویسد: «در آن ایام [اواخر دهه ی ۱۹۵۰] چیزی که برای من مسئله اصلی بشمار می رفت، تدوین نظریه ای درباره مدرنیته بود؛ نظریه ای درباره آسیب شناسی مدرنیته از منظر تحقق بدقواره عقل در تاریخ، بود»(نوذری،۱۳۸۱ :۱۶۷). مطالعه تطبیقی عقل ابزاری وبر با نظریات متأثر از هگل، از جمله نظریه آگاهی طبقاتی وشیء شدگی آگاهی لوکاچ، در جلد دوم نظریه کنش ارتباطی هابرماس مورد مباحثه قرار گرفته است، گئورک لوکاچ، پارادایم آگاهی طبقاتی را از آثار مارکس بیرون کشیده بود. و به شرح وبسط کامل تری از آن پرداخته بود. هابرماس معتقد است اگر مانند وبر، نظام های فرعی کنش عقلانی هدفمند را در درون قفس آهنین گرفتار ببینیم، چشم اندازی را می بینیم که حکایت از این دارد چنین رویکردی، صرفاً گام کوچکی از نظریه شیء شدگی لوکاچ به سمت نقد عقل ابزاری به شمار می رود. به عبارتی، رویکرد معطوف به دنیای تماماً شیء شده ای که در آن عقلانیَت ابزار هدف و سلطه در هم ادغام شده اند. به باور هابرماس این ایستار فواید و منفعت هایی را دارد. فایده آن این است که توجه ما را به سمت عوارض و پیامدهای سلبی روند تحریف و دگرسان شدن بسترهای ارتباطی و ساختاری زندگی معطوف می سازد. ضعف آن را نیز در این نکته مشاهده می کنیم که روند فرسایش و تضعیف زیست جهان را ناشی از سیطره عقلانیَت ابزاری– اهدافی می داند که به عقل ابزاری مبدل شده و از حیز اعتبار و انتفاع افتاده است. ماحصل این تعبیر این است که عقل ابزاری نیز دچار خطای نظریه وبری گشته، و علاوه بر آن دستاوردهای رویکرد معطوف به تأثیرات سیستمی را نادیده گرفته و از بین می برد. با توجه به آنچه گفته شد، هابرماس به این نتیجه می رسد که اصحاب اولیه مکتب فرانکفورت، قادر به درک عقلانیَت ارتباطی زیست جهان و بسط و تکامل آن در جریان عقلانی شدن جهان بینی ها نبودند. به اعتقاد هابرماس صرفاً این عقلانیَت ارتباطی که در خود فهمی یا درک خود مدرنیته ظهور می یابد می تواند مقاومت در برابر مستعمره شدن زیست جهان را سامان بخشد.به تعبیر واضح تری، عقلانیَت تفاهمی مدرنیته سبب می شود تا سلطه نظام ها بر زیست جهان و مستعمره ساختن آن با مقاومتی روبرو شود که واجد منطق درونی خاصی برای خود است؛ منطقی که در نهایت برخاسته از عقلانیَت مفاهمه ای مذکور است(Habermas,۱۹۹۵B:۳۳۲ ۳۳۴). هابرماس قویاً بر این اعتقاد است که رهایی نوع بشر از سلطه، قبل از هر چیزی مستلزم بازسازی و ارتقاء خوداندیشی و تأمل انتقادی است. وی این مهم را به شیوه نقد درونی از افکار و اندیشه های فیلسوفان مختلفی همچون کانت، هگل، مارکس، و اصحاب مکتب فرانکفورت و ... مورد تحلیل قرار داده است. به طور اجمال هابرماس از یک سو با ترسیم سه حیث شناخت شناسی خود در پی گذار از عقلانیَت فن سالارانه است و از سوی دیگر با طرح عقلانیَت تأملی یا ارتباطی و کنش نقد ذاتی ، رهایی بشر را دنبال کرده است. 1 لینک به دیدگاه
spow 44197 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 27 مرداد، ۱۳۹۱ ● موازین عقلانیَت ارتباطی توجه بیش از حد به عقلانیَت(ابزاری و راهبردی)سبب دور شدن انسان ها از دیگر ابعاد زندگی اشان خواهد شد. بنابراین برای جلوگیری از اثرات سوء و تک بعدی عقلانیَت، دیگر ابعاد شخصیتی انسان ها بایستی مورد توجه قرار بگیرد. عقلانیَت ارتباطی هابرماس گامی در این راستا است. بر خلاف عقلانیَت ابزاری که متکی بر رابطه ذهن و عین است. عقلانیَت ارتباطی هابرماس به عنوان مبنای نظریه اجتماعی انتقادی عرضه می شود(هولاب،۱۳۷۵: ۴۰). او بر آن است که برداشت آباء مکتب فرانکفورت متوجه عقلانیَت ابزاری بوده است؛ در واقع این مکتب ویژگی های اصلی جامعه مدرن را عقلانیَت ابزاری، شی گشتگی، آگاهی کاذب و از دست رفتن معنا و آزادی می دانست. اما هابرماس ضمن دفاع جدی از مدرنیته به نقد اندیشه«دیالکتیک منفی» آن مکتب می پردازد و در پی یافتن ردپای عقل ارتباطی در عصر سلطه عقلانیَت ابزاری بر می آید. بنابه استدلال ماکس وبر، عقلانیَت منجر به «زوال آزادی و از دست رفتن معنای زندگی است. بنابراین، انسان غربی از این دیدگاه به عقلانیَتی غیر عقلانی رسیده است» (بهمن پور،۱۳۷۹: ۴). از اینرو انسان در برابر عوارض عقلانیَت دو راه بیشتر ندارد، یا باید به آرمان مذهبی گذشته بازگردد و یا در قفس آهنین سرمایه داری با سرنوشت دست و پنجه نرم کند . فراگرد عقلانی شدن و پیشرفت در هر دو حوزه ی کنش معطوف به هدف و ارتباطی حادث می شود، اما تفاوت مهمی میان پیشرفت در آن دو حوزه ی وجود دارد. عقلانی شدن در حوزه ی کنش ارتباطی بی شک تکامل مثبتی است، در حالیکه عقلانی شدن در حوزه ی عمل عقلانی معطوف به هدف، نیازمند تصمیم گیری های هدفمند و ابزارگرایانه است.(اصفهانی،۱۳۸۴ :۷۶) هابرماس حتی بر این اعتقاد است که پیشرفت در گستره ی کنش ارتباطی اساسی تر از تکامل در حوزه ی کنش عقلانی معطوف به هدف است و از همین رو آن را « سرعت سنج تکاملی اجتماعی» می نامند. هابرماس با نقد تعیین کنندگی زیربنای اقتصاد نسبت به بازسازی فرهنگ در مارکسیسم اقدام کرده است؛ حوزه ی فرهنگ، صرفاَ روبنا و بازتاب ثانویه وجه تولید نیست، بلکه منطق درونی خاصی دارد. وی با عنایت به نظریه ماکس وبر، عقلانیَت ابزاری را نقد کرده و در برابرآن، عقلانیَت ارتباطی را مطرح ساخته است؛ این تعبیر از عقلانیَت، اساس فرایند رهایی مطلوب هابرماس می باشد. گسترش حوزه ی عقلانیَت ارتباطی ، مستلزم گسترش توانایی های کلامی و ارتباطی است. ایماژ وضعیت آرمانی گفتار لازمه ی شرایطی است که در آن توانش ارتباطی و کلامی لازم برای ایجاد جهانی عقلانی تحقق می یابند، بنابراین ، عرصه فعالیت سیاسی رهایی بخش در سرمایه داری متأخر، حوزه ی عمل تفاهمی و ارتباطی فارغ از سلطه است .این وضعیَت ، شامل شرایط تقارن (یا برابری) حقوق و قدرت میان همه مشارکت جویان در گفتمان است. این تقارن وضعیت باید چنان باشد که در ساختار قواعد ارتباطی آنان هر گونه اجبار درونی یا بیرونی به استثنای نیروی "استدلال برتر" را حذف کند و بدین ترتیب همه انگیزه ها به استثنای انگیزه جستجوی مشترک و هنجاری حقیقت را خنثی کند(Habermas,۱۹۸۱:۲۸۷ ۲۸۹). نقش توانش ارتباطی در وضعیت آرمانی، حائز اهمیت است. به باور هابرماس، توانش ارتباطی، به معنای تسلط بر ابزارهای ساختمانی لازم به منظور ایجاد یک وضعیت آرمانی گفتار است. نکته مهم و نهفته در مبحث توانش ارتباطی، فهم غایت یا کارکرد ذاتی گفتار است . هابرماس مدعی است که اشکال استراتژیک ارتباط (مانند دروغ گویی ، گمراه ساختن و غیره )کارکرد فرعی و غیر ذاتی زبان است . بنابراین، فهم غایت ذاتی خود گفتار است و مراوده معطوف به فهم نیز به دنبال حصول اجماع است . از این زاویه تفاهم وتوافق دو عنصر اساسی برای کردارهای گفتمانی هستند (انصاری،۱۳۸۴: ۲۹۶). گفتمان به معنای اقامه ی « استدلال بهتر و باز هم استدلال بهتر » است . در جریان این استدلال ادعاهای اعتبار مورد منازعه به شیوه ای عقلانی مورد بحث قرار می گیرد و استدلال بدتر در نهایت در فرایند گفتگو مورد توافق طرف های درگیر قرار می گیرد(اباذری،۱۳۷۷: ۷۵). لازمه ی حصول اشتراک نظر در فرایند مباحثه توجه به نوع استدلالهای کنشگران است. هابرماس سه ویژگی فعالیت استدلال،یعنی استدلال به عنوان محصول، به مثابه ی شیوه و به عنوان فرآیند را تفکیک می کند و آن ها را با دیدگاه های قدیمی براساس ارزیابی سرفصل عقلانیت، جدل و فن بلاغت هم تراز می کند. هر یک از این دیدگاه ها از نظر عمل گرایی به عنوان " سطح پیش فرض " سهیم در ارزیابی انسجام – خوبی یا استحکام مباحث عمل می کند. وی این دیدگاه ها را به عنوان اساس تشکیل دهنده عمل گرای استحکام فرض می کند : " هیچ یک از این سطوح تحلیلی، عقیده مسلط و لاینفکی در گفتار استدلالی بطور کافی نمی یابد(Habermas,۱۹۹۵B:۲۶). 1 لینک به دیدگاه
spow 44197 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 27 مرداد، ۱۳۹۱ به هر جهت هابرماس با بازسازی انتقادی اندیشه های مارکسی، وبر و مکتب فرانکفورت، در مقابل مفهوم عقلانیَت ابزاری، تفکر فراگرد رهایی بخش عقل ارتباطی را مطرح ساخته است.گسترش حوزه ی عقلانیَت ارتباطی، مستلزم گسترش توانایی های کلامی و ارتباطی است. از اینجا هابرماس به مفهوم «وضعیت آرمانی گفتار « می رسد که در آن توانایی های ارتباطی و کلامی لازم برای ایجاد جهانی عقلانی، تحقق می یابند. هابرماس سه نوع از احکام یا کاربرد زبان مرتبط با یکدیگر را متذکر می شود که در فرایند عقلانی نقش دارند، احکام توصیفی؛ احکام هنجاری؛ و احکام انتقادی: این سه نوع حکم با کاربرد زبان تقریباً منطبق با سه نوع علمی است که هابرماس در نخستین سخنرانی خود در دانشگاه فرانکفورت و در کتاب شناخت و علایق انسانی بررسی کرده است. زبان توصیفی زمینه پیدایش علوم تجربی تحلیلی است که مبتنی بر علایق ابزاری و معطوف به شناخت و معرفت قانونمند هستند. زبان هنجاری که با هنجارها سروکار دارد به علوم تاریخی – تأویلی نزدیک است. چنین علومی مبتنی بر علایق عملی هستند و فهمی تأویلی از ساختارهای معنی دار به دست می دهند؛ احکام انتقادی که در اینجا شامل دیدگاه های ما فوق زبانی هستند، به علوم انتقادی مربوط اند، چنین علومی مبتنی بر علایق رهایی بخش و معطوف به شناخت واجد تفکر انتقادی هستند. در واقع همین نقد به عنوان کنشی فراگیر و خوداندیشانه است که عدم جدایی نهایی احکام توصیفی و هنجاری، امور واقع و هنجارها و علائم اخلاق را بر ما آشکار می سازد. هابرماس در رابطه با کاربرد انتقادی زبان می گوید: « به محض اینکه ما به منظور رسیدن به اجماع عقلانی و خالی از اجبار به بحث درباره مسئله ای می پردازیم، خود را در درون چارچوب عقلانی جامع و سراسری می یابیم که زبان و کنش و احکام و نگرش ها را به عنوان اجزای خود در بر می گیرد»(هولاب،۱۳۷۵: ۲۷۸). در مهم ترین اثرش یعنی نظریه کنش ارتباطی، همین عقلانیَت سراسری به عنوان عقلانیَت ارتباطی تعریف می شود. بر اساس اندیشه مارکس، روابط اجتماعی بازتاب نیروهای تولید و روابط تولید است، اما هابرماس با تفکیک حوزه ی نیروهای تولید و روابط تولید دو نوع عقلانیَت را از هم تمییز می دهد. عقلانیَت ابزاری در حوزه ی اول و عقلانیَت ارتباطی در حوزه ی دوم نقش اساسی بازسازی می کند. مطابق تحلیل بنتون هابرماس تبیین متفاوتی از عقلانیَت ابزاری رابسط می دهد که در مقابل عقلانیَت ارتباطی قرار می گیرد. این دومی به زیست جهان تعلق دارد. سطحی از ارتباط آزاد میان مردم(بنتون،۱۳۸۷: ۲۱۸). وی با قرار دادن کنش معطوف به تفاهم در برابر کنش معطوف به موفقیت، از یک سو عقلانیَت مربوط به هر کنش را ترسیم می کند و از دیگر سو، در پی دستیابی به سه هدف عمده است: مخدوش کردن و واژگون سازی فرد گرایی تک گویانه ی نظریه های لیبرال و فایده گرایانه در باب جامعه هدف اول او به شمار می رود. او می خواهد خوانش فردگرایانه از کنش را که به سطح اجتماع تعمیم (و یا بهتر است گفته شود تحمیل) داده می شود مخدوش سازد. اساس آن الگویی از یک فرد واحد است که صرفاً بر مبنای محاسبات استراتژیکی خود، به جهان می نگرد. این مدل، تحلیل دقیق و معقولی از اینکه کنش ها به لحاظ اجتماعی چگونه هماهنگ می شوند، ارائه نمی دهد. کنش ابزاری، به مثابه یکنش اجتماعی به شمار نمی رود بلکه به یاری کنترل فنی مسائل غیر شخصی، در جستجوی رسیدن به موفقیت است. از سویی دیگر، کنش های استراتژیکی، کنش های ابزاری اجتماعی هستند که در جهت کسب موفقیت در برابر هماوردی برخوردار از عقلانیَت و دارای منافع متضاد، صورت می گیرند. این کنش مطابق با نظریه های لیبرالی و فایده گرانه است. هابرماس معتقد است کنش های استراتژیکی کنش های اجتماعی واقعی اند که آشکارا از کنش ارتباطی قابل تمایزند. زیرا از طریق اتخاذ مواضع مبتنی بر منافع هماهنگ می شوند. وی تأکید دارد که به ضرورت و ناگزیر به لحاظ اجتماعی، از طریق واسط زبان، هماهنگ می شوند، به عبارتی واسطه ای زبان شناختی دارند. 1 لینک به دیدگاه
spow 44197 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 27 مرداد، ۱۳۹۱ به باور هابرماس، مدل عقلانیَت و کنشی را که معمولاً به یاری آن توجیه می شوند، یک سویه نگر و نابسنده است. لذا با طرح کنش ارتباطی و رابطه ی آن با عقلانیَت در پی ابتنا و ابتیاع عقلانیَت جامعتری است. وی سه نکته را در این فرایند در چشم انداز خود دارد: ۱) اصلاح الگوی سنخ شناسی رسمی کنش وبری، با ترمیم الگوی تک بعدی عقلانیَت، هدف دوم هابرماس است. سنخ شناسی جایگزینی هابرماس در شکل (۵ ۵) ارائه شده است؛ مطابق استدلال هابرماس، هرگاه وی از کنش عملی مرسوم صحبت می کند، نوعی برآورد نیمه آگاهانه و نسبتاً ساده از منافع گروهی و خانوادگی را در نظر دارد که بر اساس آن کنش اجتماعی، در یک وضعیت بالنسبه تغییر ناپذیر هماهنگ می شود، وضعیتی که انسان ممکن است آن را نوعاً با شکل بندی های اجتماعی پیش از دوران نوین مرتبط سازد. ۲) نگرش یک سونگرانه ی وبر به مدرنیته، نهایتاً به قفس آهنین ختم می گردد. اما هابرماس بر آن است که شکسته شدن رسوم سنتی جامعه و سرنوشت عناصر هنجاری و ارزشی عقلانی آنها، بر خلاف تصور وبر، لزوماً به معنای نابودی یکباره ی آنها نیست. از این حیث، استحاله ی رسوم سنتی توسط فرایند مدرنیته، امری ناگزیر است، اما لغزیدن در روند یک سویه ای که در آن تنها ساختارهای عقلانی هدفمند کنش عقلانی می شوند، به هیچ وجه گریز ناپذیر نیست. به اعتقاد هابرماس، خطای وبر مبتنی بر فقدان این بینش است که سطوح بالاتر عقلانی شدن که به لحاظ استراتژیکی از طریق هماهنگی منافع تکمیلی حاصل می شوند، لزوماً نافی این امکان به مراتب گسترده نیست که کنش نیز در (سه بعد کنشس ارتباطی و) شکل پسا متعارفِ توافق های حاصله از ارتباط، عقلانی شود(پیوزی،۱۳۸۴ : ۱۰۶ ۱۰۷). به طور اجمال هابرماس درصدد بیان این مسئله است که رویکرد یک سویه نگرانه ی وبر و فرایند وی، تنها مبین یک دیدگاه درباره ی مدرنیته است که لاجرم به قفس آهنین منتهی می گردد، در جایگاه خود بایستی قرار داده شود. اما وبر به سایر بدیل ها توجه ندارد، از جمله به امکان بنای جامعه بر کاربرد جامع تر عقلانیَت ارتباطی در مورد مسائل مبتلا به شرایط بشری. ۳) کنش ارتباطی و بازسازی جامعه، هدف سومی است که هابرماس تعقیب می کند. به نظر او، «هدف فرآیندهای رسیدن به تفاهم، توافقی است که شروط تأیید عقلانی محتوای یک گفته را برآورده سازد. دستاورد ارتباطی دارای پایه عقلانی است...[که] بر باورهای مشترک، متکی باشد.» (پیوزی،۱۳۸۴ : ۱۰۲). به اعتقاد اوث وایت، مدل عقلانیَت ارتباطی، حاکی از بینش و گستره ی وسیع تری از مفهوم عقلانیَت است که معطوف به «گفتمان استدلالی» است. از این حیث هابرماس کنش عقلانی را به عقلانیَت ارتباطی و هر دو را به اجماع گفتمانی پیوند می دهد. مطابق نگرش او رسیدن به توافق، غایت ذاتی ِخودگفتاری بشری است. در نتیجه اعمال انسانی، پیوندی خاص و ویژه با گفتار زبانی، و از آن رو با آنچه خود آن را در «داعیه ی اعتباری قابل نقد»می خواند، دارند. هر اعتقاد و بیانی در حقیقت ذاتاً و عمیقاً نقدپذیراست. عامل انسانی چه از اعتقادات خود دفاع کند و چه در آن ها اصلاح و تعدیل و یا تغییر به عمل آورد ، به هر صورت چون عاملی عقلانی است متعهد به اختیار کردن عقاید و عمل کردن برمبنای آن هاست؛ باورهایی که همه مشارکت جویان عقلانی چنین " گفتمانی" می توانند اختیار کنند. عقلانیَت در این معنا با توافق یا اجماع پیوند محکمی می یابد.از این حیث مهمترین وجه نگره ی عقلانیت در اندیشه های هابرماس معطوف به اشتراک نظر بین الأذهانی است که اساس تفاهم انسانی وتعامل و مناسبات سالم و حقیقی در یک جامعه آزاد و عاری از خشونت و اجبار و سرکوب به شمار می رود. جلال حاجی زاده Reason Reasonableness Epistemic, Practical, and Intersubjective Formal Pragmatics proposition Epistemic Imanent Critique Ideal Speech Situation DeFacto Customary Acton Complemantary interests 1 لینک به دیدگاه
spow 44197 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 27 مرداد، ۱۳۹۱ درادامه مقاله 31 صفحه ای زیر را نیز میتوانید درمورد اندیشه های هابرماس فیلسوف شهیر المانی دانلود ومطالعه فرمایید به سوی یک نظریه تفصیلی دراندیشه هابرماس نوشته ایرج میر برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید. ورود یا ثبت نام . 1 لینک به دیدگاه
رضا نیوز 805 اشتراک گذاری ارسال شده در 10 آبان، ۱۳۹۳ هابرماس از مهمترین چهره های مکتب فرانکفورت هستش.او در اساس مدرنیسم را طرحی ناتمام می داند لازم است که جهت عقلانیتی برجسته و تقویت شود تا بتوان جنبه های منفی عقلانیت ابزاری ایستادگی نمود لینک به دیدگاه
ارسال های توصیه شده