FrnzT 18194 اشتراک گذاری ارسال شده در 26 اسفند، ۱۳۸۸ جادوي رنگ در خدمت تنوع و زيبايي درباره انواع مستربچ رنگي موضوع مستربچ رنگي موضوعي عمومي در صـنـعـت پـلاسـتـيـك اسـت امـا بـه دلـيـل نقش تعيين‌كننده آن در موفقيت بسته‌هاي پلاستيكي و جـاي خـالي آن در صنعت بسته‌بندي پلاستيكي ايـران، با علم به اين كه شايد نشريات تخصصي پلاستيك كه همه صنعت پلاستيك را مخاطب قرار مي‌دهند جايگاه مناسبتري براي اين بحث باشند آن را در ماهنامه صنعت بسته‌بندي در معرض مطالعه دست‌اندركاران قرار داديم. وسـعت و ميزان بكارگيري افزودني‌ها بويژه مستربچهاي رنگي در بسته‌بندي پلاستيكي توسط نـامـهـاي تـجاري معروف آن قدر شدت گرفته كه مـصـرف‌كنندگان را به طور جدي تحت تاثير قرار مي‌دهد. در حال حاضر مستربچ‌رنگي عاملي براي جدا كردن نامهاي تجاري و شناسايي محصولات اصل و كپي از يكديگر است و نامهاي تجاري بزرگ رقابت شديدي در بكارگيري نمونه‌هاي برتر آن دارند. در ايران اما اين موضوع تنها در خصوص كپي‌سازي ظروف خارجي مورد توجه جدي قرار گرفته‌است. صنعت بسته‌بندي پلاستيكي ايران، مستربچهاي رنگي را چندان مورد توجه قرار نداده و به نظر مي‌آيد هـمواره شوكهاي ناشي از شكستهاي تجاري بايد صنعت ما را به جلو بكشاند. اين كم‌كاري و كم‌توجهي حـتـي گـريـبـان تـولـيـدكـنـندگان و واردكنندگان مستربچهاي رنگي را نيز گرفته و ايشان وضع موجود را پـذيـرفـتـه و منتظر محركي از بيرون هستند. ماهنامه صنعت بسته‌بندي از كمتر از يك سال پيش موضوع مستربچ در پلاستيكها را با هدف توسعه اين بحث در صنعت پلاستيكهاي بسته‌بندي كشور بـه طـور جـدي در دستور كار خود قرار داده كه نوشته‌حاضر نيز در همين راستا است. جلوه‌هاي ويژه رنگي در قطعات پلاستيكي، پديده‌اي است كه به مستربچهاي مختلف رنگ كه داراي رنگدانه‌هاي ويژه هستند و يا با استفاده از تكنيك ويژه‌اي تهيه شده‌اند، مربوط مي‌شود. وارد شدن در اين محدوده با تمام رنگي شدن صفحات مجله، امكان پذير شده است؛ چرا كه بسياري از جلوه‌هاي رنگي، يا معادل فارسي ندارند و يا اگر هم دارند، گوياي دقيق آن چه به چشم بيننده مي‌رسد، نيستند. در هر حال سعي شده است در حد امكان با انتخاب عكس‌هايي مناسب، جلوه‌هاي رنگي مختلف نـشان داده شوند. با آوردن معادل‌هاي انگليسي انـواع جلوه‌ها، علا‌قه‌مندان مي‌توانند در صورت تـمـايـل از طـريـق كـاتالوگ فروشندگان رنگ و يا اينترنت، درك روشنتري از مطلب به دست آورند و با جلوه‌هاي ويژه رنگي بهتر آشنا شوند. ظــاهـر كـالا‌هـا و بـسـتـه‌بـنـدي آنـهـا يـكـي از فـاكتـورهـاي جلـب‌كننـده مشتري است و در دنياي پـررقـابت تجارت امروز، بيش از پيش اهميت پيدا مي‌كند. برخي كالا‌هاي گران قيمت، مثل جواهرات، عطر و ادوكلن، از گذشته نيز بهترين و شيك‌ترين بسته‌بندي‌ها را داشته‌اند. ولي به نظر مي‌رسد اين مساله به ساير كالا‌ها نيز گسترش پيدا كرده است و تـوليـدكنندگان در كنار نوآوري در محصولات، براي زيباتر جلوه دادن محصولات خود نيز هزينه مي‌كنند. بــه ويــژه از هـنـگــامــي كــه فــروشـگــاه‌هـاي سلف‌سرويس گسترش پيدا كرده‌اند، شكل ظاهري و در كنار آن رنگ بسته‌بندي اهميتي تعيين‌كننده در موفقيت كالا در بازار پيدا كرده است. استفاده از رنگ به كمك طراحي، نقش مهمي در جلـوه بـسـتـه بـنـدي دارد. در واقـع اهـميت كار طراحان، با استفاده از رنگ، مي‌تواند جلوه نهايي خود را پيدا كند؛ به گفته اي ”زندگي رنگ است!“ (1) و از ديدگاهي ديگر ” رنگ زندگي است!“، به تازگي هم خواندم كه از ديدگاه يك شاعر ” رنگ لبخند طبيعت است“(2). طراحي در بسته‌بندي چندين جنبه مهم دارد؛ طراحي بسته بايد به گونه اي باشد كه استفاده از كـالا‌ي بـسـتـه‌بـنـدي شـده را آسـانـتـر سـازد، ظاهر بسته‌بندي بايد به خوبي معرف محتواي آن باشد، و بسته بندي تا حد امكان چندمنظوره باشد تا مشتري بـيـشتر بدان رغبت نشان دهد. زيبا و جالب توجه بودن بسته، جنبه مهم ديگري است كه روز به روز جاي بيشتري در بازار بسته بندي پيدا مي‌كند. صنعت رنگ براي بهبود ظاهر بسته‌ها كمك بزرگي مي‌كند. مطالبي كه در مو رد روانشناسي رنگ در همين ماهنامه به چاپ رسيده، بحث مهمي است كـه مسلما طراحان موفق، آنها را در نظر دارند.اما رنگها و جلوه‌هاي ويژه هم جاي ديگري در اين ميان براي خود باز كرده‌اند. آخرين گزارشات تجاري گواه از آن است كه در دنيـاي پـررقـابـت مستـربچ‌سازي، بزرگان صنعت در آمريكا، اروپا و آسياي جنوب شرقي، بقاي خود را در تــولـيــد مـستـربـچ‌هـاي ابتكـاري و جـديـد، در كنـار مستربچهاي مختلف افزودني مي‌بينند و از چندين سال پيش، مانند بسياري صنايع ديگر به تحقيق و توسعه توجه بيشتري كرده و در اين زمينه سرمايه گذاري كرده‌اند. مـحـصـولا‌ت پـلا‌سـتـيكي با رنگ‌هاي متلون، ظـاهـر مـتـالـيـك، ظـاهـر سراميكي، درخشان يا به اصــطـلا‌ح ”هــاي‌لا‌يــت“، طــرح چــوب، صـدفـي، مــرواريــدي، هــولــوگــرافيـك، شبـرنـگ، گـرانيتـي، فلوروسنت، فسفرسنت، رگه دار... نمونه هايي از هنر رنگ در جلوه بخشي بسته‌ها و سطوح پلاستيكي و حـتـي تـزيـيـن بـسـتـه‌هاي كادويي است. برخي از مهمترين و رايج‌ترين مستربچهاي رنگي ويژه صنعت پلاستيك، در دنباله مطلب معرفي شده‌اند. از نظر روش تهيه اين گونه مستربچ ها، به طور كلي مي‌توان آنها را به دو گروه اصلي تقسيم بندي كـرد: گـروه اول مثل متاليك‌هاي مختلف با نماي طـلا‌يـي و نـقـره‌اي، يـا درخـشـان، فلوئوروسنت‌ها، فـسفرسئانس‌ها، فتوكروميك‌ها، ترموكروميك‌ها يا صـدفـي‌هـا، با تهيه رنگدانه‌هاي مربوطه و مخلوط كردن آنها با پايه پليمر مورد نظر و با استفاده ازهمان تكنيك معمول مستربچ سازي، قابل تهيه هستند در ايـن گـروه، انـتخاب و استفاده از رنگدانه و داي با ويژگي‌هاي مورد نظر، بسيار تعيين كننده است. در اينجا به برخي از جلوه‌هاي ويژه رنگي اشاره مي‌شود: 1- اگر از ذرات فلزي معلق با درخشندگي زياد در زمينه پليمر شفاف استفاده شود، اين ذرات نور را منعكـس مـي‌كننـد و در واقـع در زمينه پليمر، برق مي‌زنند ولي در عين حال ورقه يا سطح پلاستيك همچنان شفاف است و نور را از خود عبور مي‌دهد و كـل مجمـوعـه حـالـت دوگـانـه شفـاف™انعكاسي را خــواهــد داشــت. بــه ايــن نـوع جلـوه‌هـاي رنگـي Reflective/Transmissive مي‌گويند. 2- بـرخـي رنگـدانه‌ها نور فوق بنفش يا UV را جذب مي‌كنند و انرژي جذب شده را با طول موج بيشتر منتشر مي‌كنند.با استفاده از اين رنگدانه‌ها، سـطـح بـه وجـود آمده، لبه‌هايي خواهد داشت كه شبرنگ هستند و نوراني‌تر از سطوح به نظر مي‌رسند. اين نوع جلوه‌هاي رنگي تحت عنوان زير شناخته مي‌شوند. Edge Glow 3- رنـگدانه‌هاي فسفرسنت Phosphorescent از سولفيدهاي فلزي غيرآلي بلوري تشكيل شده‌اند، كه انرژي را جذب كرده و آنها را به صورت نور بازتاب مي‌دهند. اسـتفاده از اين رنگدانه‌ها، سبب تابان بودن جسم در تاريكي مي‌شود.ايـن رنگـدانـه‌هـا بـر دو نوع هستند؛ نوع اول خيلي سريع شارژ مي‌شود و نور بازتابيده شده از آن، روشن‌تر و بادوام‌تر است، نوع دوم كه اين ويژگي‌ها را نـدارد، بيشتـر مـرسـوم ولي ارزانتر است. جلوه اين رنگدانه‌ها در پليمرهاي شفاف بهتر است. 4- Thermochromic ترموكروميك‌ها رنگدانه‌هايي هستند كه با حرارت تغيير سايه يا shade نشان مي‌دهند و بيشتر در بسته بندي‌هاي هوشمند كاربرد دارند ولي در هر حـال، جزء رنگدانه‌هاي ويژه محسوب مي‌شوند و بـراي جلـوه بـخشي به قطعات رنگ شده نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرند. 5- Photochromic فتوكروميك‌ها رنگدانه‌هايي هستند كه در اثر تابش نور فوق بنفش، تغيير رنگ مي‌دهند كه اين پديده را به نام ”فتو كروميك“ مي‌شناسيم. 6- تـوليـد قـطعـه‌اي بـا ظـاهر Granite/Marble يعنـي گرانيتي و مرمري يا سنگ مانند، با اختلاط دقيـق رنـگ زمينـه و رنـگ متضـاد جـداگـانـه و نيز استفاده از روش قالب‌گيري خاصي امكان پذير است. 7- نـور تـابـيـده‌شده از سطوح مختلف صدف، سـبـب ايـجـاد ظـاهـري مـي‌شـود كـه بـه صـدفي يا Pearlescent معروف است و به ويژه در پليمرهايي كه ضريب شكست نور زيادي دارند، بهتر و بيشتر خود را نشان مي‌دهد. 8- رنگ‌هاي Iridescent با ظاهر شيري و پررنگ كـه از زوايـاي مختلف، تغيير سايه نشان مي‌دهند، تصويري رويايي و زيبا به قطعه مي‌بخشند. 9- Pearl/marble طرح صدف و مرمر، تركيبي از درخشندگي صدف و استحكام مرمر را به قطعه رنگ شده مي‌بخشند كه جلوه‌اي منحصر به فرد دارد. 10- Tortoise Shell ”پوست لا‌ك پشتي“ با استفاده از اختلاط رنگدانه‌هاي ناهمگن و متضاد با رنگ‌هاي شفاف يا غيرشفاف، به دست مي‌آيد. 11- Infrared رنگ‌هاي مادون قرمز كه بيشتر در بـسـتـه‌بـندي‌هاي هوشمند كاربرد دارند، در اثر تابش امواجي با طول موج مشخص كه در محدوده امواج بلند به شمار مي‌روند، به صورت شفاف يا مات تغيير مي‌كنند. 12- ظـاهـر چـوب مـاننـد پلا‌ستيـك‌هـا، تكنيك ديگـري است كه با استفاده از براده چوب در كنار دانش مستربچ سازي به دست آمده است. استفاده از افـزودنـي‌هـاي منـاسب كه بتوانند توزيع مورد نظر ذرات چوب در زمينه پليمر را فراهم كند، تركنندگي لا‌زم را براي آنها به وجود آورد، و نيز پايداري مناسب را در طول فرايند داشته باشد، اهميت خاص دارد. 13- Wood Grain نوع دیگری از ظاهر رنگی قطعات و محصولات پلاستیکی است. برای ایجاد ظاهر و گره های چوب در ظاهر قطعه، استفاده از رنگدانه های خاص و روش های خاص قالب گیری تزریقی مورد نیاز است. 14- استفاده از رنگدانه های فلوئورسنت یا Florescent ، سبب تولید قطعات و سطوحی می شود که از خود نور می تابانند و سبب جلب توجه بیننده می شوند. 15- ترکیب دقیقی از رنگدانه و دای(جوهر) سبب تولید تغییر رنگ بین دو رنگ متضاد می شود. اين دورنگي ويژه به نام Chameleon effect و اين پديده به عنوان Chroma Shift شناخته مي‌شود. 16- رگه های مختلف یا پرک های فلزی با جلوه های دلخواه با افزودن ذرات فلزی با دانه بندی های مختلف، الیاف مقاوم یا ذرات دلخواه دیگر که جلوه مورد نظر را به رنگ می دهد، به دست می آید. 17- ذرات کروی داخل کره های شیشه ای که به ویژه در پلیمرهای شفاف استفاده می شود، یکی دیگر از روش های تولید پلاستیک های با ظاهر ویژه Glimmer است. ذرات Misty Pearl با جلوه هالوگرافیک را هم می توان در پلیمرهای شفاف به کار برد و ظاهر Glimmer مه‌مانند تهيه كرد. 18- ظاهر فلزی یا متالیک(Metallic) از اختلاط پودر فلز با پلاستیک در حالت مذاب پلیمر به دست می آبد. 19- از اختلاط پلاستیک های شفاف با برخی دای ها، قطعه رنگی ولی شفاف یا Transparent توليد مي‌شود. 20- تا به حال برای تولید جلوه رنگی Camouflage كه به لباس نظامی یا شکارچی معروف است، از چندبار رنگ زدن روی یکدیگر استفاده می شد. ولی اکنون با استفاده از مستربچ ویژه می توان قطعه ای با این ویژگی را پس از تزریق قطعه به دست آورد. گروه دوم در تولید گروه دوم، باید از روش های خاصی استفاده شود, مثال هایی از این نوع جلوه های رنگی در اینجا آورده می شود: - رنگ های متلون یا رنگهایی که ساده نیستند و از یک رنگ زمینه تشکیل شده اند، در حالی که یک یا چند رنگ دیگر به صورت رگه های رنگی داخل زمینه به چشم می خورند، با استفاده از تکنیک ویژه و توجه به خواص و ویژگی های سیلان مستربچ و پلیمرها، تولید می شود. در حقیقت این مستربچ ها، ترکیبی از حداقل دو مستربچ هستند که میزان سیلان یکی از آنها در دمای ذوب پلیمر پایه و مستربچ رنگ اصلی، از مستربچ دیگر کمتر است و در نتیجه کمتر از دیگری با پلیمر پایه مخلوط می شود و خود را به صورت رگه در محصول نهایی نمایش می دهد. معمولا رگه دار بودن ظاهر محصولات رنگی، پدیده مطلوبی نیست و نشان دهنده عدم تنظیم درست پارامترهای تزریق یا نامناسب بودن پایه انتخاب شده برای مستربچ، به شمار می رود. در پلیمرهایی که با مستربچ های نقره ای رنگ می شوند که حالت متالیک نقره ای به محصول می دهند، وجود خط تزریق یا خطی که لایه های مذاب از دو طرف به یکدیگر می رسند، پدیده ناخوشایندی است که تا همین اواخر بدون راه حل مانده بود و اخیرا شرکتی در سایت های خبری اعلام کرد که موفق شده تا این خط ناخواسته را از بین ببرد و ظاهر یکنواختی برای محصولات نقره ای ایجاد کند. این مساله ناشی از نحوه سیلان رنگدانه نقره ای است. مبتکرین با استفاده از این پدیده ناخوشایند و درک علت آن، هر چند که همه موفق به برطرف کردن علت آن نشدند، ولی توانستند در جهت ایجاد جلوه های جدید از این پدیده استفاده کنند و رنگ های ابتکاری به محصولات خود ببخشند. مسلما انتخاب دو نوع مستربچ با میزان سیلان مذاب مختلف و درعین حال دارای هماهنگی مورد نظر، نیازمند دانش و به خصوص تجربه مناسب است تا طراح به نتیجه مورد نظر خود دست پیدا کند. - تولید بطری پي‌اي‌تي دورنگ نیز صرفا با استفاده از روش خاص تزریق قابل تهیه است؛ در اینجا از مستربچ خاصی استفاده نمی شود ولی با استفاده ار روشی خاص، جلوه ویژه ای از رنگ در محصول ایجاد می شود. برای این کار از فرایند Biinjection يا تزریق در دو مرحله جداگانه استفاده می شود. در حقیقت دو جریان ماده مذاب به داخل حفره قالب تزریق می شود و در نتیجه پریفرمی با دو ناحیه جداگانه رنگی به وجود می آید که ناحیه انتقالی آنها بسیار کوچک است.از این ناحیه انتقالی می توان برای چسبانیدن لیبل استفاده کرد. پانوشت .......................................................... 1- از فيلم ”گبه“ ساخته محسن مخملباف 2– به نقل از شاعر انگليسي ليگ هانت 1859-1784 ماهنامه صنعت بسته‌بندي 1 لینک به دیدگاه
ارسال های توصیه شده