جدیدترین روش‌های علمی دنیا در مرمت آثار باستانی ; شست‌وشوی آثار هنری با لیزر

[* v e n o o s * مهمان]

جهان در تمامی زمینه‌های علمی و فناوری به پیشرفتی فزاینده دست یافته است و از فناوری‌های خود در هر زمینه‌ای حتی در حفظ و مرمت آثار ارزشمند تاریخی و هنری که شاید نزدیکی چندانی با تکنولوژی نداشته باشند استفاده می‌کند. استفاده از فناوری‌های جدید در مرمت و نگهداری از آثار باستانی به تازگی در جهان رواج زیادی یافته است و در این میان غم‌انگیز است ببینیم آثار باستانی یکی از کهن‌ترین سرزمین‌های جهان که از نظر پیشرفت‌های فناورانه خود را در میان برترین‌های منطقه می‌بیند با طی کردن مسیری قهقرایی رو به نابودی گذاشته‌اند. مسیری که خبری به جز غارت، تخریب، ناکارآمدی، ویرانی و ویرانی در آن شنیده نمی‌شود. مسیری که طی سال‌های آینده و با ادامه یافتن شیوه‌های کنونی مدیریتی شاید دیگر هرگز خبری از آن شنیده نشود.

‌سالواتور سیانو‌، محقق فیزیک کاربردی موسسه cnr در فلورانس ایتالیا در گفت‌و‌گو با مهر با اشاره به اینکه تجربه و اطلاعاتی از آثار باستانی ایران و شرایطی که این گنجینه‌های فرهنگ کهن ایران در حال حاضر در آن به‌سر می‌برند ندارد به معرفی فناوری شست‌وشوی لیزری و فناوری مرمت نانویی که امروزه در کشورهای زیادی برای مرمت، شست‌وشو و نگهداری از آثار باستانی و آثار هنری مورد استفاده قرار می‌گیرند پرداخته است‌.

شرایط آثار باستانی در ایران و شیوه‌های مرمت و پاکسازی این آثار را در ایران چگونه دیده‌اید؟

سالواتور سیانو: متاسفانه اطلاعات چندانی از آثار باستانی ایران و شیوه ایرانی‌ها در ترمیم این آثار ندارم.

‌آیا هنوز استفاده از شیوه‌های مرمت، بازسازی و شست‌وشوی شیمیایی و مکانیکی در کشورهای مختلف جهان رواج دارد؟

بله، تکنیک‌های شیمیایی و مکانیکی تقریبا همه جا استفاده می‌شوند. در واقع این شیوه‌ها نسبت به شیوه‌های پاکسازی لیزری از رواج بسیار بیشتری برخوردارند.

آیا فناوری‌های جدید مرمت و شست‌وشوی آثار باستانی از جمله فناوری لیزری تاثیر مخربی بر روی آثار هنری قدیمی به‌جا می‌گذارند؟

در پاسخ به این سوال می‌توانم بگویم استفاده درست و بجا از این فناوری‌های جدید و ترکیب مناسب آنها با شیوه‌های سنتی شیمیایی و مکانیکی می‌تواند آثار جانبی و مخرب شیوه‌های بازسازی و پاکسازی را به حداقل کاهش دهد.

تا به حال حین استفاده از فناوری شست‌وشوی لیزری با آسیب‌رسانی به بافت یا رنگ اثر مواجه شده‌اید؟

پاکسازی لیزری در واقع تنها زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بتواند تاثیری بسزا ‌روی تمیزی اثر از خود بجا بگذارد و نسبت به شیوه‌های رایج کارایی بالاتری از خود نمایان سازد. از این‌رو زمانی که احتمال تخریب اثر هنری در نتیجه استفاده از پرتوهای لیزری وجود داشته باشد هرگز از آن استفاده نخواهد شد.

می‌توانید عملکرد دقیق فناوری شست‌وشوی لیزری آثار هنری و باستانی را توضیح دهید؟

فرآیند زدایش لیزری که ‌سایش لیزری‌ نیز گفته می‌شود بسیار گسترده‌تر از چیزی است که بتوان آن را در قالب چند واژه توضیح داد. به طور کلی می‌توانم بگویم که این شیوه بر اساس حرارت‌دهی متمرکز سطح ابداع شده است. این حرارت باعث می‌شود مواد موجود ‌روی سطح به صورت متمرکز منبسط شده و به این شکل فرآیند شست‌وشو صورت گیرد. برای سطوح سنگی، فلزی و نقاشی‌های دیواری ابتدا با کمک اسپری آب، سطح اثر مرطوب می‌شود که این کار باعث می‌شود تبخیر متمرکز آب رخ دهد. پدیده‌ای بسیار تاثیرگذارتر و ایمن‌تر از فرآیند سایش لیزری خواهد بود.

[* v e n o o s * مهمان]

چه عواملی شست‌وشوی لیزری را به شیوه‌ای ابزاری و کاربردی برای پاکسازی و زدودن آلودگی‌های تاریخ از سطح آثار باستانی تبدیل کرده است؟

توانایی‌های این شیوه در شست‌وشوی ایمن و دقیق سطوح آثار هنری و باستانی و کیفیت بالای آن در حفظ اثر اصلی باعث شده است تا این فناوری به عنوان شیوه‌ای موثر در شست‌وشوی آثار تاریخی معرفی شده و مورد استفاده قرار گیرد.

 

‌جدیدترین و پیشرفته‌ترین شیوه‌ای که هم اکنون برای شست‌وشو یا مرمت آثار باستانی مورد استفاده قرار می‌گیرد چیست؟پیشرفته‌ترین شیوه محافظت و مرمت علاوه بر شست‌وشوی لیزری مرمت آثار بر اساس فناوری نانو است. این شیوه که بر خلاف فیزیکی بودن شیوه لیزری، شیوه‌ای کاملا شیمیایی به‌شمار می‌رود یکی از قدرتمندترین دستاوردها در حفظ و مرمت آثار باستانی به‌شمار می‌رود.

 

فناوری نانو چگونه به کمک مرمت آثار باستانی می‌آید؟در شیوه نانو ذرات با ویژگی‌هایی خاص در محلول یا ژل‌هایی ویژه مخلوط شده و سپس ‌روی سطح آثار هنری یا باستانی قرار می‌گیرند. این مواد با سه هدف متفاوت پاکسازی، مقاوم‌سازی و محافظت ‌روی سطوح آثار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

رایج‌ترین شیوه که برای محافظت از مناطق باستانی یا آثار هنری قدیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد کدام است و آیا استفاده از آنها نیازمند تخصص و مهارت‌های ویژه است؟

رایج‌ترین شیوه فناوری لیزری پالس‌های لیزری ‌نئودیمیوم‌ است که به طور قطع استفاده از آن نیازمند افراد کارآزموده و حرفه‌ای است.

در واقع استفاده از فناوری‌های لیزری برای مرمت یا شست‌وشوی آثار باستانی نیازمند تخصص و مهارت ویژه‌ای است زیرا ناتوانی در استفاده یا استفاده نادرست از این سیستم‌ها ‌می‌تواند نتایج غیر‌قابل بازگشتی را‌ روی آثار تاریخی از خود به‌جا بگذارد.

 

هزینه استفاده از فناوری شست‌وشوی لیزری چقدر است؟ شست‌وشوی اثر هنری مانند ‌«دروازه بهشت‌» به چه مقدار زمان نیاز دارد؟

هزینه استفاده از این فناوری کاملا به قدرت سیستم لیزری بستگی دارد که معمولا از 20 یورو آغاز می‌شود. همچنین شست‌وشوی بخشی از «دروازه بهشت» با قطری حدود 10 سانتی‌متر و با پالس‌های لیزری تقریبا به سه ساعت زمان نیاز دارد.

گفت‌وگو از سمیرا مصطفی‌نژاد

منبع