اقوام آریایی - لولوبی ها

[ماتینا 4,434]

لولوبی ها

 

لولوبي ها يا لولوها كه آنها را اجداد لور ها نيز شمرده اند ، اقوامي بودند كه در زهاب ( كرمانشاه ) و شهر زور و سليمانيه و اروميه مسكن داشتند ، قديمي ترين اسنادي كه در باب اين طايفه در دست است يكي كتيبه نارامسين مي باشد كه در حدود 2500سال پيش از ميلاد نوشته شده است . بنابر اين كتيبه و بنابر نظريه ژ.دمرگان پادشاه مقتدر ايلام ، شوتروك ناحونته ، { در حوالي سال 1200 پيش از ميلاد اين سنگ ياد بود تاريخي را ، كه در شهر سيپ پار (نزديك بابل )بوده بدست آورده و به نشانه پيروزي خود ، آنرا به پايتخت خويش (شوش) انتقال داده و بر روي آن سنگ يادبود ، شرح اين غلبه را به زبان ايلامي افزوده است . نارامسين در اين سنگ شرح لشكر كشي و غلبه خود را بر اقوام لولوبي و ساير طوايف كه در اطراف دجله و دياله مستقر بودند بيان نموده است . }

 

سند دوّم راجع به لولوبي ها ، نقش معروف آنوباني ني پادشاه آنهاست كه در ناحيه ز َهاب باختران واقع شده است . در اين اثر مهّم تاريخي كه به ِاستل آنوباني ني نيز معروف مي باشد ، شاه در حضور الهه ايشتار كه او را بر دشمنان پيروزي بخشده است ، ايستاده و پا را بر تن دشمني كه بر زمين افتاده نهاده است {البته طرز لباس وزينت جامه شاه و الهه بخوبي نمايان است}. اين خدا نيزه اي به دست گرفته و بر آن تكيه كرده و در دست ديگر طنابي گرفته و مي خواهد به گردن يكي از اسيران ببندد . اسيران هم برهنه بوده و دست هايشان را از پشت بسته اند و آنها را بوسيله حلقه اي از لبشان گذرانيده شده مثل حيوانات مهار كرده اند . ترجمه خطوط كه روي اين استل نوشته شده چنين است :« آنوباني ني پادشاه توانا ، پادشاه لولوبي ، نقش خود و نقش الهه ايشتار را در كوه باتير رسم كرده است ،آن كس كه اين نقوش و اين لوح را محو كند به نفرين و لعنت آنو ، آنوتوم ، بل ، بليت ، رامان ، ايشتار ، سين و َشَمش گرفتار با دونسل او بر باد رواد…»

 

گذشته از اين كتيبه ، اشاره اي كه به نام لولوبي شده در قراردادهاي سلسله دوّم پادشاهان شهر اور است كه در سال 1894.م در تل براك كشف گرديد و تعداد زيادي از اين الواح از همان سالي است كه پادشاه اور ولايت شميروم و لولوبي ها را غارت كرد ، اين دو شهر را هميشه با هم ذكر مي كنند . در رابطه با شميروم ، لوح مشروح تري به نام لوح نيفر در دست است . با توجه به اثر فوق ، معلوم مي شود پادشاه اور كه مكرر ولايت را شميروم را ويران كرده ، اينه سين نام داشته و همين پادشاه كشور را نيز به تصرف خود در آورده است . در قصه خداي طاعون كه لوح آن كشف شده است ، نام ولايات ذيل ديده مي شود‍: تانديم ، سوماشتو ، آشورو ، الامو ، كاشو ، گوتو ، لولوبو .

 

حكام لولوبي ها در زمان نارامسين در تنگه قراداغ كه امروز معبر پاگان خوانده مي شود و در جنوب شهر زور با سپاه بابلي جنگيدند و نارامسين آنها را به سختي شكست داد و به يادگار اين پيروزي شرحي در دامنه آن تنگه حجاري نموده اند (بين راه سليمانيه و رباط ).لولوبی ها که زمینهای کوهستانی شمال دیاله تا دریاچه ارومیه را در تصرف داشتند در هزاره سوم پ.م دارای دولتی نیرومند بودند و نارامسین اکدی که در قرن 23 پ.م در بین النهرین پادشاه نیرومندی بود برای نخستین بار نام لولوبی ها را در سنگ نوشته خود میاورد که بر ایشان پیروز شده است.در سنگ نوشته ها و الواح اشوری گفته شده است که که لولوبی ها در دشت زهاب وشهر زور و شهر بازار می زیستند و می توانستند به راحتی راههای کاروانیان بابل را قطع کنند و راهی را که اکنون از کفری و کرکوک و التون کوپری میگذرددر دستشان بود و پادشاهان لولوبی در زمان نارامسین در تنگه قره داغ که اکنون معبر پاگان نامیده می شود در جنوب شهر زور با لشکر نارامسین جنگ کردند ولی شکست خوردند و نارامسین به یادگار این پیروزی گزارشی در دامنه این تنگه کنده است.

نام شهرهای لولوبوم در سنگ نوشته های اشوری به این شکل است:

بابیت و داگارا و بارا و کاکری و زیمری و هودون . همچنین قلعه هایی مانند:

اورزی وکینیا.

حال به بررسی تعدادی از مشهورترین پادشاهان لولوبی ها می پر دازیم:

 

انو با نی نی

2200-2238پ.م

بنا به سنگ نوشته های اشوری و بابلی وی یکی از نیرومندترین پادشاهان لولوبی بوده است و توانست که شهر نینوا را به تصرف خود در بیاورد و به همین مناسبت نقش خود

و الهه ایشتر رادر سر پل زهاب باختران رسم کرد و در این نقش انو با نی نی که ریشی

دراز و مربع شکل و کلاهی گرد و لباس کوتاه به تن دارد ومسلح به کمان است که

پای خود را بر دشمنی که بر زمین افتاده است گذاشته و ایشتر با کلاهی بلند ایستاده

و لباس پشمین و پرزدار و شرابه دار که تا پای وی می رسد بر تن کرده است(ایشتر

الهه عشق و جنگ در بین النهرین است)و یک دست خود را به سوی شاه دراز کرده است و در دست دیگر انتهای طنابی را گرفته و می خواهد به لب یکی از اسیران ببندد

و اسیران همه برهنه اند ! و دستشان را از پشت بسته اند و به وسیله حلقه ای که از لب گذرانیده اند مهار کرده اندو تعداد اسیران نه نفر است که هشت نفرشان کلاه سومری و اکدی بر سر دارند.

در پایان این سنگ نوشته به زبان اکدی چنین نوشته شده است:

هر کس این لوح را محو کند به نفرین انو و انوتوم و بل بلیت و رامان و ایشتار و سین و شمش گرفتار باد و نسل او بر باد رود!

 

تاردونی

2185-2200پ.م

تاردونی پسر ایکی به حکومت لولوبی ها رسید و به تجهیز سپاه و ساخت شهرها پرداخت و سپس سنگ نوشته ای به خط اکدی نوشت که این سنگ نوشته در روستای هورین در چند کیلومتری سر پل زهاب قرار دارد که تاردونی در این سنگ نوشته دامنی پوشیده و کلاهی با لبه ضخیم و پهن بر سر نهاده است و گردنبندی با یک اویز پهن و گرد به گردن دارد و تبری به کمر بسته و کمانی را به دست چپ گرفته و در زیر دست

راست او نیز کماندانی نقش شده است و پای راست او بر بدن یکی از دو اسیری است که در التماس اند و در خواست بخشایش میکنند.

 

امیخا

844-878پ.م

وی در ابتدا به یکی کردن قبایل لولوبی پرداخت و سپاه خود را مجهز کرد.شورش هایی

به تحریک اشوریها به وقوع پیوست که امیخا همه این شورشها را فرو نشاندو سپس به

اشوریها حمله کرد ولی نتوانست که کاری از پیش ببرد و شکست خورد و به قلعه نیسیر پناه برد.

سپس شلمانصر سوم به لولوبی ها حمله کرد ولی شکست سختی خورد.پس از مدتی اشوریها به فرماندهی اشور ناصرپال به لولوبی ها حمله کردند و امیخا به سختی

پایداری کرد و توانست که اشوریها را شکست دهد. وی پایتخت خود را در زاموا قرار داد

و در سال 844پ.م در گذشت.

 

لولوبی ها در تاریخ ایران بسیار اهمیت دارندو با وجود داشتن زندگی کوهستانی دارای

فرهنگ درخشانی بودند و به درجه ای رسیده بودند که پادشاهان اشوری از صنعتگران

لولوبی استفاده می کردند. لولوبی ها در پرورش اسب نیز مهارت داشتند و رنگ اسبهای لولویی بیشتر سفید و خاکستری بوده است و اشوریان این اسبها را به قیمت

گزاف می خریدند.