معرفی تفصیلی رشته مهندسی لجستیک و زنجیره تامین

[Alireza Hashemi 33392]

گرایش مهندسی صنایع – مهندسی لجستیک و زنجیره تامین

مقدمه:

بهره وري يكي از ديرپاترين مفاهيم در محاسبه هزينه هاي تعداد بر نيروي كار يك كارخانه است. همچنان كه رقابت جهاني تر می شود؛ نوآوري و خلاقيت نيز از سطح بنگاه - بنگاه به سطح زنجيره تأمين - زنجيره تأمين جابجا مي شود. افزايش مزيت رقابتي تنها در صورتي حاصل مي شود كه تمامي بازيگران زنجيره تأمين كاملاً با يكديگر هماهنگ باشند. مديريت زنجيره تأمين(scm) در برگيرنده تمامي برنامه ريزي ها و مديريت فعاليت هايي است كه در تدارك، تأمين، تبديل و هماهنگی هاي لجستيكي مي باشد. از اين منظر، مديريت زنجيره تأمين شامل همكاري و هماهنگي با شركاي زنجيره نيز -كه مي توانند تأمين كنندگان، واسطه ها، ارائه دهندگان خدمات شخص ثالث و مشتريان باشند- خواهد بود. در واقع مديريت زنجيره تأمين، وظيفه يكپارچه سازي عرضه و تقاضا را در داخل و ميان شركت ها را بر عهده دارد. مديريت لجستيك بخشي از SCM كه وظيفه اصلي آن برنامه ريزي، اجرا وكنترل جريان مستقيم و معكوس مواد ، كالاها و اطلاعات مرتبط و ذخيره سازي آنها به گونه اي كارا و اثر بخش ميان نقطه مبدأ و نقطه مصرف به منظور برآوردن الزامات مشتري مي باشد. فعاليتهاي مديريت لجستيك نوعاً شامل مديريت حمل و نقل ورودي و خرو جي، مديريت ناوگان حمل ، انبارداري ، جابجايي مواد و كالا اجراي سفارش ، طراحي شبكه لجستيك مديريت موجودي برنامه ريزي عرضه و تقاضا و مديريت اشخاص ثالث تأمين كننده خدمات لجستيك است.عملكرد لجستيك تا حدودي شامل تدارك و خريد، برنامه ريزي و زمانبندي توليد، مونتاژ وبسته بندي و خدمات به مشتريان ميشود. لجستيك در تمامي سطوح برنامه ريزي و اجرا حضور فعال دارد: چه استراتژيك ، چه عملياتي و چه تاكتيكي. مديريت لجستيك يك عمليات يكپارچه ساز است كه تمامي فعاليتهاي لجستيكي را با هم هماهنگ ساخته و بهينه مي نمايد. بديهي است كه تحت اين مديريت فعاليتهاي لجستيك مي بايد به هماهنگي و يكپارچگي با ساير فعاليتها اعم از بازاريابي، فروش، ساخت وتوليد، مالي و فناوري اطلاعات دست يابند.

 

امکان شغلی برای مدیر زنجیره تامین

مديريت زنجيره تامين داراي سه فرايند عمده است كه عبارت‌اند از :

1- مديريت اطلاعات

2- مديريت لجستيك

3- مديريت روابط

 

1- مديريت اطلاعات : امروزه نقش ، اهميت و جايگاه اطلاعات براي همگان بديهي است . گردش مناسب و انتقال صحيح اطلاعات باعث مي‌شود تا فرايندها موثرتر و كاراتر گشته و مديريت آنها آسان‌تر گردد . در بحث زنجيره تامين -همانگونه كه گفته شد- اهميت موضوع هماهنگي در فعاليتها بسيار حائز اهميت است . اين نكته در بحث مديريت اطلاعات در زنجيره ، مديريت سيستمهاي اطلاعاتي و انتقال اطلاعات نيز صحت دارد . مديريت اطلاعات هماهنگ و مناسب ميان شركا باعث خواهد شد تا تاثيرات فزاينده‌اي در سرعت ، دقت ، كيفيت و جنبه‌هاي ديگر وجود داشته باشد . مديريت صحيح اطلاعات موجب هماهنگي بيشتر در زنجيره خواهد شد . به طور كلي در زنجيره تامين ، مديريت اطلاعات در بخش‌هاي مختلفي تاثيرگذار خواهد بود كه برخي از آنهاعبارت‌اند از :

مديريت لجستيك (انتقال ، جابجايي ، پردازش و دسترسي به اطلاعات لجستيكي براي يكپارچه‌سازي فرايندهاي حمل‌ونقل ، سفارش‌دهي و ساخت ، تغييرات سفارش ، زمان‌بندي توليد ، برنامه‌هاي لجستيك و عمليات انبارداري) ؛ تبادل و پردازش داده‌ها ميان شركا (مانند تبادل و پردازش اطلاعات فني ، سفارشات و ...) ؛ جمع‌آوري و پردازش اطلاعات براي تحليل فرايند منبع‌يابي و ارزيابي ، انتخاب و توسعه تامين‌كنندگان ؛ جمع‌آوري و پردازش اطلاعات عرضه و تقاضا و ... براي پيش‌بيني روند بازار و شرايط آينده عرضه و تقاضا ؛ ايجاد و بهبود روابط بين شركا.

چنانچه پيداست ، مديريت اطلاعات و مجموعه سيستمهاي اطلاعاتي زنجيره تامين مي‌تواند بر روي بسياري از تصميم‌گيري‌هاي داخلي بخش‌هاي مختلف زنجيره تامين موثر باشد كه اين موضوع حاكي از اهميت بالاي اين مولفه در مديريت زنجيره تامين است

2- مديريت لجستيك : در تحليل سيستمهاي توليدي (مانند صنعت خودرو) ، موضوع لجستيك بخش فيزيكي زنجيره تامين را دربر مي گيرد . اين بخش كه كليه فعاليتهاي فيزيكي از مرحله تهيه ماده خام تا محصول نهايي شامل فعاليتهاي حمل‌ونقل ، انبارداري ، زمان‌بندي توليد و ... را شامل مي‌شود ، بخش نسبتا بزرگي از فعاليتهاي زنجيره تامين را به خود اختصاص مي‌دهد . در واقع محدوده لجستيك تنها جريان مواد و كالا نبوده بلكه محور فعاليتهاي زنجيره تامين است كه روابط و اطلاعات ، ابزارهاي پشتيبان آن براي بهبود در فعاليت‌ها هستند .

3- مديريت روابط : فاكتوري كه ما را به سمت فرجام بحث راهنمايي مي‌كند و شايد مهم‌ترين بخش مديريت زنجيره تامين به خاطر ساخت و فرم آن باشد ، مديريت روابط در زنجيره تامين است . مديريت روابط تاثير شگرفي بر همه زمينه‌هاي زنجيره تامين و همچنين سطح عملكرد آن دارد . در بسياري از موارد ، سيستمهاي اطلاعاتي و تكنولوژي موردنياز براي فعاليتهاي مديريت زنجيره تامين به سهولت در دسترس بوده و مي‌توانند دريك دوره زماني نسبتا كوتاه تكميل و به كار گمارده شوند . اما بسياري از شكست‌هاي آغازين در زنجيره تامين ، معلول انتقال ضعيف انتظارات و توقعات و نتيجه رفتارهايي است كه بين طرفين درگير در زنجيره به وقوع مي‌پيوندد . علاوه بر اين ، مهم‌ترين فاكتور براي مديريت موفق زنجيره تامين ، ارتباط مطمئن ميان شركا در زنجيره است ، به گونه‌ايكه شركا اعتماد متقابل به قابليت‌ها و عمليات يكديگر داشته باشند . كوتاه سخن اين كه درتوسعه هر زنجيره تامين يكپارچه ، توسعه اطمينان و اعتماد در ميان شركا و طرح قابليت اطمينان براي آنها از عناصر بحراني و مهم براي نيل به موفقيت است .

 

مدیریت زنجیره تامین چیست؟

تعاريف مختصر و جامعي كه مي‌توان از زنجيره تامين و مديريت زنجيره تامين ارائه داد عبارتند از:

زنجيره تامين بر تمام فعاليتهاي مرتبط با جريان و تبديل كالاها از مرحله ماده خام (استخراج) تا تحويل به مصرف‌كننده نهايي و نيز جريانهاي اطلاعاتي مرتبط با آنها مشتمل مي‌شود . به طور كلي زنجيره تامين زنجيره‌اي است كه همه فعاليتهاي مرتبط با جريان كالا و تبديل مواد ، از مرحله تهيه ماده اوليه تا مرحله تحويل كالاي نهايي به مصرف‌كننده را شامل مي‌شود . درباره‌ جريان كالا دو جريان ديگر كه يكي جريان اطلاعات و ديگري جريان منابع مالي و اعتبارات است نيز حضور دارد . (Laudon & Laudon 2002)

مديريت زنجيره تامين بر يكپارچه‌سازي فعاليتهاي زنجيره تامين و نيز جريانهاي اطلاعاتي مرتبط با آنها از طريق بهبود در روابط زنجيره در جهت دستيابي به مزيت رقابتي قابل اتكا و مستدام ، مشتمل مي‌شود . بنابراين ، مديريت زنجيره تامين عبارت است از فرايند يكپارچه‌سازي فعاليتهاي زنجيره تامين و نيز جريانهاي اطلاعاتي مرتبط با آن از طريق بهبود و هماهنگ‌سازي فعاليت‌ها در زنجيره تامين تــــوليد و عرضه محصول .

براي بررسي يك سازمان منحصر به فرد در چارچوب اين تعاريف بايد هر دو شبكه تامين‌كنندگان و كانال‌هاي توزيع در نظر گرفته شوند . تعريف ارائه شده براي زنجيره تامين موضوعات مديريت سيستم‌هاي اطلاعات ، منبع‌يابي و تداركات ، زمان‌بندي توليد ، پردازش سفارشات ، مديريت موجودي ، انبارداري و خدمت به مشتري را دربر مي‌گيرد .

براي مديريت موثر زنجيره تامين ضروري است كه تامين‌كنندگان و مشتريان با يكديگر و در يك روش هماهنگ و با شراكت و ارتباطات اطلاعاتي و گفت‌وگو با يكديگر كار كنند . اين امر يعني جريان سريع اطلاعات در ميان مشتريان و عرضه‌كنندگان ، مراكز توزيع و سيستم‌هاي حمل‌ونقل ، بعضي از شركت‌‌ها را قادر مي‌سازد كه زنجيره‌هاي عرضه بسيار كارايي را ايجاد نمايند . عرضه‌كنندگان و مشتريان بايد اهداف يكسان داشته باشند ؛ عرضه‌كنندگان و مشتريان بايد اعتماد متقابل داشته باشند . مشتريان در زمينه كيفيت محصولات و خدمات به تامين‌كنندگان خود اعتماد مي‌كنند . علاوه بر آن عرضه‌كنندگان و مشتريان بايد در طراحي زنجيره تامين براي دستيابي به اهداف مشترك‌ و تسهيل ارتباطات و جريان اطلاعات با يكديگر شريك شوند . بعضي شركت‌ها كوشش مي‌كنند تا كنترل زنجيره تامين خود را با كنترل عمومي عمودي و با استفاده از مالكيت و يكپارچگي تمام اجزاي مختلف در امتداد زنجيره تامين از تهيه مواد و خدمات تا تحويل محصول نهايي و خدمت به مشتري ، به دست آورند . اما حتي با اين نوع ساختار سازماني ، فعاليتهاي مختلف و واحدهاي عملياتي ممكن است ناهماهنگ باشند . ساختار سازماني شركت بايد بر هماهنگي فعاليتهاي مختلف براي دستيابي به اهداف كلي شركت تمركز كند .

 

مدیریت زنجیره تامین در مقطع کارشناسی ارشد

دوره کارشناسي ارشد مهندسي لجستيک و زنجيره تأمين يکي از مجموعه‌هاي آموزش عالي در زمينه فني مهندسي در دوره کارشناسي ارشد، مهندسي صنايع است. فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند به عنوان کارشناس ارشد راه‌حل‌هاي علمي و کاربردي در زمينه طراحي و بهينه‌سازي ساختار و فرآيندهاي زنجيره تأمين و بهبود عملکرد آنها و همچنين پياده‌سازي سيستمهاي مديريت زنجيره‌ را تأمين ارائه کنند.

در اين گرايش جديد هدف تربيت متخصصاني است که با توان تحليل، طرح‌ريزي و طراحي، پياده ‌سازي و بهبود علمکرد زنجيره‌هاي تأمين و فرآيندهاي جاري آن بر جنبه‌هاي مهندسي تاكيد دارد.