نفت را کنار بگذارید، کتاب ها را باز کنید - توماس فریدمن

[Mohammad Aref 120452]

هر وقت از من می پرسند: «بجز کشور خودتان به کدام کشور علاقه مند هستید؟» در پاسخ می گویم: «کشور تایوان». مردم با تعجب سوال می کنند: «تایوان؟ چرا تایوان؟». در جواب می گویم خیلی ساده است جزیره تایوان به سنگی بی حاصل در دریایی طوفانی می ماند، که از هیچ گونه منابع طبیعی برای زندگی کردن برخوردار نیست (به طوری که حتی شن و ماسه مورد نیاز خود جهت ساخت و ساز را از چین وارد می کند) این در حالی است که یک چهارم بزرگترین ذخایر مالی در جهان از آن این کشور می باشد، چرا که به جای حفاری زمین و استخراج هر چیزی از معادن، تایوان به دنبال پرورش ۲۳ میلیون استعدادی است که زنان و مردان این کشور را تشکیل می دهند.

من همیشه به دوستانم در تایوان می گویم: «شما خوش شانس ترین مردم جهان هستید. اما چطور بسیار خوش شانس هستید؟ چون بدون هیچ گونه برخورداری از منابع نفتی، معادن سنگ آهن، الماس، طلا و حتی جنگل، تنها با در اختیار داشتن منابع محدود ذغال سنگ و گاز طبیعی توانسته اید نحوه زندگی و فرهنگ خود را پرورش داده و مهارت های مورد نیاز مردم خود را ارتقا بخشید، و تنها اینگونه سرمایه است که می تواند به با ارزش ترین منابع تجدیدپذیر در جهان امروز تبدیل شود. اما چطور بسیار خوش شانس شدید؟».

برای من گفتن این مطلب کمی جرات می خواهد. اما در حال حاضر باید آن را اثبات کنم. یک تیم تحقیقاتی از سازمان همکاری و توسعه اقتصادی با عنوان «oecd»، پژوهش قابل ملاحظه ای را در خصوص ارتباط بین عملکرد برنامه ارزیابی دانش آموزان در سطح بین المللی، یا آزمون پیسا، (شامل آزمونی که طی هر دو سال سوال های ریاضی، علوم و مهارتهای خواندن و درک مطلب دانش آموزان ۱۵ ساله در ۶۵ کشور را مورد سنجش قرار می دهد) و درآمد کل حاصل از منابع طبیعی و تولید ناخالص داخلی برای هر یک از کشورهای شرکت کننده، به عمل آوردند.

پژوهشگران به طور خلاصه، ارتباط مهارت دانش آموزان در حل معادلات ریاضی با مقدار استخراج نفت یا میزان حفاری الماس در یک کشور را مورد ارزیابی قرار داد.

نتایج این تحقیق نشان داد که یک ارتباط منفی معنی داری بین کشورهایی که منبع درآمدشان از طریق منابع طبیعی ملی می باشد و کشورهایی که درآمدشان از طریق دانش و مهارت جمعیت دانش آموزان خود تامین می شود، وجود دارد. «آندریاس اسچلیچر» مسئول نظارت بر امتحانات پیسا در «oecd» خاطر نشان کرد: «این یک الگوی جهانی است که در ۶۵ کشوری که در آخرین ارزیابی pisa شرکت کرده اند مورد ارزیابی قرار گرفت: نفت و آزمون پیسا با یکدیگر رابطه معکوس دارند.»

بر اساس نظر اسچلیچر، در آخرین نتایج آزمون پیسا، دانش آموزان سنگاپور، فنلاند، کره جنوبی، هنگ کنگ و ژاپن با وجود برخورداری از منابع طبیعی اندک در کشورشان از بالاترین سطح نمرات در آزمون برخوردار شدند، در حالی که قطر و قزاقستان علی رقم بیشترین درآمد نفتی دارای پایین ترین نمرات دانش آموزی در آزمون pisa بودند. عربستان سعودی، کویت، عمان، الجزایر، بحرین، ایران و سوریه همان روند مشابهی که در سال ۲۰۰۷ در مطالعه بین المللی ریاضیات و علوم داشتند، را نشان می دادند، در حالی که دانش آموزان کشورهای لبنان، اردن و ترکیه ( کشورهای خاورمیانه با منابع طبیعی محدود) امتیازبهتری را در این آزمون به خود اختصاص دادند.

دانش آموزان بسیاری از کشورهای دارای منابع طبیعی در آمریکای لاتین مانند برزیل، مکزیک و آرژانتین نمرات پایین تری را کسب کردند. در این آزمون آفریقا مورد سنجش علمی قرار نگرفت. کانادا، استرالیا و نروژ، کشورهایی با سطوح بالا از منابع طبیعی، همچنان امتیازات خوبی در این آزمون کسب کردند، اسچلینچر استدلال می کند: «این امتیاز بالا به این دلیل است که هر سه کشور، سیاست های مالی مناسبی را در جهت پس انداز و سرمایه گذاری از درآمد ناشی از منابع رانتی اتخاذ کرده اند و تنها به مصرف منابع خود بسنده نمی کنند».

موضوع «بیماری هلندی» بحثی است که مدت های زیادی در میان اقتصاددانان رایج بوده است، این عارضه زمانی رخ می دهد که درآمد یک کشور به دلایلی به صادرات منابع طبیعی شدیدا وابسته می شود و به دلیل افزایش درآمد، تقاضا نیز افزایش می یابد اگر افزایش تقاضا به صورت ناگهانی انجام گیرد و عرضه پاسخگو نباشد در نتیجه سیل بی رویه واردات ارزان آغاز می شود و صادرات بیش از حد گران می شود و در نهایت تولید داخلی را در رقابت ضعیف می کند. آن چیزی که تیم تحقیقاتی پیسا به عنوان یک بیماری مرتبط معرفی کردند شامل جوامعی می شد که به بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی خود کاملا وابسته بودند و به نظر می رسد افراد در این گونه جوامع غرایز، عادات و انگیزه ها و مهارت های خود را در جهت انجام تکالیف مربوطه از دست خواهند داد.

اسچلیچر می گوید، «در کشورهایی با منابع طبیعی محدود مانند فنلاند، سنگاپور یا ژاپن، آموزش و پرورش از نتایج قوی و شرایط بسیارعالی برخوردار می باشد، چرا که کل افراد جامعه به این مسئله مهم پی برده اند که کشور باید توسط دانش و مهارت به حیات خود ادامه دهد و این به کیفیت آموزش و پرورش بستگی دارد. در این کشورها هر کدام از والدین و فرزندان به خوبی می دانند که تنها مهارت های یک جامعه می تواند شانس زندگی افراد آن جامعه را افزایش دهد و هیچ چیز دیگری در جهت رشد و شکوفایی آنها وجود ندارد، چنانچه آنها به تدوین فرهنگی کامل می پردازند که نظام آموزش و پرورش حول محور آن قرار می گیرد».

«کی. آر. اسرایدهر» که از دوستان هندی-آمریکایی من و از دانشمندان ناسا و بنیان گذار تکنولوژی سوخت سلولی (این تکنولوژی میتواند تحولی عظیم در تولید انرژی ایجاد کند) از شرکت بلوم می باشد گفت: «هنگامی که شما منابعی برای تولید انرژی نداشته باشید، به یک کاردان و یا مخترع تبدیل می شوید».

به همین دلیل است که کشورهای خارجی همراه با شرکت های فهرست شده دربازار بورس «نزدک» (انجمن ملی بها گذارى خودکار سهام توسط دلال هاى سهام) اسرائیلی، چینی-هنگ کنگی، تایوانی، هندی، یا کره جنوبی و سنگاپوری هستند، اینها کشورهایی هستند که فاقد منابع طبیعی می باشند.

اما در این مطالعه تحقیقاتی یک پیام مهم برای جهان صنعتی وجود دارد. در چنین شرایطی که بحران اقتصادی اکثر کشورها را درگیر خود کرده است، آن چیزی که وسوسه انگیز به نظر می رسد حفاظت از استانداردهای زندگی حتی به قیمت پرداخت بدهی های مالی برای آینده ای بهتر می باشد. اسچلیچر در ادامه متذکر می شود: «تنها راه اصلاح این است که شیوه انتخابی خود را گسترش داده و تعداد بیشتری از مردم را به دانش و مهارت مجهز کنیم تا برای رقابت، همکاری و ارتباط در مسیری که همواره کشورهای ما را به جلو پیش می برد، گام بردارند».

در مجموع وی به این نکته اشاره می کند: «دانش و مهارت به ارز رایج اقتصاد جهانی در قرن بیست و یکم تبدیل خواهد شد، اما هیچ یک از بانک های مرکزی توان تبدیل این ارز گرانقیمت به پول را ندارد. کشورها خود تصمیم خواهند گرفت که چه مقدار از این ارز را در اختیار داشته باشند. مطمئناً، با در اختیار داشتن منابع عظیم مانند نفت، گاز و الماس، امکان خریداری حتی مشاغل نیز وجود خواهد داشت اما این کشورها جامعه خود را در دراز مدت تضعیف می کنند مگر آنکه از درآمد حاصل از این منابع در جهت ساختن مدارس و ایجاد زیر ساختهای مناسب برای توسعه فرهنگ یادگیری مهارتها در دراز مدت استفاده شود؛ چیزی که حرکت رو به جلو شما را تضمین خواهد کرد.

 

منبع: نیویورک تایمز