مارلون براندو

[spow 44,195]

«براندو» خاطرات بسیاری از سینما دوستان را شكل داده . از بازی در «تراموایی به نام هوس »، «وحشی »، «در بارانداز»، «انعكاس در چشم طلایی »، «ژولیوس سزار»، «زنده باد زاپاتا» و... بگیرید و بیایید تا «پدر خوانده » و «آخرین تانگو در پاریس » و حتی فیلمی نه چندان خوب چون «فصل خشك سفید» كه «براندو» در همه آنها شاهكار بود و قله یی را فتح كرد كه رسیدن به این قله و حتی پای این كوه سال ها و دهه ها زمان خواهد برد و چه بسا كه كسی نتواند آن را تكرار كند...

 

شگفت اینكه «براندو» از خودش و بازی اش متنفر بود. این یك نوع روان پریشی پنهان در وجود او است . او خود را بی اهمیت می دانست و كارش را هیچ می پنداشت ، اما كیست كه نداند اهمیت براندو برای سینمای جهان چقدر است ، حتی اگر خود او خودش را انكار می كرد...

 

به هر حال ، براندو چند سال پیش از دنیا رفت . اما این مهم نیست . او، به دلیل فیلم هایش و تصویرش همیشه زنده است . این پرونده ، به دلیل تولد این هنرپیشه بزرگ كه سینمای دنیا بسیار به او مدیون است تنظیم شده است .

 

«مارلون براندو» در تاریخ سینمای جهان یك اتفاق غیرقابل تكرار است . اتفاقی تكرار نشدنی . یك معیار، میزان و حتی می توان گفت یك مبدا تاریخ برای بازیگری در دنیای سینما. بی راه نیست اگر بتوان ، تاریخ سینما را به پیش و پس از حضور «براندو» تقسیم كرد...

 

● یاغی وحشی یا منتقد قدرت ؟حدفاصل قانون و بی قانونی در جامه یك عصیانگر!

 

«مارلون براندو» هنرپیشه مهم و شاخص سینمای پس از سال های جنگ دوم جهانی امریكاست . در سال های ابتدایی دهه پنجاه ، این هنرپیشه برای چهار سال متوالی كاندیدای دریافت اسكار بهترین هنرپیشه مرد شد و در سال ۱۹۵۴ هم بخاطر بازی در فیلم «دربارانداز» ساخته «الیا كازان » این جایزه بزرگ را تصاحب كرد. بازی اش ، سپس در فیلم «وحشی » در نقش موتورسوار با آن كاپشن چرمی ، تركیب كاملی از عصیان ، توانایی جسمی و جنسی مردانه و اعتراض را خلق كرد و چنین شد كه این هنرپیشه تبدیل به نماد مردانگی یك نسل شد. در زمینه بازیگری هم ، «مارلون براندو» از هنرپیشه هایی چون «اسپنسر تریسی »، «كری گرانت » و «پل مونی » تاثیر و سرمشق گرفت ، اما به چنان قدرتی بدل شد كه خودش الگوی بازیگری هنرپیشگان نسل خود و البته نسل های بعدی لقب گرفت .

 

اغلب از «مارلون براندو» به عنوان بزرگترین بازیگر امریكا نام می برند. او كه در واقع ، اگر بزرگترین نباشد در زمره بزرگترین هاست ، در تمام دوران كاری بازیگری اش در نمایش و نشان دادن تناقض های شخصیتی كاراكتری كه بازی می كند توانایی و قدرت مثال زدنی و چشمگیری از خودش نشان داده است . بازی های این هنرپیشه در نقش شخصیت های طاغی و عصیان گری چون «استنلی » در نمایشنامه و سپس فیلم «تراموایی به نام هوس » و «تری مالوی » در فیلم به یادماندنی «در بارانداز» شخصیت های معترض و یاغی هایی را به تماشاگر نشان می دهد كه هوشمندی ذاتی و اصالت فطری و بنیادین آنها، این كاراكترها را از دیگر شخصیت های هم رده شان متمایز می كند.

 

شخصیت سازی و كاراكتریزه كردن های او در نقش هایی چون «سرگرد بندرتن » فیلم «انعكاس در چشم طلایی » یا «ویلیام » در فیلم «بسوزان » در نقش آدم هایی كه قوانین جامعه متمدن را درك می كنند و می فهمند، چنان عمیق است كه فیلم و شخصیت ها را تبدیل به مطالعات و تحقیقات و نتیجه گیری هایی در مورد فروپاشی افراد در چنگ تلاش های ویرانگر و خواست قدرت و قدرت طلبی می كند. بازی او چنان قدرتمند است كه مثلا در فیلم «شیرهای جوان » ساخته «ادوارد دیمیتریك »، نقش او به عنوان یك افسر نازی روح و روان تماشاگر را می خراشد و می آزارد و در عین حال این خراش و آزار به این دلیل است كه او شخصیت را به نحو همذات طلبانه ، جذاب و همدلی برانگیزانه یی ایفا می كند. اوج این همنشینی آزاد و جذابیت ، سنگدلی و همدلی را در فیلم «پدرخوانده » در نقش «دون كورلئونه » می بینیم كه «براندو» و البته كاراكترش در فیلم ، هم سنگدل است و هم خوش قلب و مهربان . بازی این هنرپیشه در فیلم «آخرین تانگو در پاریس » در نقش پل هم ، چنان موثر و چند پهلوست كه به كل ، شمایل مردانه براندو كه از اولین فیلم هایش شكل گرفته بود، در این فیلم «برناردو برتولوچی » یكباره به هم می ریزد و سیما و شمایلی دیگر خلق می شود كه یكسر متفاوت از آن چیزهای پیشین است .

 

«مارلون براندو» كه در بی بدیل بودن او هیچ شكی نیست ، از شاگردان مكتب بازیگری و البته شخص «استلا آدلر» است . آمدن او به دنیای هالیوود و دنیای سینما به دلیل تحسینی بود كه مردم و منتقدان از بازی او در نمایش «تراموایی به نام هوس » به عمل آوردند. خود او در گفت وگویی در سال ۱۹۵۷ در مورد آمدنش به سینما به مصاحبه كننده چنین گفت كه آمدنش به سینما به این دلیل بوده كه دلش می خواهد هنرپیشه سینما باشد چرا كه سینما بیشترین امكانات بالقوه برای گفتن و بازی كردن را در خود دارد و این امكان را ایجاد می كند كه هنرمند سینما بتواند حجم وسیعی از اطلاعات ، عواطف و كلا چیزهای مهم را به تماشاگران فراوان و بی شماری بگوید و با آنان در میان بگذارد، چیزهایی چون تبعیض ، دشمنی ، نفرت و البته مفاهیمی چون تعصب . كاركردن «مارلون براندو» با «استلا آدلر» باعث تربیت او شد و این باور را به ذهن او به یقین بدل كرد كه هنرپیشه باید دیدگاهی مشخص نسبت به جامعه اش داشته باشد.

 

این دیدگاه ظاهرا عمیق را در نگاه به نقش های مارلون براندو به سهولت می توان درك كرد، آنجا كه با نقش هایی چون انقلابی مكزیكی فیلم «زنده باد زاپاتا» تعهدی سیاسی را جان بخشید یا در نقشی چون كاراكترش در فیلم «شورش در كشتی بونتی » با ظاهر و نفوذ و عمق خاصی كه به این شخصیت داد، این كاراكتر تحت فشار طبقاتی و اجتماعی را كه در سرگردانی میان زندگی در بطن قانون یا بی قانونی سیر می كند، بدل به یك نمونه اجتماعی و استنادی و البته تحقیقی كرد و این به وضوح تاثیری است كه آدلر در او گذاشته و بدون آشنایی با او و كارش ، قطعا براندو هنرپیشه یی بدین سان موثر نمی شد.«براندو» البته همیشه هم در اوج نبوده است . اجماع جمعی منتقدان و كارشناسان بر این است كه «مارلون براندو» پس از آن اوج آغازین در سال های ابتدایی دهه پنجاه میلادی ، تا دوران اوج مجددش در دهه هفتاد با فیلم هایی چون «پدرخوانده » و «آخرین تانگو در پاریس »، حد فاصلی حدود بیست سال را هدر داده و كارهایی را كه لایق استعدادی بی نظیر چون او بوده به انجام نرسانده است .

 

اما نظرات ریزبین تر، به مسائل دیگری نظاره دارند و در واقع اظهارنظری جامع تر نشان می دهد كه این استعدادسوزی بیست ساله چیزی جز یك خیال پردازی نیست . مثلا در سال ۱۹۶۱ «مارلون براندو» اولین و تنها فیلم خودش را به نام «سربازهای یك چشم » ساخت كه بطور كلی فیلم سزاوارانه و چشمگیری است و رویكرد هملت وار این هنرپیشه كارگردان در آن فیلم و نگاه بدیع و تازه اش به «وسترن » آن را فیلمی حیرت انگیز و موفق نشان می دهد یا در فیلم «بسوزان » كه مارلون براندو در سال ۱۹۷۰ در آن نقش یك سیاستمدار قرن نوزدهمی درگیر شورش و عصیان انقلابیون جزیره را ایفا كرد و انصافا این نقش یكی از بهترین نقش های او از لحاظ اجراست . «مارلون براندو» در این نقش علاوه بر ایفای آن ، تسلط و قدرت هنرپیشگی مولفانه و ایدئولوژیك خود را نیز نشان داد.

 

در این نقش ، جایی كه «براندو» در نقش «سر ویلیام » بیان می كند كه به كدام دلیل ارتش سلطنتی انگلیس نیروهای چریكی را شكست خواهند داد، دقیقا همان سخنرانی كاراكتر خود در فیلم «انعكاس در چشم طلایی » را در مورد استراتژی نظامی مكرر می كند و این دو نقش به این دلیل با هم مرتبط می شوند. اما در نقش آفرینی های او در اواخر دهه هفتاد، هشتاد و نود، به عنوان مثال در نقش هایی چون «كلنل كورتز» فیلم «اینك آخرالزمان » (فرانسیس فوردكاپولا)، جان مكنری فیلم «فصل خشك سفید» یا نقش او در فیلم «كریستف كلمب » نوعی تغییر احساس می شود، چندان كه گویی «مارلون براندو» و دیدگاه های اجتماعی همیشگی اش در حال نوعی تغییر یافتن و عوض شدن است .

 

كارنامه مارلون براندو را مثل تمام ستاره های دیگر از دو جنبه نقش هایی كه بازی كرده و نیز لحظات آشكار زندگی شخصی اش می توان بررسی كرد. به این دلیل است كه قبل از محور قرار دادن نقش های شورشی ابتدایی اش و البته فراز و فرودها و شایعات زندگی خصوصی اش كه خوراك رسانه ها را تامین كرده اند، حضور این اسطوره بازیگری را باید به عنوان یك كلیت در نظر گرفت ، چرا كه موفقیت های این هنرپیشه چنان است كه بازی هایش نشانگر تناقض های شخصیتی عمده یی شده كه هم در شخصیت خودش و هم در فرهنگ جامعه آشكار و آشناست .

 

اما نكته در این است كه «مارلون براندو» به بازی در نقش های شورشی ادامه نداد، اما جسمیتی كه از كارش در شكل كلی آن شكل گرفت ، چنان یكدست از كار درآمده كه به نظر جنبه های گوناگون و مخاطره آمیز قدرت را مورد ارزیابی و كنكاش قرار می دهد.

 

تنظیم : پولاد امین