ذرت

mim-shimi · 23 اسفند، ۱۳۹۰

آمریکایی ها اولین استفاده کنندگان از ذرت بودند

ذرت تا قبل از سال 1492 میلادی (سال کشف آمریکا) در قاره آسیا، اروپا و آفریقا بعنوان یک گیاه زراعی شناخته شده نبود. اما این گیاه را از قرنها قبل در آمریکا مرکزی می شناختند و توسط مردم سرخ پوست آمریکا کشت می شد و بهمین سبب نام لاتین آن از یکی از طوایف سرخ پوست بنام Marisi Mahig گرفته شده است.

کریستف کلمب کاشف آمریکا برای اولین بار دانه ذرت را از آمریکا به اروپا برد و نام Mais را به آن داد. سپس طی سالیان دراز بذر ذرت از طریق کشور پرتقال به آفریقا و جنوب اروپا تا هندوستان و چین برده شد. حدس زده می شود که دانه این گیاه مانند غلات دارای پوشینه هایی بوده و بر حسب جهش بصورت بلال امروزی درآمده است.

سالیانه بیش از صد میلیون هکتار از اراضی زراعی دنیا به کشت ذرت اختصاص پیدا می کند و بعد از گندم بزرگترین سطح کشت را اشغال می کند، در حالیکه تولید محصول آن بعد از گندم و برنج قرار دارد. اهمیت محصول و بالا بودن سطح زیر کشت زیاد این گیاه بعلت قدرت تطابق آن با شرایط گوناگون اقلیمی می باشد، بدین جهت جزو عمده ترین محصولات مناطق معتدله، معتدله گرم، نیمه گرمسیر و مرطوب بشمار میرود.

این گیاه بعلت ارزش غذایی خاصی که دارد مورد توجه کشورهای مکزیک، پرو، کشورهای آمریکای مرکزی و اغلب کشورهای آمریکای جنوبی قرار دارد. طبق شواهد مختلف و متعدد چنین به نظر می رسد که کشت و کار ذرت قرنها قبل توسط بومیان این مناطق نیز رواج داشته و آنها در اصلاح آن سهم زیادی داشته اند و حتی ارقامی از آن تهیه کرده اند. ذرتی که مورد توجه خاص سفید پوستان قرار گرفتهاست ذرت دندان اسبی بوده که دارای قدرت تطابق پذیری بیشتری با شرائط مختلف آب و هوایی است.

مزرعه ذرت

مختصری از گیاه شناسی ذرت

ذرت گیاهی است یک پایه (Monoique-Monoecious) بدین معنی که گلهای نر و ماده جدا از هم ولی بر روی یک پایه قرار دارند. گلهای ماده ذرت از جوانه ای که در قاعده غلاف برگ وجود دارد تولید می شود. محور سنبلچه ای ذرت بعد از تکامل تبدیل به مغز بلال ( چوب محور بلال ) شده که روی محور بلال سنبلچه های متعددی بطور جفت قرار می گیرند که هر کدام دارای دو گل مونث می باشند. از محل تخمدان میله بلند و باریکی بنام خامه (style) خارج می گردد که در روی آن کلاله (stigma) ظریف و کرکداری وجود دارد. این میله بلند از راس پوسته دور بلال خارج و ظاهر می گردد. اولین میله خامه از تحتانی ترین قسمت بلال و آخرین آن از قسمت انتهایی بلال خارج می شود. میله خامه احتیاج بمدت زمانی در حدود 5 تا 10 روز برای تشکیل دارد. میله خامه در تمام طول خود مستقیما می تواند گرده های مذکر را بپذیرد.

تعداد بلال های ذرت در هر گیاه بسته به واریته های مختلف، کاملا متفاوت بوده و بین یک تا 12 عدد در نوسان است. اندام نر گیاه ذرت در انتهای ساقه اصلی به صورت خوشه و خوشه های فرعی قرار دارد که در روی این خوشه یا خوشه های فرعی دو سنبلچه یکی بلند و دیگری کوتاه بطور منظم قرار گرفته است. هر سنبلچه دارای دو گل و هر گل دارای سه پرچم می باشد. همانطور که اشاره شد ذرت گیاهی است یک پایه و در نتیجه بعلت جدا بودن اعضای زایشی گرده افشانی آن بطور مستقیم بوده و گرده های گل به طرق مختلف بر روی اعضای مونث انتقال پیدا می کنند.

دانه های زیبا و خوشمزه ذرت

در نتیجه گرده افشانی آزاد ممکن است حدود 1 تا 15 درصد، عمل گرده افشانی مستقیم در ذرت صورت بگیرد. گرده های ذرت تقریبا در تمام ارقام یک تا پنج روز قبل از ظهور اعضای مذکور می رسند ( Protandry ) گل کردن ذرت مدت چند روزی بطول می انجامد. بعد از آنکه میله پرچم خارج گردید از کیسه گرده مقادیر بسیار زیادی گرده های سبک آزاد می گردد. آنطور که محاسبه شده است گیاه ذرت برای گل ماده حدود 25000 دانه گرده تولید می کند. گرده افشانی غیر مستقیم ذرت بیشتر بوسیله باد صورت می گیرد و باد می تواند تا چندین کیلومتر گرده ها را منتقل کند.

دانه ذرت میوه ایست گندمه (Caryopsis) و پوسته آن فقط شامل پوسته میوه (Pericarp) است. ذرت دارای ساقه های راست و مستقیم بوده و ممکن است طول آن در مناطق خشک تا هشت متر هم برسد. جالب است بدانید که برای تشکیل یک کیلوگرم ماده خشک ذرت در حدود 315 تا 415 لیتر آب احتیاج است.

بطور متوسط ترکیبات شیمیائی دانه خشک ذرت بشرح زیر می باشد:

77% : نشاسته

9% : پروتئین

5% : روغن

5% : پنتوزان

2% : قند

2% :خاکستر

انواع ذرت

اصولا ذرت یک گونه است ولی از ارقام و واریته های متفاوتی تشکیل شده است :

- ذرت دندان اسبی (Zea mays var. indentata)

- ذرت بلوری (Zea mays var. indurata)

- ذرت آردی (Zea mays var. amyalcea)

- ذرت پاپ کورن (Zea mays var. everta)

- ذرت غلاف دار (Zea mays ver. tunicate)

- ذرت مومی (Zea mays var. ceratina)

- ذرت شیرین (Zea mays var. saccharata)

ذرت كه به فارسي بلال نيز ناميده مي شود، گياهي است يك ساله و يك پايه داراي ساقه اي راست كه ارتفاع آن تا چهار متر مي رسد. ذرت گياه بومي آمريكاي مركزي و مكزيك است و از آنجا به نقاط ديگر دنيا راه يافته است . برگ هاي ذرت متناوب و دراز مي باشد . گل هاي نر ذرت بصورت خوشه اي بوده كه مركب از سنبل هاي قرمز روشن مي باشد . گل هاي ماده آن از 2 تا 4 گل تشكيل شده که در كنار برگ هاي ذرت قرار دارد .

غشايي كه روي بلال را مي پوشاند، سبز رنگ مي باشد . دانه هاي كروي شكل ذرت در اطراف محور مركزي بلال قرار گرفته اند . اين دانه ها به رنگ زرد يا قهوه اي مي باشند .

ذرت داراي ارزش غذايي فراواني است، ولي بعلت نداشتن گلوتن ( ماده چسب مانند گندم ) قابليت تهيه نان را ندارد . بنابراين براي تهيه نان ذرت ، آرد آن را با آرد ساير غلات مخلوط مي كنند .

ذرت از نظر طب قديم ايران سرد و خشك است .

ساير خواص آن عبارتند از :

- پماد ذرت خشك كننده

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

مي باشد .

- ذرت غذاي خوبي براي پيشگيري از

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

است.

- استفاده مداوم از ذرت از

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

جلوگيري مي كند .

- روغن ذرت

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

خون را پائين مي آورد .

- روغن ذرت براي درمان

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

مفيد است.

[h=2]خواص درماني كاكل ذرت[/h]كاكل ذرت را قبل از رسيدن كامل ميوه يعني قبل از پژمرده شدن آن مي چينند و به سرعت خشك مي كنند . كاكل ذرت بعد از خشك شدن رنگ قهوه اي پيدا مي كند .

براي درست كردن دم كرده كاكل ذرت ،‌مقدر 30 گرم از آ ن را در يك ليتر آب جوش ريخته و به مدت پنج دقيقه دم کنيد .

- كاكل ذرت داراي مقدار زيادي

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

است، به همين دليل دم كرده آن ادرار آور است و آرام كننده دستگاه ادراري است .

- درد و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

را تسكين مي دهد .

- سنگ مثانه ،‌التهاب و درد مثانه را از بين مي برد .

- كاكل ذرت بطور كلي دستگاه ادراري را تميز مي كند .

به غير از كاكل ذرت از برگ ، ريشه وساقه بلال نيز استفاده طبي به عمل مي آيد .

- جوشانده ساقه وسط بلال خونريزي بيني را بند مي آرود.

- براي دفع سنگ مثانه از جوشانده برگ هاي ذرت استفاده كنيد .

- جوشانده ريشه ذرت براي

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

مفيد است .

- جوشانده وسط ذرت درد شكم و معده را از بين مي برد .

- در قديم براي معالجه سوزاك از جوشانده ساقه بلال استفاده مي كردند .

[h=1]مقدمه[/h]ذرت با نام علمی Zea mays یکی از غلات گرمسیری و از خانواده گندمیان (گرامینه) متعلق به

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

می‌باشد. گیاه ذرت ، تنها غله‌ای است که در کشور مکزیک و گواتمالا تکامل یافته است. ذرت پرمحصول‌ترین غله دنیا به حساب می‌آید و از لحاظ مقدار تولید ، پس از

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

قرار می‌گیرد. امروزه ذرت در تغذیه بسیاری از مردمان دنیا نقش اساسی دارد.

[TABLE=align: left]

[TR]

[TD]

[/TD]

[/TR]

[/TABLE]

[h=1]مشخصات گیاه شناسی[/h]ذرت گیاه تک لپه‌ای ساقه بلندی است. برگهای آن بطور متناوب و به صورت افتاده در دو طرف ساقه قرار گرفته‌اند. زاویه بین برگ و ساقه ، 90 درجه می‌باشد. در اوایل رشد گیاه ، بعضی از یاخته‌های موجود در بخش بالایی ساقه اصلی ذرت از شاخه‌های فرعی متمایز می‌شود. در انتهای این شاخه‌ها ، عضوی به نام بلال بوجود می‌آید که در واقع ، گل ماده گیاه ذرت است.

این شاخه‌ها ، میان گره‌های بسیار کوتاهی دارند که از این گره‌ها ، برگهای تغییر شکل یافته‌ای بوجود می‌آید که هم دیگر و بلال را می‌پوشانند. بیرونی‌ترین این برگها ، برگی است کامل که غلاف ، زبانک ، گوشواره و پهنک دارد. اما برگهای زیرین غیر کاملند. موقعی که ارتفاع ساقه ذرت به 80 تا 120 سانتیمتر رسید، کلاله‌های ابریشم مانند یا کاکل ذرت به تعداد دانه‌های ذرت موجود در بلال ، نمایان می‌شوند.

[h=1]تولید کننده‌های ذرت[/h]کشورهای عمده تولید کننده ذرت عبارتند از: ایالات متحده آمریکا ، یوگسلاوی و رومانی ، روسیه ، ایتالیا ، چین، آرژانتین، برزیل و آفریقای جنوبی. در ایران ذرت معمولا در گرگان و گنبد ، خوزستان ، کرمانشاه ، خراسان ، گیلان و مازندران تولید می‌گردد.

[h=1]تاریخچه[/h]بررسیهای

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و فسیل شناسی گیاهی نشان می‌دهد که ذرت پیوسته به صورت یک گیاه زراعی عمده تقریبا از 5000 سال پیش در مکزیک و گواتمالا کشت می‌شده است و بومی این نواحی است. کریستف کلمب ، یک سال پس از ورود به قاره آمریکا ، بذر ذرت را با خود به اسپانیا برد. این گیاه از آنجا به پرتقال و سپس به دیگر کشورهای اروپایی برده شد. از آنجا هم این گیاه به قاره آفریقا و تعدادی از کشورهای آسیایی از جمله هند و ژاپن راه یافت.

[h=1]انواع ذرت[/h]ذرت نژادهای متعددی دارد که این گروهها بر اساس ویژگیهای بافت آندوسپرم دانه طبقه بندی می‌شوند.

[h=2]ذرت بو داده[/h]نوعی ذرت است که احتمالا بر اثر

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

بوجود آمده است. پریکارپ آن نازک است که این صفت برای تولید ذرت شیرین با پوست لطیف مناسب است. در این نوع ذرت ، لایه ضخیمی از آندوسپرم سخت ، آندوسپرم نشاسته‌ای را دربرگرفته است. دانه‌های نشاسته آندوسپرم این نوع ذرت نسبت به انواع دیگر ، رطوبت بیشتری دارند که در موقع حرارت دادن، منبسط شده و تبدیل به بخار می‌شوند.

بخار آب حاصل شده درون دانه نمی‌تواند به راحتی از لایه بیرونی سخت آندوسپرم خارج شود. به ناچار فشار زیادی به این لایه وارد می‌آورد و دانه را منفجر نموده و دانه پف می‌کند. این ذرت معمولا برای تهیه پاپ کورن یا ذرت بو داده مورد استفاده قرار می‌گیرد. بهترین میزان رطوبت دانه برای حداکثر پف کردن، 14 درصد می‌باشد.

[TABLE=align: left]

[TR]

[TD]

[/TD]

[/TR]

[/TABLE]

[h=2]ذرت سخت[/h]تمام آندوسپرم این نوع ذرت که در مرکز دانه می‌باشد، با لایه سختی از آندوسپرم پوشیده شده است. دانه‌های رسیده این نوع ذرت ، گرد ، صاف و کهربایی هستند. دوره رشد آنها هم 80 تا 100 روز است. بلالهای بدست آمده باریک بوده و تقریبا 8 ردیف دانه دارد.

[h=2]ذرت دندان اسبی[/h]این نوع ذرت دارای مخلوطی از

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

نرم و سخت می‌باشد. آن قسمت آندوسپرم که دارای نشاسته سخت است،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

بیشتری دارد. این نوع ذرت معمولا در نواحی ذرت خیز ایالات متحده آمریکا به عمل می‌آید. بلال ذرت دندان اسبی نسبتا بزرگ بوده و 16 تا 30 ردیف دانه دارد. از خصوصیات ظاهری دانه آن، می‌توان به وجود نقطه‌ای فرو رفته در طرف تاج دانه اشاره نمود که به دلیل خشک شدن آندوسپرم نشاسته‌ای بوجود می‌آید.

[h=2]ذرت نرم یا آردی[/h]بخش عمده آندوسپرم این نوع ذرت ، نشاسته است. تنها لایه نازکی از آندوسپرم سخت این نشاسته را دربرمی‌گیرد. دانه‌های آن بر خلاف نوع دندان اسبی فرو رفتگی ندارد. این ذرت تنها به دلیل این که به رنگهای مختلف یافت می‌شود، برای تزئین غذاها از آن استفاده می‌شود. همچنین چون آندوسپرم آن نرم است، می‌توان به همان شکل و بدون خرد و له کردن آن ، در تغذیه دام بکار برده شود.

[h=2]ذرت شیرین[/h]آندوسپرم این نوع ذرت شیرین ، قندی و براق بوده و برخلاف آندوسپرم ذرتهای دیگر ، حالت نشاسته‌ای ندارد. پریکارپ آن نازک بوده که در زمان رسیدن دانه ، مواد قندی آن به نشاسته و سپس به دکسترین تبدیل می‌شود. ذرت شیرین انواع مختلفی دارد که به صورت تازه ، کنسرو شده و منجمد مورد مصرف قرار می‌گیرد.

[h=2]ذرت مومی[/h]آندوسپرم ذرت مومی ظاهرا به شکل موم می‌باشد. برخلاف ذرتهای دیگر که نشاسته آندوسپرم آنها 71 تا 72 درصد آمیلوپکتین و 28 تا 29 درصد آمیلوز دارد، آندوسپرم ذرت مومی تماما از آمیلوپکتین تشکیل شده که حالت چسبنده‌ای دارد و نرم هم هست. ذرت مومی جدا از مصرف خوراکی ، در صنایع چسب‌سازی هم استفاده می‌شود.

[h=1]شرایط لازم برای رشد گیاه[/h][h=2]دما[/h]ذرت با وجود آن که یک گیاه گرمسیری است، نمی‌تواند آب و هوای بسیار گرم را تحمل کند. مناسب‌ترین محیط برای کشت آن ، ناحیه‌ای است که دمای آن دست کم به مدت 3 تا 4 ماه متوالی ، 21 تا 32 درجه سانتیگراد باشد. در صورتی که دمای اواسط تابستان ناحیه کشت ذرت ، کمتر از 18 درجه سانتیگراد باشد یا میانگین دمای تابستان کمتر از 13 درجه باشد، میزان رشد گیاه کاهش یافته و در صورت طولانی شدن کاهش دما ، کشت ذرت غیر ممکن خواهد بود.

[h=2]آب[/h]معمولا در مراحل گسترش برگها ،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و تشکیل دانه که اغلب در ماههای گرم تابستان صورت می‌پذیرد، گیاه ذرت به آب زیادی نیاز دارد. تعداد دفعات آبیاری تحت تأثیر خاک ، آب و هوا و... قرار دارد که بین 2 تا 15 بار متغیر است. زراعت ذرت در مناطقی که بارندگی سالیانه 250 تا 2500 میلیمتر دارند به صورت دیم هم امکان‌پذیر می‌باشد.

[h=2]خاک[/h]میزان عملکرد ذرت در خاکهای عمیق ، حاصلخیز و زهکشی شده با بافت متوسط بیشتر است. ذرت نسبت به کمبود

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

که ناشی از رطوبت یا وجود لایه‌های فشرده زیرزمینی می‌باشد، بسیار حساس است. همچنین ذرت قادر است در خاکهایی با PH حدود 5.5 تا 8 هم رشد نماید. البته PH مناسب برای آن 6 می‌باشد. PH کمتر از 6 معمولا میزان جذب کلسیم را در گیاه کاهش می‌دهد.

[h=2]زمان کاشت ذرت[/h]بهترین زمان برای کاشت ذرت ، زمانی است که دمای خاک در عمق 7 تا 8 سانتیمتری به مدت 3 تا 4 روز متوالی در فصل بهار ، تقریبا 13 درجه سانتیگراد باشد. اگر کشاورز قادر نیست که دمای خاک را اندازه‌گیری نماید، می‌تواند از میانگین دمای هوا در ساعت 7 صبح و 12 ظهر استفاده کند.

[h=2]کود[/h]کود شیمیایی ، بویژه کودهایی که دارای

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و همچنین ،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و مولیبدن باشند برای بالا بردن سطح تولید ذرت بسیار ضروری هستند. مناسب‌ترین زمان برای استفاده از کود ، در بهار و قبل از بذرکاری یا هم زمان با آن است. بهترین روش برای ریختن کود ، به فاصله 5 سانتی از بذر و به عمق 3 تا 5 سانتی متری از بذر می‌باشد.

[h=1]آفات و بیماریهای ذرت[/h]از بیماریهای مهم گیاه ذرت ، سیاهک ذرت و سیاهک خوشه ذرت می‌باشد. عامل این دو بیماری به ترتیب ، U.maydis و Sphacelotheca reiliana می‌باشند. بیماری سیاهک معمولی ، برگها و ساقه‌ها را آلوده نموده و سیاهک بلال ذرت ، گل ماده یا بلال را آلوده نموده و توده‌ای از اسپورهای قارچ را جانشین بافتهای سالم گیاه می‌کند. بیماریهای عمده برگ ذرت عبارتند از: زنگ برگ و پژمردگی باکتریایی ، پوسیدگی دانه ، خوشه ، ریشه و ساقه هم از بیماریهای قارچی هستند که بندرت دیده می‌شوند. ضدعفونی نمودن بذر ذرت با تیزام ، ارتوساید و ارازان در کنترل این بیماریها مفیدند.

[TABLE=align: left]

[TR]

[TD]

[/TD]

[/TR]

[/TABLE]

[h=1]برداشت محصول[/h]برای برداشت محصول ، رطوبت دانه باید بین 20 تا 25 درصد باشد. اگر قرار باشد که محصول برداشت شده را مورد مصرف دام قرار دهند، ذرت را می‌توان با رطوبت 25 تا 28 درصد هم برداشت کرد. امروزه برداشت بلال را با دستگاههای بلال چین و همچنین جدا نمودن دانه‌های ذرت را از بلال ، با دستگاه دانه کن انجام می‌دهند. دستگاه بلال چین ، بلالها را از بوته می‌چیند و غلافهای آن را جدا می‌کند. دستگاه دانه کن هم دانه‌های ذرت را از بلال جدا می‌نماید. برای انبار کردن دانه‌های بلال ، باید رطوبت آنها را به 17 درصد رساند. دمای انبار نباید بیش از 10 درجه سانتیگراد باشد. البته دانه‌های با رطوبت بیش از 17 درصد را می‌توان در دماهای بالاتر هم نگهداری نمود.

[h=1]موارد استفاده از ذرت[/h]دانه ذرت به رنگ سفید ، زرد یا مخلوطی از این دو یافت می‌شود. خوراکهایی که با ذرت سفید تهیه می‌شوند، معمولا مرغوب‌ترند. دانه ذرت دارای سه بخش آندوسپرم ، گیاهک و پریکارپ است. پروتئین موجود در دانه به عوامل مختلفی از جمله محیط ، نوع گیاه و شرایط کشت و زراعت بستگی دارد و بین 8 تا 15 درصد متغیر است. پروتئین عمده ذرت زئین می‌باشد نقش مهمی در تغذیه انسان ایفا می کنند.

میزان روغن دانه ذرت ، 4 درصد بوده که بیشتر در گیاهک قرار دارد. از گیاه ذرت استفاده‌های مختلفی می‌کنند. از آسیاب نمودن دانه ذرت ، آرد ذرت تهیه می کنند که خود در تهیه غذاهای مختلف بکار می‌رود. از ساقه و برگهای ذرت در صنایع کاغذ و مقوا سازی و همچنین تولید کاغذ دیواری استفاده می‌کنند. از آرد ذرت در تولید چسب ، صابون و از نشاسته آن در صنایع رنگرزی ، داروسازی ، مرکب سازی و پلاستیک سازی استفاده می‌نمایند.

ورود

ذرت

ارسال های توصیه شده

mim-shimi 25,686

لینک به دیدگاه

به گفتگو بپیوندید

سایت نواندیشان

انجمن نواندیشان

فعالیت ها

جریان فعالیت های من

کسب درآمد کنید