Iman-Emperatour 4937 اشتراک گذاری ارسال شده در 13 اسفند، ۱۳۸۸ چكيده: مطالب اين مقاله مجموعه اي از اطلاعات در زمينه خانواده دلفين ها مي باشد و در بر گيرنده كلياتي پيرامون رده بندي ، فيزيولوژي ، بيولوژي ، رقتارهاي آنها و معرفي بعضي گونه هاي اين خانواده و بخصوص كونه هايي كه در خليج فارس يافت مي شوند و افسانه ها و اسطوره هاي مربوط به دلفين ها ارائه گرديده است. مقدمه: در اولين نگاه يك دلفين بسيار شبيه يك ماهي ميباشد. اما دلفينها همانند ما پستاندار هستند، خونگرم (homoeothermic) بوده و به بچههاي خود شير ميدهند. فيلسوف بزرگ يوناني ارسطو 2400 سال قبل والها را جزء پستانداران معرف كرد، ارسطو حتي دريافته بود كه والها به بچههاي خود شير ميدهند و از هوا تنفس ميكنند اجداد دلفين ها و بطور كلي والها پستانداراني شبيه كفتار بنام mesonychids ( از دسته زوج ثمان ) بودند ، آنها مصب ها را تحت تسلط خود درآوردند. شباهت زيادي بين جمجمه كشف شده از: Prosqualodon dovidi كه 25 ميليون سال پيش زندگي ميكرده و با جمجمه يك دلفين امروزي وجود دارد. سوراخ بيني davidi در بالاي سرشان مي باشد وجود دندان (homodont) هستند. Order: cetacea Sub order: odontoceti Family: delphinidae مانند؛ نهنگ قاتل (orca)، نهنگ خلبان (pilet whale) و دلفينها. Dolphins: گروه معيني از cetaceas نامشان از لغت يوناني Ketos به معني هيولاهای دريايي گرفته شده شامل دلفينها و يورپويزها ميباشند. خانواده دلفينها با 17 جنس و 36 گونه بزرگترين خانواده والها بوده كه در همه اقيانوسها به جز آبهاي سرد اقيانوس منجمد شمالي و جنوبي زندگي ميكنند. يك جفت اندام پيشين پارويي (Flipper) داشته اما فاقد اندامهاي عقبياند. دلفينها شناگران پر قدرتي هستند، بدن دوكي و دم لنگري قوي كه با حركات رو به بالا و پايين دم خود شنا ميكنند. اين حركات نيرويي را توليد كرده كه به يك باره شتاب زيادي مييابند و سرعت آنها گاهي به km/h40 ميرسد در ميان والها دلفينها باله پشتي كاملاً مشخصي دارند و در اين ميان دلفينهاي رودخانهاي به جاي باله پوششي كوژ دارند تفاوت جالب؛ شايد در فاصله دور دلفينها و كوسهها تقريباً مشابه هم باشند اما شكل دم دلفينها و به طوركلي نهنگها مسطح بوده و حركت دم رو به بالا و پايين است در حالي كه دم كوسه ماهيها عمودي و مانند ساير ماهيها حركت باله دمي آنها به صورت جانبي است. در جمجمه دلفينها منقار كاملاً مشخص ميباشد و همه دلفينها به استثناي Risso’s منقار دارند. استخوان بيني پيش فكي و فكي تا حدودي نامتقارن هستند و در هر فك تعداد زيادي دندان كوچك و نوك تيز وجود دارد كه تعداد آنها در هر نيمه فك 40 تا 50 عدد ميباشد و در فك بالا معمولاً تعداد دندانها بيشتر است و در بعضي گونهها تعداد دندانها به 260 عدد نيز ميرسد. فاقد مينا است و به آنها جور دندان يا همودونت می گويند. تعداد دندانها و تيزي آنها دلفينها را براي تغذيه از ماهيها سازگار ساخته و دندانهاي دلفينها براي جويدن طراحي نشدهاند و آنها با ضربه زبان خود ماهي را درسته قورت ميدهند. دلفينها گروهي زندگي ميكنند و گلههاي بزرگي از آنها براي شكار ماهي دور از ساحل و گاهي در نزديكي ساحل ديده ميشود. مراسم شكارشان بسيار ديدني است. دلفينها در مسير امواج به دور گلههاي ساردين حلقه زده و يكي از آنها ماهيها را به طرف بقيه ميفرستند و سپس جاي خود را با ديگري عوض ميكند. ماهيها به هوا پريده و درست به دهان دلفينها ميافتند مراسم شكار در پايان مد خاتمه مييابد. پوست دلفينها صاف و برهنه است و البته شايد تعداد كمي مورد ناحيه اطراف دهان باشد غدد پوستي ندارند. اپيدرمشان چند لايه بود و در زير درم لايه هيپودرم قرار دارد كه blubber يا لايه چربي در همين قسمت است ضخامت اين لايه گاهي تا cm50 هم مي رسد اين لايه به حفظ گرما و شناوري آنها كمك ميكند. سوراخ بيني (blow hole) دلفينها و والها در بالاي سرشان قرار گرفته كه والهاي دنداندار فقط يك سوراخ بيني دارند اما والهاي ف_ * ل*_ ت ر كننده دو سوراخ بيني دارند. هوا از بيني وارده ريههاي آنها ميشود و قفسه سينه ارتجاعي آنها امكان تنفسهاي عميق را ميدهد. سوراخ بينی دلفينها به صورت هلالی بوده و تا زماني كه در حال نفسگيري است باز و زماني كه به داخل آب شيرجه ميروند به وسيله نيروي ماهيچهاي بسته ميشود در واقع نفس خود را حبس كرده و حدود 2 ساعت نيز ميتوانند زير آب بمانند و هنگامي كه دوباره براي نفسگيري به سطح ميآيند به علت برخورد هواي گرم درون ششها و هواي سرد خارج فوارههايي ايجاد ميشود كه از فاصله دور نيز ديده ميشود. دلفينها هم مـي رقصند! قبل از جفتگيري دلفينها مرحلهاي براي ابراز عشق در بين آنها وجود دارد. آنها ساعتها همديگر را دنبال كرده و به نوازش هم ميپردازند به صورتي كه شكمهايشان در تماس با هم ميباشد در واقع ميتوان گفت كه دلفينها حيوانات بيبند و باري هستند آنها با هم جفت نميشوند و در عوض هر دلفين در دفعات زياد با يكي بعد از ديگري جفتگيري ميكنند. جفتگيري معمولاً در تابستان و يا پاييز صورت ميگيرد و دوره آبستني تقريباً حدود 10 ماه ميباشد. بيضهها به صورت كشيده و در محوطه شكمي قرار دارند. آلت تناسلي نر در جيب پوستي مخصوصي قرار دارد كه در هنگام تحريك خارج ميشوند. تولهها از دم متولد ميشوند و بلافاصله بعد از قطع بند ناف نوزاد بايد براي اولين نفس كشيدن به سطح آب بيايد. تولههاي متولد شده نميدانند چه كاري بايد انجام دهند،اما مادران به تولههاي خود كمك كرده و آنها را به طرف سطح هل ميدهند. تولهها كه بعد از تولد 95cm طول دارند و ميتوانند شنا كنند به همراه مادر خود به هر جايي ميروند و از شير پرچرب مادر خود كه 10 برابر شير يك گاو ارزش كالريك دارد مينوشند و در عرض 1 هفته دو برابر ميشوند. گاهي تا 1 سال و 6 ماه به توله خود شير ميدهد. تولهها زماني كه مادر شنا ميكند شير ميخورند البته در اين هنگام مادر آهسته حركت ميكند پستانهاي مادر 1 جفت بوده و در ناحيه شكمي در نزديكي مهبل در داخل جيب پوستي (pauch) قرار دارد. تنها در زمان شيردهي نوك پستانها خارج ميشود و مادر براي اينكه زمان شيردهي كوتاهتر شود به مخزن مخصوص ذخيره شير خود فشار وارد ميكند ، تا توله سريعتر براي تنفس به سطح آب باز گردد. دلفينها ديگر زماني كه تولهاي به گله اضافه ميشود به دقت از آن محافظت ميكنند و زماني كه مادر توله به جستجوي غذا ميرود دور بچه ديوار دفاعي تشكيل ميدهند تا از گزند حمله كوسهها در امان باشند حتي اين حس فراتر رفته و سعي در نجات تولهها از تورهاي ماهيگيري نيز مي كنند. سوراخ گوش دلفينها به فاصله كمي در پشت چشمانشان قرار گرفته و اين قسمت در پايين محل اتصال آرواره به جمجمه ميباشد. گوش مياني داراي سه استخوانچه چكشي، سنداني و ركابي است. (در دوزيستان خزندگان، پرندگان 1 عدد به نام كلوملا) دلفينها فركانسهايي حدود 5 تا 150 كيلوهرتز را توليد كرده و فركانسهاي تا 80 كيلوهرتر را ميشنوند و در واقع قدرت شنوايي آنها 4 برابر انسان است آنها با ايجاد اصوات و دريافت انعكاس آنها دقيقاً همه چيز را بررسي ميكنند به اين عمل Echo- location ميگويند. صداي آنها همانند وزوز كردن و گاهي غژغژ كردن در ميباشد اين صداها در حفره بيني در زير سوراخ بيني و بخشي هم توسط جنجره توليد ميشود و در حنجره ماهيچههاي ظريفي براي كنترل امواج عبوري از آن وجود دارد. Echo- locati حس فوقالعاده قوي ميباشد به طوري كه دلفينها به راحتي با چشم بسته فرق ميان دو توپ را كمي اندازه آنها با هم فرق داشته باشد تشخيص ميدهند و با استفاده از اين حس قوي مكان دقيق ماهيها را تعيين ميكنند دلفينها براي دريافت صدا از آرواره تحتاني خود استفاده ميكنند و اعتقاد دانشمندان بر اين است كه آرواره تحتاني دلفينها و نهنگهاي دنداندار توخالي و شامل پوسته استخواني بسيار نازك است در اطراف حفره اي پر از روغن قرار دارد كه براي انتقال صوت مناسب است. بخش عقبي آرواره پاييني به گوش مياني خيلي نزديك است. وزن مغز دلفينها تقريباً برابر وزن مغز انسان ميباشد البته اين تشابه به معني هوش برابر با انسان نيست اما در اين كه دلفينها حيوانات باهوشي هستند شكي وجود ندارد. دلفينها از آموختن لذت ميبرند و براي آنها آموختن سرگرم كننده و جالب است. Propoising پريدن براي بازيگوشي قرنهاست كه انسان توسط مناظر سحرانگيز و بينظير دلفينهاي در حال پريدن و شنا كردن مجذوب گشته. به اين پرشها زمان شنا كردن Porpoising ميگويند. دلفينها به صرف شوخي و بازي به هوا ميپرند و اغلب كشتيها را تعقيب ميكنند و ممكن است تا عمق m70 هم به داخل آب شيرجه بزنند. يكي از راههاي تعيين سرعت دلفينها اندازهگيري بلندي پرش آنهاست براي مثال: در پرش 5/5 متري سرعتي معادل k/h36 را دارند. آنها براي افزايش سرعت نميپرند آنها به قصد بازي و سرگرمي اين كار را انجام ميدهند. جامعه دلفينها بسيار پيچيده است هر كدام از آنها نامي دارند و همديگر را با نامهاي خود صدا ميزنند. دلفينها به هم احترام گذاشته و با هم تصميمگيري ميكنند. مانند هر حيوان اجتماعي دلفينها نيز اختلافاتي پيدا ميكنند و براي حل آن روبهروي هم با دهانهاي باز به نوبت جيغ ميزنند و تصميم ميگيرند. اين اختلافات به ندرت به درگيرهاي فيزيكي ختم ميشود. دلفينها آب نمينوشند! پستانداران دريايي از جمله دلفينها آب موردنياز خود را از غذا و از رطوبت هوايي كه تنفس ميكنند بدست ميآورند آنها كليههاي پر قدرتي براي خلاصي از نمكي كه بهطور اجتنابناپذير همراه غذا وارد بدنشان ميشود دارند. دلفين ها هم مي خوابند! دلفين ها بطور گروهي و غوطه ور در زمان هاي كوتاه مي خوابند بطوريكه در هر دفعه نيمي از مغز آنها خوابيده ، به عبارت ديگر نيمكره هاي مغز آنها به نوبت استراحت مي كند. تعيين سن والهاي دندان دار مانند دلفين ها بر روي دندانهاي شان حلقه هاي طولي درست شبيه حلقه هاي تنه درخت وجود دارد ، بطوريكه حلقه هاي جديد در جلوي حلقه هاي قديمي مي باشد. با برش طولي دندان و شمارش دندان سن دلفين ها را تعيين كرده از روي ظاهر حلقه ها به درجه كيفيت غذا و سلامتي وال ها در طول زندگي شان پي مي برند. خطر دوستي در بخشي از شرق اقيانوس آرام تن ماهيان و دلفين ها با هم شنا مي كنند. براي صيد تن ها صيادان از تورهاي گوش گير استفاده كرده كه در طول 30 سال گذشته حدود شش ميليون دلفين با اين تورها كشته شده اند . بطور كلي ميزان صيد جهاني دلفين ها هر ساله پانصد هزار راس مي باشد كه ده درصد آن توسط ژاپني ها صورت مي گيرد. به نظر مي رسد اقدام جهاني بر عليه ژاپن ضروري مي باشد. زيرا ژاپني ها به هر بهانه اي مثل نجات ماهيها و در هر فرصتي مثل به گل نشستن وال ها آنها را مي كشند. دلفين تراپي دلفين تراپي براي اولين بار در سال 1978 توسط يك روانپزشك به نام nathanson توسعه يافت و در چند سال اخير در ميان مردم جايگاه خاصي باز كرده است. اين روش در ارتباط با تراپي هاي بين المللي مثل فيزيوتراپي و خواب تراپي استفاده مي گردد. دلفين تراپي بهترين روش اصلاح رفتار بوده و براي بهبود بچه هايي با مشكلات معلوليت ، سندرم دان ، عقب ماندگي ذهني و اوتيسم بكار مي رود. محققين ادعا مي كنند كه صداهاي دلفين ها مي تواند امواج مغزي انسان را تغيير داده و باعث تقويت سيستم عصبي مي شود. معرفي بعضي گونهها: 1.دلفين معمولی Common dolphin Delphinus delphis( linnaeus 1758) دلفين معمولي نهنگي است با جثه كوچك به اندازه آن به ندرت به 5/2 m ميرسد. اين دلفينها زيبا و بازيگوش بوده و در گلههاي بزرگ 100 تايي يا بيشتر با هم مسافرت ميكنند و به 2 نوع باله پشتي آنها به طرف عقب خميدگی دارد. اين دلفينها داراي پوزه باريك و منقاري، منقار بلند و منقار كوتاه تقسيم ميشوند. دلفين معمولي در خليج فارس وجود دارد. دوره آبستني اين دلفينها 11ـ10 ماه ميباشد. 2.دلفين پوزه بطري Bottlenose dolphin Tursiops truncates صميميترين دلفين با انسان می باشد دلفين پوزه بطري بزرگتر از دلفين معمولي ميباشد و طول آن به m5/3 ميرسد اين دلفينها رابطه بسيار صميمانهاي با انسان داشته و فوقالعاده باهوش هستند و در اغلب باغ وحشها و پاركهاي دريايي نگهداري ميشوند. دلفينهاي پوزه بطري در دستههاي كوچك سفر ميكنند و به 2 نوع ساحلي كوچكتر و دور از ساحل بزرگتر (تا طول m4) يافت ميشود اين دلفين در خليجفارس وجود دارد. دوره آبستني آنها 13ـ12 ماه است. 3.دلفين سربي Dusky dolphin Sousa plumbea (cuvier 1829) قهرمان پرش در بين دلفينها اين دلفينهاي كوچك كه اندازه آنها در زمان بلوغ m5/2 ميباشد بلندترين پرشها را در بين دلفينها انجام ميدهند. رنگ بدن آنها به طور يكنواخت خاكستري سربي است و فقط زير فك پايين سفيد است اين دلفينها گلههاي 4 تا 6 راستي تشكيل ميدهند و زيستگاه آنها در آبهاي ساحلي ميباشند. در خليجفارس نيز دلفينهاي سربي يافت ميشوند و دوره آبستني آنها 9ـ8 ماه است. Dolphin Spotted Sousa Lentiginosa ( owen 1866) اين دلفينها شبيه به دلفينهاي سربي بوده ولي رنگ آنها خاكستري مايل به آبي است و خالهاي كوچك قهوهاي يا سربي دارند البته بعضي خالهاي روي پوزه و بالهها سفيد ميباشند. در خليجفارس به وسيله Robaae - A در سال 1970 گزارش شدند. دلفين ساعت شني 5-Hour glass dolphin Lagenorhynchus cruciger علت نام اين دلفين الگوي رنگي سفيد و سياه كنارههاي بدنش ميباشد با آنكه اين دلفين ها خجالتي نيستند ولي اطلاعات زيادي راجع به آنها بدست نيامده و در آبهاي دور دست اقيانوسهاي جنوبي زندگي ميكنند. دلفين شامي 6-Risso’s dolphin Grampus griseus تنها گروه دلفينها كه فاقد منقار هستند. آنها در گلههاي بزرگ زندگي ميكنند و دائماً توسط ديگران خراشيده و گاز گرفته ميشوند. حيوانات مسنتر سفيد بهنظر ميآيند كه در واقع هزاران نشانه و خطوط متقاطع ميباشند. دلفينهاي رودخانهاي 7-River dolphins اين دلفينها در رودخانههاي بزرگ آسيا و جنوب آمريكا يافت ميشوند ، مثل: Boto در اُرينوكو، آمازون و جنوب آمريكا Baiji در يانگتسه و چندگونه كه در ايندوس و گانگ (platanista gangetica ) هستند اين دلفينها همه كوچكاند و آهسته شنا كرده و منقار باريك و بلندي دارند ، فاقد باله پشتي بوده و به جاي آن كوژ دارند و تقريباً كور هستند. 7-1 Amazon river ddphin (Boro) Inia geoffrensis اين دلفينها بهطور كامل صورتي هستند و آنها يك منقار دراز با تعداد زيادي دندان دارند. ولي چشمهاي دلفينهاي رودخانه بسيار كوچك و بعضي كاملاً كور هستند. و توسط echo – location ماهيها را رديابي كرده و شكار ميكنند. دلفينهاي رودخانه فاقد باله پشتي هستند و به جاي آن كوژ دارند. همچنين داراي تعدادي مو روي پوزه و آرواره پاييني هستند. 7-2 Baiji يكي از نادرترين مخلوقات روي زمين دلفين رودخانهاي در چين بنام Baiji دومين مورد در ليست گونههاي در معرض خطر انقراض IUCN ميباشند. آنها حيوانات بسيار خجالتي بوده و فقط حدود 150 تا 200 رأس از Baiji باقي ماندهاند و در رودخانه Yangsize زندگي ميكنند. خويشاوندان نزديك Orca, killer whale Orcinus orca عليرغم نام و جثه بزرگ با طولي حدود m10ـ7 در نرها (مادهها حدود m6ـ4) و وزن 2 تن و ظاهر درنده نهنگهاي قاتل بسيار باهوش و بازيگوش هستند و در اسارت كاملاً رام ميباشند آنها رابطه صميمي با انسان پيدا ميكند. اما در حياتوحش orca تقريباً هر چيزي را كه شنا ميكد از ماهي، پنگوئن، فك تا كوسهها حتي والها بزرگتر مانند bluga را شكار ميكنند باله پشتي بسيار بلند و برافراشته آنها در نرها به m8/1 ميرسد با وجود اين هيكل بزرگ orcas سرعت بالايي در حدود km/h55 دارند و ميتوانند به طور كامل از آب بيرون بپرند. Orca مهاجرت واقعي انجام نميدهند ولي مسافرتهايي را براي جستجوي غذا انجام ميدهند. سياه كهرباي و سفيد براق آنها را در زمان حركت استتار ميكند. orca براي شكار شيرهاي دريايي گاهي تا ساحل نيز ميآيند آنها با شكار خود بازي ميكنند مانند گربهاي كه با موش بازي ميكند و شيرهاي دريايي را درحالي كه هنوز زندهاند با ضربه دم به هوا پرت ميكنند و از اين كار لذت ميبرند واقعاً علت اين رفتار وحشيانه آنها چيست؟ هنوز پاسخ اين سؤالات مشخص نشده است ولي orca از اين كار لذت ميبرند. دوره بارداري orcas 12 ماه ميباشد آنها همديگر را صدا ميزنند ولي در زمان شكار صدايي از خود در نميآورند. نهنگ خلبان باله بلند Long – Finned pilor whale Globicephala melas or G. malaena زيستگاه اين والها آبهاي دور از ساحل همه اقيانوسها به جز بخش شمالي اقيانوس آرام است . اين والها براي تغذيه به آبهاي ساحلي و كم عمق ميآيند. والهاي خلبان در واقع شامل گونههاي باله بلند و گونههاي باله كوتاه ميباشند هر دوي اين گونهها داراي برآمدگي در پيشاني هستند كه در نرهاي مسن تر بسيار بزرگ ميباشد. گونههاي باله بلند ، بلند ترين فواره را وقتي نفس ميكشند بوجود آورده كه ارتفاع آن تا m1 هم ميرسد و تا اعماق m600 نيز ميتوانند شيرجه روند. افسانهها و اسطورهها ـ ناجی انسان در افسانه ها دلفينهاي تنها در اطراف جهان در جستجوي انسانها هستند در ميان داستانهاي تاريخي قصههاي زيادي از نجات انسانهاي در حال غرق شدن به وسيله دلفينها گفته شده كه احتمالاً از حقيقت منشاء ميگيرند. ـ دوست نپتون در يك صفالينه باستاني تصوير يك دلفين در حال حمل كردن نيزه سه سر نپتون خداي درياها ديده ميشود. در اين صفالينه نپتون به صورت انساني با پاهاي اسب و دم ماهي نشان داده شده است. ـ orion در يك اسطوره يوناني خداي اريون سوار بر پشت يك دلفين در آسمان حمل ميشود و خدايان به او سه ستاره ميدهند كه صورت فلكي اريون اينگونه ايجاد ميشود. ـ لقب Le dauphin پسر ارشد لوئي شانزدهم پادشاه فرانسه ملقب به Le dauphin بود. او بهخاطر تصوير 3 دلفين بر روي بازوی كت اش به dauphin ملقب گشت اين لقب براي كردهاي فرانسه استفاده ميشود ـ ماهيهاي سلطنتی در قرن چهاردهم ميلادي همه والهاي به گل نشسته در بريتانيا رسماً به شاه و ملكه تعلق داشتند كه ماهيهاي سلطنتي ناميده ميشدند. لینک به دیدگاه
ارسال های توصیه شده