جامعه شناسی ادبیات ( قدرت بازنمایی )

[spow 44,195]

جامعه شناسی ادبیات ( قدرت بازنمایی )

 

قدرت بازنمایی در چیست؟ و چرا تأثیر بعضی از آثار هنری بیشتر و از آثار دیگر عمیق تر و پایدارتر هستند؟ سؤالاتی از این دست در مقوله ای به نام قدرت بازنمایی مورد بحث قرار می گیرد.

 

« به پیروی از میشل فوکو، در نظریه دانش / قدرت ( 1973 )، می توان گفت؛ قدرت بازنمایی در بازنمایی قدرت و روابط قدرت پنهان در مناسبات زندگی روزمره است. از اینرو استدلال بازنمایانه ای قدرتمندتر است که به نحو مؤثرتری از مناسبات خرد و کلان قدرت، آشنای زدایی و ساختار شکنی کند. قدرت بازنمایی رمان های جین اٌستین در تحول نگرش جامعه غرب به زن از بهترین شاهد مثالهاست. جین اٌستین ( Jane Austin ) ( 1775-1817 ) با انتشار رمان مشهور غرور و تعصب ( paroud and prejudice ) در 19 ژانویه 1813 قدرت بازنمایی زندگی روزمره را آشکار کرد. « غرور و تعصب »، آیینه ای در برابر بریتانیایی های بود که ببینند چگونه در کشورشان مانند دیگر نقاط عالم پول، علم، هنر و قدرت از آنِ مردان و ذلت و خواری از آنِ زنان شده است. به همین دلیل ظرف یک هفته رمان او به چاپ دوم و ظرف دو ماه به چاپ هفتم رسید ... حاصل رمان های او، تحول فهم بریتانیایی را از زن و بنیان نهادن جنبش زنان در غرب بود. » ( فاضلی، 1386 : 36 )

 

اما، نکته اساسی در قدرت بازنمایی، زمینه اجتماعی ( social context ) است. زمینه اجتماعی را می توان فضایی که در آن اثری خوانده و فهم می شود تعریف کرد. در صورتی که زمینه اجتماعی مناسب و مهیا برای فهم خاصی از یک اثر باشد، می تواند بازنمایی مناسبی داشته باشد. البته وابستگی قدرتِ بازنمایی به زمینه اجتماعی، در صدد انکار نقش مؤلف نیست، چرا که خلاقیت و نقش مؤلف در درک تاریخی، کشف و تشخیص مسئله ای اجتماعی و واکنش به موقع و تلاش برای بازنمایی آن در اثری هنری، نیز مهم می باشد. رمان های زیادی در مورد فقر نوشته شده اند یا رمان هایی هستند که ستم مردان بر زنان را نشان می دهد، اما تنها آن دسته که زمینه اجتماعی مناسب و خاص داشته اند، تأثیر عمیق و پایداری از خود به جای نهاده اند. بنابراین می توان گفت، شدت تراژیک و تأثیرانگیزی واقعیت هایی که اثر هنری و علمی بازنمای آن است نیز نقش چندانی در قدرت بازنمایی آن ندارد، مگر آن که زمینه اجتماعی مناسبی برای فهم ودرک آن وجود داشته باشد. ( فاضلی، 1386 : 39 )

 

منبع:

 

فاضلی، نعمت الله، « انسان شناسی فرهنگی »، جزوه درسی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم اجتماعی، 1386