مدل مدیریت سلامت شهری

[Mohammad Aref 120446]

مقدمه:

افزایش شمار ساکنان شهرها و رشد شهرنشینی، یکی از جلوه های بارز توسعه در جهان است. امروزه به خاطر افزایش طبیعی جمعیت و روند مهاجرت به شهرها، کاهش مرگ و میر ناشی از بهبود وضعیت زندگی، جمعیت مناطق شهری به سرعت در حال گسترش هستند. و این در حالی است که عدم وجود تسهیلات و امکانات مناسب، شهرها را با مشکلات عدیده ای رو به رو کرده است و از طرفی برای دسترسی به خدمات درون شهرها نیاز به امکانات مالی می باشد که این امر باعث بوجود آمدن حاشیه نشینی برای اقشار کم در آمد شده است. که از تبعات آن گسترش بی رویه حاشیه شهرهایی است که بدون داشتن تسهیلات کافی و مناسب با انبوهی از مشکلات نظیر جمع آوری زباله و فاضلاب، آلودگی هوا، ترافیک، مسکن و فضای سبز مناسب رو به رو ساخته است و روند چنین مشکلاتی به سلامت مردم اثر خواهد گذاشت. در این حالت واقعیت این است که ارتقا سلامت بدون حضور و مشارکت فعال جامعه و هماهنگی بین بخشی امکانپذیر نخواهد بود. بنابراین برای رفع این مشکلات مخصوصاً در شهرهای بزرگ تاکنون راه حلهای مختلفی دردنیا مطرح و به اجرا گذاشته شده است که از جمله می توان به برنامه ابتکارات جامعه محور اشاره کرد.

 

در حال حاضر این برنامه ها در بسیاری از کشورهای عضو منطقه در حال اجرا است. جمهوری اسلامی ایران نیز جزء کشورهای عضو منطقه مدیترانه شرقی است که این ابتکارات را در کشور پیاده نموده است.

 

تاریخچه :

بنا به پیشنهاد سازمان جهانی بهداشت در آذر ماه 1370 شهرداری تهران با همکاری وزارت بهداشت ، درمان وآموزش پزشکی اولین سمپوزیوم شهر سالم را برگزار کرد وسپس در کوی سیزده آبان شهر ری تهران پروژه آزمایشی شهر سالم به اجرا در آمد . این فعالیت با استفاده از الگوی پروژه جهانی شهر سالم با بکارگیری دو اصل همکاریهای بین بخشی ومشارکتهای مردمی شروع گردید . درسال 1996در اجلاس شهرهای سالم در شهرپکن پروژه شهر سالم تهران بعنوان یکی از هفت پروژه موفق شهرهای سالم درآن سال انتخاب گردید .

پس از اجرای آزمایشی برنامه ، برای تحقق اهداف این پروژه وسرعت بخشیدن به فعالیتها استفاده از این متد در سطح کلان شهری ما نند تهران نیاز به تغییراتی داشت از این رو اداره کل سلامت شهرداری برای رسیدن به اهداف شهر سالم با توجه به هویت های قومی ، اجتماعی وفرهنگی موجوددر محله وگرایش به مدیریت محله ای مدل " مدیریت سلامت شهری مبتنی بر جامعه محلی" را با الهام از برنامه ابتکارات جامعه محور سازمان جهانی بهداشت طراحی نمود وبا ایجاد یک سیستم ارتباطی جهت تبادل نظر وهماهنگی درسطح مناطق 22 گانه شهرداری ، شبکه محله سالم را راه ا ندازی نمود وا قدام به اجرای متد جدید با رویکرد محله محوری نمود . در این روش شهروند مداری در شکل متمدن ونوین خود ظهور یافته وکلیه شهروندان در مقیاس کوچک محله در امور مربوط به سلامت خود مشارکت می نمایند . در وا قع ساکنین در محله احساس تعلق وراحتی می کنند و دارای یک محیطی سازگار وهمگن می باشند و دراین محیط غا لبا ا فراد ، برطرف کردن مشکلات را تحت الشعاع قرار می دهند وبا آموزش همگانی وتعامل بین ساکنین ا هداف برنامه عینیت می یابد .

[Mohammad Aref 120446]

اهداف برنامه مدیریت سلامت شهری مبتنی برجامعه محلی :

هدف کلی:

تحقق توسعه پایدار درجهت رفاه اجتماعی ، ارتقای سلامت ، افزایش امید به زندگی سالم ومولد ، امنیت اجتماعی ، بهبود محیط فیزیکی ، ا قتصادی واجتماعی در شهر وتحقق شهر سالم با شهروند سالم

 

اهداف اختصاصی :

1- ا فزایش آگاهی جامعه در زمینه سلامت جسمی ،روانی، اجتماعی و معنوی آن

2- توانمند سازی جامعه محلی درجهت شناخت نیاز ها واولویت بندی آنها و ارائه راه حل

3- تشویق مردم به منظور جلب مشارکت آنان در برنامه های توسعه محلی

4- ارتقاء کیفیت زندگی مردم از طریق دست یافتن به نیازهای اسا سی خود

5- ایجاد هماهنگی بین دستگا ههای دولتی در را ستای توسعه پایدار

6- بسیج سازمان دهی جامعه در راستای برنامه های توسعه ای در قالب کانونهای محله ای

 

از آنجائی که رویکرد این برنامه، رویکرد محله محوری می باشد. پس از رایزنی با مدیران شهری و تصویب برنامه ، در شورای شهر تهران، اجرای برنامه از سال 1385 شروع شده است. شهر تهران دارای حدود 8 میلیون نفر جمعیت می باشد. مناطق شهرداری به بخش های جغرافیایی کوچکتر به نام ناحیه تقسیم شده اند که در کل در تهران 122 ناحیه شهری وجود دارد. هم چنین نواحی نیز به بخش های کوچکتر به نام محله تقسیم شده اند که در مجموع 375 محله در شهر تهران وجود دارد. پس از توجیه و آموزش مدیران شهری، مقرر شد در هر محله مکانی به نام «خانه سلامت محله» بعنوان ستاد هماهنگی برنامه های مبتنی بر جامعه راه اندازی گردد که هم اکنون این مکان در حدود 200 محله راه اندازی شده است. هر خانه سلامت دارای یک نفر هماهنگ کننده می باشد وظیفه اصلی مسئول خانه سلامت عبارت است از:

- تهیه نقشه تفکیکی محلات و بلوک های جمعیتی

- هماهنگی برای ارتقا دانش و توانایی ساکنین محله

- شناسایی و جذب سلامت یاران

- کمک به تشکیل کانونهای محله ای

- تشکیل شورای سلامت محله

از آنجائی که جمعیت محلات متفاوت است و اجرای همه برنامه ها در سطح محله امکانپذیر نیست، محلات تهران در این طرح به بلوک های جمعیتی 2000 نفر تقسیم شدند و برای هر بلوک جمعیتی یک نفر بعنوان سلامت یار انتخاب گردید. سلامت یار فردی است دارای تحصیلات حداقل فوق دیپلم در رشته های مرتبط با سلامت که در همان بلوک جمعیتی زندگی می کند و بصورت نیمه داوطلبانه با مسئول خانه سلامت در ارتباط بوده و وظایف ذیل را بعهده دارد:

- کمک به ارزیابی و نیاز سنجی محله

- شناسایی و ترغیب افراد علاقمند جهت همکاری بعنوان رابط سلامت

- اجرای برنامه های آموزشی و توانمندسازی

- همکاری با کانونهای محله ای

در این مدل بعد از بلوک های جمعیتی که توسط سلامت یاران مدیریت می گردد. به ساختارهای محلی نظیر مدارس، مساجد و... توجه شده است و برای همه آنها افرادی بعنوان رابط سلامت انتخاب می گردند. رابط سلامت فردی است که بطور داوطلبانه با مسئول خانه سلامت و سلامت یار همکاری نموده و در جهت بهبود وضعیت سلامت ساختار مربوطه و افراد آن تلاش می نماید. از جمله وظایف این فرد عبارتند از:

- نیازسنجی مشکلات ساختار مربوطه

- مشارکت فعال در رفع مشکلات محله

- همکاری در برنامه های آموزشی و توانمندسازی

- ارتباط مستقیم با شهروندان

حلقه آخر این مدل شهروندان هستند که از طریق رابطین سلامت می توانند آموزش های مختلف را دریافت نموده و در برنامه های ارتقاء سلامت مشارکت نمایند.

همانطور که قبلاً نیز گفته شد علاوه بر تشکیل شبکه سلامت یاران در محله، هم زمان دو اقدام دیگر نیز در محله انجام می شود که عبارتند از:

1- تشکیل شورای سلامت محله: برای هماهنگی و همکاری بین بخشی در محله شورای سلامت محله تشکیل می گردد. شورای سلامت محله متشکل اعضای محلی ذی نفع در حوزه سلامت نظیر شهردار خانه های سلامت تشکیل می گردد تا ضمن بررسی مشکلات محله و ارائه راهکار، مردم را ترغیب و تشویق نمایند که در راستای ارتقاء سلامت محله همکاری لازم را داشته باشند. جلسات این شورا به صورت ماهیانه تشکیل می شود. مصوبات این شورا توسط دبیر شورا که مسئول خانه سلامت است تا رفع مشکل پیگیری می گردد.

2- تشکیل کانونهای محلی: یکی دیگر از ارکان این مدل تشکیل کانونهای محله ای به منظور بسیج و سازماندهی نیروهای محلی است. کانونهای محلی، گروهی از ساکنین محلی هستند که به صورت داوطلبانه گردهم آمده و با انجام فعالیت های مشارکتی برای گروهها و اقشار خاص به ارتقاء سلامت جامعه کمک می نمایند. در این مدل 3 کانون تحت عنوانهای کانونهای سالمندان، نوجوانان و جوانان و مادران و کودکان در اولویت قرار دارند. هر کانون بصورت مجزا دارای یک هیئت امنا و یک دبیر بعنوان هماهنگ کننده فعالیت های کانون می باشد که توسط اعضاء انتخاب می گردند.

در نمودار 1 و 2 این مدل بصورت خلاصه نمایش داده شده است.

 

 

 

آقای دکتر استاد تقی زاده

منبع: umic.ir