معرفی صدف مرواریدی

[Iman-Emperatour 4,937]

مقدمه

مروارید طبیعی یكی از جواهرات بسیار مهم و قیمتی از دوران باستان به شمار می رود و به همین دلیل صید صدف به منظور استحصال مروارید از قرن ها پیش در خلیج فارس و دیگر گستره های حضور صدف مرواریدساز MOP(mother-of-pearl) رواج داشته است و از سودمندترین ثروت های طبیعی خلیج فارس دریای عمان و یا حتی اقیانوس های آرام و آتلانتیك به شمار می رفته است و می رود. مروارید نماد و تجلی قدرت، ثروت، اشرافیت و سلطنت بوده و شاهد این مدعا حضور لفظ های دیگر برای آن همچون لولو و غیره در كتاب هایی مانند قرآن، انجیل و یا حتی كتاب های تاریخی رم، یونان، چین و تندیس ها پرتره ها و آثار دوران باستان همچون تندیس جور سلام (كه رستاخیز حضرت مسیح را به تصویر كشیده) یا پرتره شاهزاده عباس میرزا.

تاكسونومی و فیلوژنی

صدف مروارید یا صدف مرواریدساز جانوری است آبزی. آن ها نرم تنانی دوكفه ای از خانواده ی نرم تنان بالدار ((Family Pteriidae هستند در این صدف ها لایه ای صدفی و سخت به نام نقیر وجود دارد. خانواده Pteriidae دارای چهار جنس زیر است:

• Genus Electroma

• Genus Pinctada

• Genus Pteria

• Genus Pterelectroma

گونه صدف هاى مروارید موجود در خلیج فارس عبارتند از:

• صدف مرواریدساز محار (Pinctada fucata)

• صدف مروارید نقره ای (Pinctada radiate)

• صدف مروارید نیمه (Pteria marcoptera)

• صدف مرواریدساز لب سیاه (Pinctada margaritifera)

از گونه های مهم تجاری در دیگر آب های جهان می توان به این صدف ها اشاره كرد:

• صدف مرواریدساز لب سفید (Pinctada maxima)

• صدف مرواریدساز استرالیا (Pinctada albina)

گونه های صدف مرواریدساز كه در دنیا معروف هستند و در خلیج فارس پرورش می یابند در غرب استان هرمزگان واقع در جزایر لاوان، شتور، هندورابی، كیش، بندر نخیلو و بندر تبن (گاوبندی) و در شرق هرمزگان در جزایر خارك، قشم ، هنگام و هرمز كمابیش وجود دارد. در استان بوشهر بنادر عسلویه (خلیج نایبند)، طاهری، اختر، تمبك و بندر كنگان در گذشته دور دارای زیستگاه های متعدد از صدف های مرواریدساز بوده كه متاسفانه به دلایل متعدد از بین رفته است.

زیستگاه این صدف ها در اعماق 5 تا 15 متری آب های اطراف لاوان، هندورابی و شتور و بندر نخیلو است اما گزارش های موجود نشان می دهد كه این صدف ها در عمق های 85-80 متری نیز می توانند زندگی كنند و با شرایط مختلف محیطی خود را سازش بدهند.

 

C) Pinctada mazatlanica D) Pinctada maxima E) Pteria penguin

 

صدف لب سیاه

صدف های مرواریدساز لب سیاه بسترهای صخره ای وسنگی را ترجیح می دهند. باد، امواج و حركت آب مواد دفعی را جابه جا می كند و مواد غذایی جدید را در دسترس صدف ها قرار می دهد. سیلت، جریان های دریایی، نور، درجه حرارت، شوری، اكسیژن محلول، PH ، مواد غذایی و تولیدات اولیه، نقش قاطعی در تخم ریزی، نشست صدفچه ها و رشد آنها، در بسترهای طبیعی و هم در مزارع پرورشی دارند. قیمت هر تن پوسته صدف در حدود 8 هزار دلار است (Sims،1992) و به دلیل وزن قابل توجه عضله، این صدف از لحاظ خوراكی نیز مورد توجه است.

صدف لب سیاه در پلی نزیای فرانسه، جزایر هاوایی، خلیج فارس، دریای سرخ، سودان، گینه نو، استرالیا، اندونزی، آلمان، جنوب غربی اقیانوس هند، ژاپن و اقیانوس آرام پراكنده شده است.

 

تشریح صدف مروارید سیاه

برای ساختن صدف مصنوعی، یك تكه از گوشت بدن صدف اهدا می كنند (این صدف در طی فرایند می میرد) به همراه یك مهره ی گرد كوچك كه از صدف خوراكی پوسته سیاه پیوند زده و درون صدف گیرنده قرار می دهند. صدف گیرنده مواد پیوندی را نوعی مهاجم فرض كرده به دفاع از خود می پردازد. ابتدا گوشت پیوندی كیسه ای را به دور مهره می سازد. سپس صدف ماده ای به نام نیكر از خود ترشح می كند كه آن را درون لایه نازكی می پوشاند.

نیكر ماده ای به نام صدف مرواریدی داخل پوسته صدف و به دور مروارید در حال رشد، تولید می كند. در صدف خوراكی، نیكر سیاه یا خاكستری است. محل گرفتن گوشت پیوندی در صدف قربانی، تاثیر زیادی در رنگ نهایی صدف دارد و میزان دقت كار به مهارت شخصی بستگی دارد.

پس از پایان عمل پیوند صدف های گیرنده رها می شوند. اما بسیاری از آن ها می میرند و تعدادی نیز مهره پیوند را بیرون میندازند. سرانجام آن هایی كه باقی مانده اند به تالاب مخصوص منتقل شده مدت دو سال را در آن جا سپری می كنند. در طی این مدت صدف ها باید مرتبا و با دقت چرخانده شوند تا مرواریدها كاملا گرد و مدور رشد كنند. شانس موفقیت در این كار ۳۰ درصد است و همین موضوع كمیاب بودن این جواهر را در بازار توضیح می دهد .

مرواریدها براساس كیفیت شان طبقه بندی می شوند. آن ها كه بزرگتر، گردتر و سیاه تر هستند ارزش بیشتری دارند مروارید های سیاه با استفاده از الك های مخصوصی جدا می شوند. بعضی از مرواریدها ممكن است ۱۶ تا ۱۸ میلی متر قطر داشته باشند. بزرگترین مرواریدی كه تاكنون شناخته شده ۲۱ میلی متر قطر داشته است.

 

توضیحی در مورد شكل گیری مروارید

با نگاهی به كتاب ها و مقالات گوناگونی كه در مورد سنگ های قیمتی نوشته شده اند در تمام آن ها، توضیحات مشابهی را درباره طرز شكل گیری مروارید طبیعی خواهید یافت . یك شن كوچك یا سنگریزه به درون صدف میافتد . سپس به عنوان یك مكانیسم دفاعی، ماده ای به نام نیكر به دور آن ترشح می شود .

با این حال اگر چه در فرایند مصنوعی نیز، از روش مشابهی استفاده می شود اما در كمال تعجب باید گفت: مروارید های طبیعی، با این شیوه شكل نمی گیرند .صدف تكه ای ژله مانند و شناور درون پوسته آهكی نیست. بدن حیوان كاملا به پوسته چسبیده است . و این بدان معنا است كه شن یا سنگریزه به راحتی نمی تواند داخل آن شود. پس در حقیقت هیچ كس نمی داند مروارید طبیعی چه طور شكل می گیرد. شاید مانند یك تومور سرطانی در لایه داخلی باشند كه سپس در لایه ای درخشان پوشیده شده و به مروارید تبدیل می شوند.

اما این تنها یك فرضیه است و از آن جا كه انسان برای تولید مروارید مصنوعی توانسته با روشی مشابه به نتایج سودآور دست یابد. انگیزه ای محققان برای یافتن پاسخ این سئوال وجود ندارد

 

منبع:

iranagrimagazine.com