معرفی اشعه رادون

[mim-shimi 25686]

راديواکتيويته طبيعي از زماني که سيارات شکل گرفتند در زمين وجود داشته و حدود 60 راديونوکلئيد (Radionuclides) در طبيعت وجود دارد. آنها در هوا، آب، خاک، سنگ ها و کاني ها و مواد غذايي يافت مي شوند. حدودا 82 درصد از تابش هاي محيطي از منابع طبيعي هستند ، که بزرگترين آنها رادون مي باشد .

رادون بصورت طبيعي بي رنگ، بي مزه و گاز راديواکتيو بي نظمي است که از تخريب اورانيوم (تبديل اورانيوم 238 به سرب 206) طبيعي خاک ايجاد مي شود.گاز رادون از طريق تنفس و نوشيدن آب وارد بدن مي گردد. رادون از طريق شکاف ها و فضاهاي باز ساختمان ها ، کف خانه ها يا زيرزمين منازل وارد مي شود.در درون ساختمان رادون مي تواند حبس و متمرکز شود و خطري براي سلامتي محسوب گردد مگر در صورتيکه ساختمان سيستم تهويه مناسبي براي خروج رادون داشته باشد. وجود رادون در طولاني مدت باعث افزايش سطح رادون مي گردد که موجب بالا رفتن خطر سرطان ريه مي گردد.

 

بعضي از مناطق جهان، نواحي با تشعشع بالا (HBRAs) ناميده مي شوند؛ تشعشع مواد راديواکتيو بطور غيرعادي در آنها بالاست. در بعضي نواحي، زمين شناسي و ژئوشيمي سنگ ها و کاني ها تاثير زيادي در تعيين مکان هايي دارد که تشعشع راديو اکتيو بالايي را نشان مي دهند.HBRAs در گواراپي (برزيل)،جنوب غرب فرانسه، رامسر(ايران)، بخش هايي از چين و ساحل کرالا(هند) يافت شده است که بيشتر در نواحي حاره اي، خشک، و نواحي نسبتا کم آب قرار دارد. در سواحل برزيل نهشته هاي ماسه اي مونازيت دار فراوان اند. سطوح راديواکتيو بسيار بالا روي ماسه هاي اين سواحل به mrad/hour 5 (1 Mrad = 1000000 rads) مي رسد ، که نزديک به 400 برابر سطح زمينه (background) نرمال در ايالات متحده است .

ماسه هاي سواحل برزيل چندين کاني راديو اکتيو دارند از جمله آنها مونزونيت ، زيرکون، توريانيت و نايوبيت(کولومبيت)-تانتاليت بعلاوه ايلمنيت، روتيل، پيروکلر و کاستريت است.

در هند در امتداد 570 کيلومتر خط ساحلي کلارا ، نهشته هاي عمده اي از ماسه هاي داراي کاني هاي غني از مونازيت با تشعشع طبيعي خيلي بالا ديده مي شود. در برزيل نهشته هاي مونازيت دار بزرگتر و با دوز راديواکتيو بسيار بالاتري هستند. رامسر ، در شمال ايران بزرگترين سطوح راديواکتيويته طبيعي را در جهان داراست. در بعضي مناطق رامسر سطح تشعشع 55 تا 200 بار بزرگتر از سطح زمينه(background) است.

راههای ورود رادون به داخل خانه را در شکل ببینید:

 

بطور کلي رادون در خاک، آب هاي سطحي و زيرزميني، پهنه هاي گرانيتي، گنيسي و سنگ هاي آلکالي، شيل و ديگر سنگ هاي سيليکاته بخصوص آنهايي که شامل فسفات هستند، يافت مي شوند.

 

مقدار رادوني که وارد ساختمان ها مي گردد از خانه اي به خانه ديگر متفاوت است.متوسط غلظت رادون در خانه هاي امريکا 1.3 پيکوکوري (کوري واحد اندازه گيري راديواکتيويته است) در هر ليتر هوا مي باشد. متوسط غلظت رادون در هواي آزاد تقريبا 0.4 پيکوکوري در ليتر است. آژانس حفاظت محيط زيست ايالات متحده توصيه مي کند که افراد از قرار گيري در معرض رادون با غلظت بالاي 4 پيکوکوري اجتناب کنند . تنها راه تعيين سطح رادون در ساختمان ها يا خانه ها آزمايش هوا مي باشد. آژانس حفاظت محيط زيست ايالات به هر فردي توصيه مي کند که غلظت رادون را در خانه اش آزمايش کند .

گاز رادون در معادن زيرزميني که اورانيوم دارند، خطري اساسي محسوب مي شود، در اين موارد تهويه نيرومندي لازم است. در مناطق سرد که براي حفظ گرما، فضاهاي باز خانه ها بسته است، رادون مي تواند از ترک هاي کف نفوذ کند. در اين مناطق ساختمان هايي با زيرزمين هاي باز در کف خانه توصيه مي گردد. اين خطر در محيط هايي که از تهويه مناسبي برخوردارند کمتر است.

برخي از روش هاي ساختمان سازي مرسوم مانند استفاده از بتن سبک بدست آمده از شيل هاي زاجي غني از اورانيوم و يا کاهش جريان هوا در ساختمان (به عنوان دليلي براي صرفه جويي در مصرف انرژي) باعث بروز مشکلات عديده اي شده است. اخيرا، توجهات بر رادون موجود در آبهاي خانگي به عنوان مشکل بالقوه حفاظت از تشعشعات، متمرکز شده است. مطالعات اخير نشان داده است که نوشيدن آب مملو از رادون مي بايست به عنوان خطري مهم مخصوصا براي گروه هاي خاص مثل کودکان در نظر گرفته شود. ميزان رادون موجود در آب مستقيما به شرايط جغرافيايي محلي مرتبط مي شود.

 

رادون موجود در آب از دو طريق وارد بدن مي شود: استنشاق گاز رادون هنگام استحمام و جذب رادون در بدن هنگام نوشيدن آب. رادوني که از طريق آشاميدن وارد بدن شده وارد سيستم گردش خون مي شود و در آنجا با منتشر کردن آلفا از بين مي رود و حاصل راديواکتيو خود را در بافت هاي بدن باقي مي گذارد (ايزوتوپ هاي پلونيم، سرب و بيسموت).

تأثير اوليه رادون از بين رفتن سلول ها در اثر ذرات آلفا و ديگر ايزوتوپ هاست که خود نيز آلفاي بيشتري منتشر مي کنند. تأثيرات احتمالي به مقدار رادون جذب شده بستگي دارد. مقادير زياد آن با احتمال زياد به سرطان ريه منجر مي شود. تصور مي شود که افزايش مقدار جذب شده باعث افزايش خطر سرطان هاي مربوطه شود.سطح رادون در آب هاي نوشيدني که از منابع زير زميني شخصي مانند چشمه ها، چاه ها، تونل ها و گمانه هاي شخصي استخراج مي شود، بيشتر است. اگرچه منابع عمومي نيز از آب هاي زيرزميني استخراج مي شوند ولي به علت تصفيه حاوي مقدار زيادي رادون نيستند.

 

 

منبع: پایگاه تخصصی شیمی رادون