خانــه حـاج آقــــــا عـلـــي در رفسنجان

[هادی ناصح 18854]

بدشانس ترين سرمايه دار رفسنجان

 

 

 

 

اگر از آن افرادي هستيد که دنبال «ترين ها» مي گرديد و برايتان مهم است کدام دونده سريع ترين و کدام ساختمان در دنيا بلندترين است و يا از شنيدن خبر قوي ترين مردان جهان ذوق زده مي شويد يک نکته جديد را به دانسته هايتان اضافه کنيد.

 

بزرگ ترين خانه خشت و گلي جهان همين نزديکي ها درست در شهر رفسنجان قرار دارد که به «خانــه حـاج آقــــــا عـلـــي» معروف است. به عبارت دقيق تر «خانه حاج آقا علي» بزرگترين بناي خشتي سقف‌دار جهان است که در سال 1136 ساخته شده است. يعني در زماني که نه از کولر خبري بوده و نه از چيلر. بنابر اين «خانه حاج آقا علي» را بايد معماران ايراني با اصولي مي ساختند که بتواند در گرماي نسبتا زياد رفسنجان و خشکي هوا، بادهاي متغير و وجود شن‌هاي روان در اين منطقه، فضايي متبوع و خنک داشته باشد.

 

 

«خانه حاج آقا علي» بيشتر از 7 هزار متر مربع وسعت دارد و با معماري زيبا و ايراني يکي از بزرگترين و زيباترين خانه‌هاي خشتي و سنتي جهان به شمار مي‌آيد که توسط حاج آقا علي معروف به زعيم الله رفسنجاني (بزرگترين تاجر ايراني آن دوره) بنا شده است.

 

 

درباره حاج آقا علي و دارايي هاي او افسانه هاي زيادي روي زبان مردم منطقه است اما دکتر باستاني پاريزي درباره او مي نويسد:

"حاج آقا علي ملاک عمده رفسنجان بود و در تجارت نيز با ممالک شرقي مثل هند و چين ارتباط داشت و هنوز بشقاب ها و کاسه هاي چيني که در داخل آن فرمايش 110 (علي) نوشته شده است در دسترس مردم باقي است. گله هاي گوسفند چند هزارتايي داشت. مزارع او نزديک به شصت فرسنگ کشت مي شد، اما هرگز از زي خود خارج نشد، همان قباي بلندي را که دکمه آن روي شانه اش بسته مي شد تا آخر عمر مي پوشيد. بر خري سوار شده پيشاپيش همراهان که همه اسب سوار و قاطر سوار بودند مي رفت..."

 

 

اين خانه 86 اتاق (هفت دري، پنج دري، سه دري و پستو) دارد. يک آشپزخانه بزرگ و انبار بزرگ وظيفه تامين نيازهاي اين مجموعه را بر عهده داشته است. 4 حياط، راهروهاي سرپوشيده و روباز و 3 هشتي نيز ارتباط قسمت‌هاي مختلف اين خانه را تامين مي نموده است.

وسيعترين فضاي سرپوشيده خانه تالار حوضخانه است که سقف آن در ارتفاع طبقه دوم با گنبدي عظيم پوشانده شده است. در وسط حوضخانه حوض مستطيل شکلي قرار دارد که در گذشته با حوض‌هاي حيات‌هاي جانبي در ارتباط بوده است و آب آن از طريق قنات تأمين مي‌شده است.

 

 

به علاوه براي اين که اهالي و خدمه تمام نيازهايشان در اين خانه بزرگ تامين شود حاج آقا علي دستور مي دهد که در اين خانه امکاناتي مثل آب انبار، مسجد، کاروانسرا، حمام، حسينيه، يخدان (که در 2 کيلومتري قاسم آباد و در روستاي عباس آباد حاجي است و تامين کننده يخ مورد نياز اهالي بود) تعبيه شود.

 

 

حالا که به آمار و ارقام «ترين ها» علاقه نشان داديد اين را هم بدانيد که حاج آقا علي بدشانس ترين ثروتمند رفسنجان هم بوده است. چرا که با آن همه دارايي و ثروت و مکنت در اواخر عمر به خاطر اختلاف فرزندانش تمام اموالش را از دست داد هرچند بعد از حدود 260 سال، در 5 کيلومتري جنوب شرقي رفسنجان و در روستاي قاسم آباد خانه باشکوهي از معماري عصر قاجار قرار دارد که هنوز همه آن را به نام خانه حاج آقا علي مي شناسند.