خانه ی شیشه ای فیلیپ جانسون

[شـاهین 8068]

خانه ی شیشه ای فیلیپ جانسون با ابعاد و اندازه ی عالی و سادگی اش به عنوان یکی از اولین شاهکارهای معماری مدرن شناخته شده است. جانسون این ملک 47 هکتاری را در نیو کانان، یکی از ایالات آمریکا ساخته است. از 14 بنای معماری ساخته شده در ملک، این خانه اولین ملکی است که بر روی زمینی با قدمت 50 ساله ساخته شده است.

این خانه در 1949 طبق طرح جانسون کامل شد. سطح این بنای یک طبقه 32 در 56 است که از کف زمین تا پشت بام 18 فوت ارتفاع دارد و از سطح زمین تا سقف با شیشه پوشانده شده است، که این شیشه ها میان استیل محکم قرار گرفته است. علی رغم قضاوت های تاریخی، قالب این خانه هیچ گاه میس ون دروهه را تحت تاثیر قرار نداد و گفته می شود وی؛ مشاور باهوش فیلیپ جانسون؛ خانه را به علت ان چه ان را بی فکری در جزییات خانه خواند ، تحقیر کرد و مورد انتقاد قرار داد و از روندهای جاری بر خانه عصبانی شد.

با این حال هنوز خواص منحصر به فردی در خانه وجود دارد که به زیبایی آن می افزاید. صفحه ی شفاف شیشه ای مجموعه ای ازانعکاس های زیبایی را می افریند که شامل بازتاب درخت های اطراف، افرادی که داخل یا خارج خانه راه می روند ، لایه بندی انها بر یکدیگر ، تصاویر دايم التغييری در اطراف می باشند.

فضای داخلی خانه ی شیشه ای کاملا با بیرون در ارتباط است به جز قسمت استوانه ایی سنگی که از یک سو به حمام و از طرف دیگر به شومینه مرتبط است.ارتفاع کف تا سقف بنا از داخل ده و نیم فوت است و ساختار آجری از بالا به پایین آمده است. زمین از آجر قرمز پوشیده شده و ده اینچ از سطح زمین بالاتر است. دیگر تقسیمات داخل خانه و کنار حمام شامل کابینت و قفسه کتاب است که خانه را به اتاقی یک خوابه تبدیل کرده است. این موضوع تهویه ی هوا و نور را در چهار طرف خانه مهیا می کند.

اگرچه این خانه اولین جاذبه ی محل است، جانسون املاک باز اطراف آن را استفاده کرده تا به قوه ی تخیلش اجازه ی ساختن سیزده بنای دیگر را که شامل خانه مهمان، یک گالری هنر، و یک نمایشگاه مجسمه سازی می باشند نیز بدهد. خانه مهمان که با یک راه سنگی که به چمنزار اطراف میرسد به خانه ی شیشه ای متصل می شود، ساختار آجری سنگینی دارد و نور و درخشش و شفافیت خانه ی شیشه ای را به تصویر می کشد. گالری هنر به منظور اینکه توجه را از خانه شیشه ایی دور نکند در زیر زمین پنهان است و بدون پنجره طراحی شده است، خصیصه ایی که خیلی مناسب گالری نمی باشد. یکی دیگر از تجربیات مشهور مستقر در سایت گالری مجسمه است" یک پوش نامتقارن از اجرهای سفید با سقفی شیشه ایی در قامت مجموعه ای از اتاقهای به هم پیوسته ی پشت به پشت هم تعریف شده که اطراف فضای باز مرکزی را احاطه کرده اند.

این بنا در سال 1997 در سیاه ابنیه ملی تاریخی امریکا لحاظ شد، خانه ای شیشه ایی یک بنای معرکه ی مدرن است. زیبایی حاکم بر کمپوزیسیون این بنا و چشم انداز پیرامونش باعث می شود مردم هر روز به بازدید آنجا بیایند و از ان جایی که خانه شیشه ایی و دیگر الحاقات موجود در سایت به نحوه بی نظیری با منظر اطراف درگیر شده اند بازدید کنندگان می توانند احساس فوق العاده ای از بی انتهایی را را تجربه کنند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[شـاهین 8068]

بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه هاروارد در سال 1930 ، فیلیپ جانسون به مديريت اولین گروه معماری در موزه هنر مدرن، نیویورک منتصب شد. او مبدع اصطلاح سبک بین الملل و معرف آثار معماران مدرن اروپایی از جمله ميس ون دروهه1ولكربوزیه2 به امریکا است. او بعدها موفق شد با ميس ون دروهه در طراحي آسمان خراش در شمال آمریکا؛ ساختمان سي گرام در شهر نیویورک (1958) همکاری کند. جانسون در سال 1940 به دانشگاه هاروارد بازگشت و به مطالعه معماری تحت نظر مارسل بروئر3 پرداخت. وي برای پایان نامه کارشناسی ارشد خود در سال 1949 اقامت خانه اي را طراحی كرد كه در حال حاضر یکی از خانه های زيباي جهان، معروف به خانه شيشه اي است.

وي در اوایل کار خود خدمات شایانی به معماری امریکا ارائه داد از جمله: تاسیس دپارتمان معماری موزه هنر مدرن به منظور مطالعه و کنکاش در معماری به عنوان یک هنر، با همکاری هنری راسل هیچکاک نمایشگاه برجسته وتاثیر گذاری باعنوان سبک بین الملل در مُـما ترتیب داد تا مدرنیست هاي اروپایی نظیر میس ون دروهه، کوربوزیه و گروپیوس به جامعه امریکا معرفي شوند. تنظیم کتاب معماری بین الملل برای آشنا ساختن معماران آمریکایی با یک گرایش و راهکار انقلابی در طراحی موجب شکل گیری جنبش و سبکی به همین نام در معماری معاصر جهان گرديد. در نیمه دوم قرن بیستم بیشتر ساختمان های آمریکا بر اساس اصول معماری وی ساخته شده اند. جانسون آسمان خراش های شیشه ای را رواج داد و بعدها با طرح های جسورانه پست مدرنیسی قالب های پیشین خود را نیز در هم شکست.

يكي از كارهاي معروف فيليپ جانسون خانه شيشه اي او است، خانه اي كه بر اساس علاقه وي طراحي و ساخته شده، علاقه ي او در حجم های فضایی خلق شده و فرم های تندیس وار نور، چه طبیعی و چه مصنوعی اش،همچون تاثیری که آب و نور میتواند به يكديگر داشته باشد خود نمايي می كند. ویژگیهای معماری جانسون از مدرنیسم افراطی در خانه شخصی اش، خانه شيشه اي تا آن جایی که روی کردش کاملاً پست مدرنیستی است کاملاٌ مشهود می باشد.اوتحت تاثیر میس وندروهه، کارهایی طراحي و اجرا كرد كه در آن سازه نمايان مي شود.البته اصول معماری اش هيچ گاه به پست مدرنيسم خلاصه نشد اواز مدرنیسم به پست مدرنیسم وحتی ضد پست مدرنیسم تغيير جهت داد، اين تغییر سبک جانسون استقبال از کارهای او در دنیای بسازد بفروش سازی را نيز افزايش داد و از این نظر بسیاری به ذم او پرداخته اند.

به نظر بسياري از منتقدان طراحي خانه شيشه اي جانسون كه موجب شهرت او گرديد به برداشت او از خانه ي فارنسورث ميس ون دروهه بر مي گردد. درخانه فارنورث شفافيت جلوی عمده ایی می گیرد، در اين اثر اختلاف بين فضاهاي بيرون و درون محو مي شود و طبيعت و تغيير فصول به بخش مهمي از زندگي ساختمان تبديل مي شود.ميس در مواجه باخانه فارنورث به نکته جالبی اشاره مي كند که او قبل از اقامت در خانه ي فارنورث نمي دانسته كه طبيعت چقدر رنگارنگ است. البته در واكنش به خانه هاي شيشه اي فرانك لويد رايت از اين نوع مدرنيسم ابراز ناراضايتي مي كند، هر چند در نگاهی کلی طراحی خانه شيشه ايي جانسون زیبا ولی ساده است، بارزه اي که نه تنها امروز اثر را بعنوان کاری اصیل و واقعی در معماری معرفي كرده بلکه موجب شده اثر عنوان شاهکار معماری و کاری فوق العاده در رده آثار معماران بزرگ کلاسیک نيز صورت بندي شود.

ایده این کار به 10 سال قبل از طراحي اش باز می گشت، زمانی که جانسون و میس ون دروهه با هم در مورد ساختمانی کاملاً شیشه ای و امکان ساخت آن به بحث نشسته بودند. از طرفی، این طرح به خاطر بکارگیری و استفاده از فضای باز و تساوی موقعیت ها نکات مشترکی با خانه چمنزار رایت دارد. خانه شیشه ای ملهم از طرح ماله ویچ4 1780 و آرامگاه نیوتن لدوکس مي باشد در این بنا سطوح بالای سر، سطوح عمودی، نحوه رسیدن به بنا و فضاهای زیر مجموعه فضایی بزرگ تر، همگی قابل تعمق و بررسی هستند.

خانۀ شیشه ای تنها یک اتاق 10 در 16 است و در داخل دارای یک حجم استوانه ای دودکش مانند آجری می باشد که ازآجر ساختمان برآمده و در داخل قفسی از جنس شیشه و فولاد قرار گرفته است. یک نوار فولادین دور تا دور دیوارهای شیشه ای بنا،در ارتفاع معینی، پیچیده شده و با چسبندگی خاصی که به وجود آورده، اجزای این خانه را هم سوار کرده است. دیوارهای متقابل کاملا متقارن بوده وهر یک در قسمت میانی، دری شیشه ای دارند. طبق بیانات خود جانسون، استوانه سرویس بهداشتی از طرح ماله ویچ الهام گرفته شده است. این استوانه آجری اشاره به معماری سنتی آمریکا دارد.

فضای خانه به 6 بخش تقسیم شده که مبلمان خانه، تعریف کننده المان های سطوح و فضاهای عملکردی اش می باشند. در این بنا تقریباً هیچ دیواری وجود ندارد و سطح بام اصلی ترین عنصر تعریف کننده فضاست که فرم ها و زیر فضاهای زیرین خود را سازمان دهی می کند. این بنای دلپذیر در میان باغی خصوصی واقع شده و احتمالاً هیچ فضای معماری محصور دیگری نمی تواند سیالیت و سبکی این خانه را داشته باشد. در وصف این خانه عنوان شده، در مبلمان فضای داخلی دقت کنید، بی جهت نیست که آن را خانه ي بی پایان نامیده اند. ساخت این بنا دو سال طول کشید و اگر چه به سبک و سیاق میس ون دروهه بود، ولی آن گونه که ناظران تاریخي قضاوت كرده اند، حتی خود میس هم قادر به طراحی وساخت چنین بنایی نبود.

منظر پيرامون خانه نيز با سياست گذاري معيني طراحي شده است، جهت ورودی به باغ به گونه ای است که از حریم خانه دور بوده و خانه دیده نمی شود. خانه شیشه ای به عنوان بخش خصوصی از سمت خانه مهمان كه بعدها به مجموعه اضافه شد به خوبی قابل مشاهده است. در واقع این خانه باز، حالت نمایشی از یک زیباروی در لباس بدن نما، در سالنی زیبا را دارد که مجذوب کننده چشم ها است. جانسون در سال های بعد مجموعه های دیگری به این سایت اضافه کرد؛ چرا که فضای باغ گنجایش طرح های دیگر وی را نیز داشت. برخی از فضاهای تعریف شده در سایت عبارتند از: ورودی، پارکینگ، خانه مهمان و مجسمه، جانسن خانه مهمان را در 1953، کلاه فرنگی در دریاچه کنار املاکش را در 1962 و گالری مجسمه را در 1970 به مجوعه اش افزود.

دليل استفاده از شيشه در آثار او به طور اعم و در خانه شیشه ایی به طور اخص نيز از اين روست كه وی شیشه را مظهر پاکی، صافی، زلالی و نرمی می دانست و این طرز تفکر، از خلال کارهایش، به ناظر نیز القا می شود. در ساخت خانه و بناهای عمومی وی، شیشه نقش عمده ای در میان مصالح ساختمانی داشت تمام این خواص موجب شد او در این کار شهرت جهانی پیدا کند. در طول 7-6 سال یکسری از خانه هاي متنوع و در همان سبک و سیاق خانه شیشه ای ساخت. مجله ارکیتکچرال رکورد در سال 2000 خانه شیشه ای وی را در میان 100 بنای برتر قرن بیستم جای داده است.

خانۀ شیشه ای تاثيري به انگاره خانه نيز دارد خانه مفهوم خانه را در نمایشی کاملاً متفاوت جلوه می دهد، در این بنا دیوارها به پنجره تبدیل می شوند، محرمیت زندگی خصوصی از بین مي رود و لايه هاي دروني خانه كاملاً از بیرون نمایان مي شوند. با این همه، خانۀ شیشه ای قابل سکونت می باشد؛ چرا که تنها یک نفر در آن زندگی می کند و محیط اطراف آن نیز پر از درخت بوده و کاملاً حفاظت شده است.

این خانه که ظاهراً پر از هوا ست از نظر معماری، وضوح طرح و نقشه آن، تا حدودی بی همتاست. فیلیپ جانسون بعدها سبک بین المللی را رها نمود ولی هنوز خانۀ شیشه ای او، یک نمونۀ ناب و شاخص از این سبک است.خانۀ شیشه ای هم مثل همۀ طرح های بزرگ و قابل تعمق در قیاس تاريخي پروژه ی راحت و ساده ای به نظر می رسد، ولی تحقق اين رويا واقعا ساده نبوده است.

جانسن پنج سال تمام با مشکلات فنی و زیبا شناختی دست و پنجه نرم كرد و بلاخره محصول نهايي آن شد که می پنداشت معماری روز باید به طرف آن برود.علی رغم تعلق جانسن در این دوره از حیات حرفه ایی اش به مدرنیسم اين ساختمان موجب رهايي معماران از سخت گيريهاي مدرنيسم شد و ساير معماران نيز جرات كردند تا سبك هاي جديد را مورد تجربه و آزمايش قرار دهند. از منظر اعتبار نیز می توان ردپای خانه شیشه ای را در اهدای مدال طلاي انجمن معماری آمريكايي؛ بالاترين نشان افتخار و سپاس رشته معماري به سال 1978 و اهدای اولين جايزه معماري پريتزكر به جانسن نیز مشاهده کرد.