آتش چیست؟

[EN-EZEL 13039]

يكي از نيازهاي اساسي هر خانه يا اداره اي ، كپسول آتش نشاني است ؛ اگر با اين وسيله آشنايي داشته باشيم ، مي توانيم با استفاده درست از آن حريق را مهار نماييم.

آتش چيست؟

آتش نتيجه يك واكنش شيميايي است كه معمولاً ميان اكسيژن اتمسفر و يك نوع سوخت اتفاق مي افتد؛ البته تنها احاطه يك ماده سوختني به وسيله اكسيژن ، سبب آتش گرفتن آن نمي شود. بلكه براي اين كه واكنش احتراق اتفاق بيفتد بايد ماده سوختني به حدي گرم شود كه به دماي احتراق خود برسد.

براي اين كه يك چوب آتش بگيرد اتفاقاتي رخ مي دهد كه به ترتيب به آنها اشاره مي كنيم :

- ابتدا بايد چوب تا دماي بسيار بالا گرم شود. اصطكاك ، نوري كه به وسيله اي متمركز شود و يا چيزي كه قبلاً سوخته باشد مي تواند علتي براي گرم شدن چوب باشد.

- وقتي چوب به دماي 260 درجه سانتي گراد رسيد مواد سلولزي سازنده آن تجزيه مي شوند.

- مواد تجزيه شده به صورت گازهاي فراري كه بيشتر تركيبي از هيدروژن ، كربن و اكسيژن هستند ، آزاد مي شوند تا آب ، دي اكسيد كربن و .... به وجود آيد.

- گازهايي كه به هوا متصاعد شده اند ، توليد زبانه آتش مي كنند . اتمهاي كربن در اين زبانه با افزايش حرارت توليد نور مي كنند .

- حرارت زبانه آتش سبب مي شود كه ماده سوختني در دماي اشتغالش باقي بماند و تا وقتي ماده سوختني و اكسيژن باقي باشد به سوختنش ادامه دهد .

همانطور كه ديديد در پروسه سوختن 3 عنصر ضروري لازم است: دماي بالا ، اكسيژن يا گازهاي مشابه و ماده سوختني . كپسول هاي آتش نشاني براي حذف حداقل يكي از اين 3 مورد طراحي شده اند.

يكي از راههاي كنترل آتش ، سردكردن ماده سوختي تا زير نقطه اشتعالش است و آب يكي از بهترين راهها براي اين كار است تا سيكل سوختن قطع شود. براي حذف اكسيژن بايد به وسيله اي آتش را خفه كنيد تا هوا به آن نرسد كه بهترين راه پوشاندن آتش با يك پتوي سبك و يا ريختن مواد غير قابل اشتعال از قبيل شن روي آتش است. حذف ماده سوختني كه يكي ديگر از روشهاي كنترل آتش است راه دشوارتري است. مثلاً وقتي منزلي آتش مي گيرد ، ماده سوختني در حقيقت خود خانه و وسايل آن است كه حذف آن بسيار دشوار است و تنها وقتي حذف مي شود كه كل آن سوخته باشد.

كپسول هاي آتش نشاني استوانه هاي فلزي محكمي هستند كه با آب يا يك نوع ماده خفه كننده پر شده اند و وقتي اهرمي را كه بالاي اين استوانه است فشار دهيد ، ماده با فشار زيادي از كپسول خارج مي شود . در اين كپسول ها يك لوله ، مخزن تحت فشار كپسول را به قسمت بالاي كپسول متصل و يك شير فنري نيز ارتباط ميان لوله را با دهانه خروجي مسدود كرده است. در بالاي سيلندر ، سيلندر كوچك ديگري وجود دارد كه با گاز فشرده اي مانند دي اكسيد كربن پر شده است و يك شير جلوي انتشار دي اكسيد كربن را مي گيرد.

براي استفاده از كپسول آتش نشاني بايد ضامن كپسول را كشيده و اهرم آن را فشار داد. اين اهرم يك ميله را فشار مي دهد تا شير فنري را به پايين فشار دهد و مسير خروجي را باز كند. گاز فشرده شده بر اثر فشار كم محيط رها مي شود . اين امر موجب مي شود كه مواد موجود در كپسول با نيروي قابل ملاحظه اي از مخزن به دهانه خروجي منتقل شده ، خارج شود .

روش درست استفاده كردن از كپسول آتش نشاني اين است كه آن را مستقيماً روي سوخت هدف گيري و روي تمامي سوخت پخش كنيد. اگر فقط شعله ها را هدفگيري كنيد ، نتيجه مطلوبي نمي گيريد.

 

انواع كپسول هاي آتش نشاني

آب يكي از آشناترين مواد براي خاموش كردن آتش است ؛ اما اگر به شكل صحيحي به كار گرفته نشود مي تواند از آتش نيز خطرناك تر باشد. با يك دستگاه خاموش كننده آتش كه به وسيله آب كار مي كند مي توان آتشي را كه مسبب آن چوب ، كاغذ يا مقواست خاموش كنيد ؛ اما اگر آتش به وسيله الكتريسيته به وجود آمده باشد و يا اين كه مايعات قابل اشتعال سبب آتش شده باشند ، آب روش مؤثري براي كنترل آن نيست زيرا آب مي تواند جريان برق را هدايت كند و سبب برق گرفتگي شود. همچنين مايعات قابل اشتعال به وسيله آب به اطراف پخش مي شوند و سبب گسترش آتش سوزي مي شوند.

يكي از محبوب ترين مواد خاموش كننده آتش دي اكسيد كربن خالص است. در كپسول آتش نشاني كه با دي اكسيد كربن كار مي كند، دي اكسيد كربن به شكل مايعي تحت فشار بالا در سيلندر نگهداري مي شود . وقتي محفظه باز مي شود ، دي اكسيد كربن منبسط مي شود و در اتمسفر به شكل گاز در مي آيد. دي اكسيد كربن سنگين تر از اكسيژن است. بنابراين جايگزين اكسيژن اطراف ماده سوختني مي شود . در رستوران ها از اين نوع كپسول ها استفاده مي شود ، زيرا آلودگي براي مواد غذايي و وسايل آشپزي ايجاد نمي كنند.

بهترين انواع مواد خاموش كننده آتش ، كفهاي خشك شيميايي يا پودرها هستند كه بيشتر از بي كربنات سديم، بي كربنات پتاسيم يا مونو آمونيوم فسفات ساخته مي شوند. بي كربنات پتاسيم وقتي دما به 70 درجه سانتي گراد مي رسد شروع به تجزيه شدن كرده ، دي اكسيد كربن آزاد مي كند. اين دي اكسيد كربن روي آتش را مي پوشاند و آن را خفه مي كند.

از كپسول هاي آتش نشاني تنها در آتش سوزي هاي مختصر مي توان بهره گرفت. زيرا حاوي مقدار كمي از مواد خاموش كننده آتش هستند. در آتش سوزي هاي بزرگتر نياز به تجهيزات بزرگتري از قبيل ماشين آتش نشاني و افرادي متخصص است كه بدانند هر آتشي بايد به وسيله چه چيزي فرو نشانده شود ؛ اما به هر حال اگريك آتش سوزي ناگهاني در منزل يا محيط كارتان به وجود آيد ، يك كپسول آتش نشاني مي تواند نجات دهنده فوق العاده گرانبهايي براي زندگي شما محسوب شود .

كپسول هاي آتش نشاني به چند كلاس تقسيم بندي مي شوند. كپسول هاي كلاسaمي توانند آتش سوزي هاي ناشي از مواد معمولي از قبيل چوب و پلاستيك و كاغذ را خاموش كنند. كپسول هاي كلاسb مي توانند آتش هاي ناشي از مايعاتي چون بنزين يا گريس را فرو نشانند. كلاسc مربوط به آتش سوزي هاي الكتريكي است و كلاسd نيز براي خاموش كردن فلزات شعله ور و ناياب به كار مي رود . بهتر است در منزل خود از كپسول آتش نشاني نيز به عنوان يك وسيله ضروري زندگي استفاده كنيد و پيش از هر چيز به دستورالعمل و تصاوير روي آن توجه كنيد تا بدانيد مربوط به چه نوع آتش سوزي هايي است.