نیم نگاهی به روند تكامل حمل و نقل در ایران و جهان

[Mohammad Aref 120,438]

صنعت امروزی حمل و نقل، فرآیند تكامل تدریجی و تغییرات بنیادی زندگی انسان و دگرگونی‌های اساسی در امر تولید، توزیع، مصرف و پیشرفت‌های فنی است كه طی قرون متمادی حاصل شده است.

 

آشنایی انسان با پدیده حمل و نقل به زمان‌های باستان مربوط می‌شود و در واقع حمل و نقل و ارتباطات، هم زمان با پیدایش انسان و با گسترش تمدن و فرهنگ انسانی، توسعه و تكامل یافته است.

چنین تكاملی به یك مرتبه صورت نگرفته است؛ بلكه در هر دوره، پاسخ به توسعه روزافزون تولید و پراكندگی ناهماهنگ منابع، به نوآوری و پیشرفت‌های موفقیت‌آمیزی در زمینه حمل و نقل منجر شده است.

انقلاب صنعتی قرن نوزدهم كه بنا به اعتقاد کارشناسان اقتصاد، جدای از توسعه حمل و نقل نمی ‌توان آن را بررسی كرد، تغییرات بنیادی وسیعی در زمینه مسایل حمل و نقل به وجود آورد؛ چرا که قبل از توسعه ماشین بخار، به جهت هزینه زیاد و كارآیی كم حمل و نقل زمینی، حمل محموله‌های تجاری و صنعتی از طریق دریا انجام می‌شد.

پیدایش ماشین بخار در قرن هیجدهم و كاربرد آن در قرن نوزدهم، نخست در وسایل نقلیه دریایی و سپس در وسایل حمل و نقل زمینی انقلاب عظیمی ‌ایجاد كرد .

در ایران نیز تمدن و موقعیت جغرافیایی ایران باستان و ارتباط ایرانیان با مصریان و ملل مشرق زمین و خاورمیانه موجب شد كه ایرانیان، 700 سال قبل از میلاد، در كار دریانوردی و ساخت شناور مهارت یابند و قرن‌ها حاكمیت خود را در دریاهای اطراف حفظ كنند و زمینه‌های لازم برای تبادل فرهنگ و اشاعه تمدن خود را فراهم سازند.

در دوران هخامنشی (6 قرن قبل از میلاد) مراودات بازرگانی و مالی، گسترش تسهیلات حمل و نقل و توسعه راه‌های ارتباطی و تاسیسات جانبی راه‌ها و مساله حفاظت و امنیت راه‌ها برای تحقق اهداف اقتصادی و اجتماعی از هر جهت مورد توجه قرار گرفت.

درعهد اشكانیان تجارت و حمل و نقل رونق بیشتری یافت و به تجارت و حمل و نقل بین‌المللی به ویژه صادرات پارچه‌های گران قیمت، قالی و قالیچه، اهمیت قابل توجهی داده شد.

در دوره ساسانیان و در نتیجه امنیت، زمینه پیشرفت تجارت و حمل و نقل آماده شد و تجارت و توسعه حمل و نقل موجبات وسعت و افزایش اطلاعات جغرافیایی درباره اروپا و آفریقا را فراهم ساخت.

پس از وقفه و ركود حاصل از سقوط ساسانیان، دیری نپایید كه روابط اقتصادی با دیگر ممالك جهان گسترش یافت و در آن دوران كشتی‌های تجاری ایران دایماً از بنادر خلیج فارس به سوی بنادر چین در رفت و آمد بودند.

تغییرات و تحولاتی كه در جریان قرون هیجدهم و نوزدهم از طریق نوآوری در تكامل فنی و سایل نقلیه به وجود آمد، انگیزه‌های اساسی در تغییرات بنیادی نظام‌های حمل و نقل پدید آورد كه این نوآوری‌ها بیشتر با تحولاتی در سرعت و كارآیی خدمات حمل و نقل همراه بود.

به این ترتیب پیشرفت‌های تكنیكی نیز كه از بطن اتقلاب صنعتی حاصل شده بود، بیش از هر چیز، تكامل فعالیت‌های حمل و نقل را موجب شد و ابزار پیشرفت و توسعه آن را فراهم ساخت.

در راستای این تحولات جهانی در زمینه حمل و نقل، ایران كه از دیرباز در مسیر جاده ابریشم که از بهترین راه‌های جهان بود، قرار داشته به عنوان شاهراه بین‌المللی مطرح و برای پاسخگویی به این جایگاه جهانی، اولین تشكیلات حمل و نقل كشور با احداث استراحتگاه و تسهیلات جنبی به توسعه امور حمل و نقل پرداخته و اولین تشكیلات حمل و نقل به نام دیوان یا "دیوان برید" كه زیر نظر حكومت اداره می‌شد و وظایف راه و ترابری كنونی را انجام می‌داد، عهده‌دار احداث، حفظ، نگهداری و مرمت راه‌ها بوده است.

پس از آن، نخستین ساختار تشكیلاتی كشور به سبك نوین در سال 1285 تحت عنوان "اداره كل طرق و شوارع" در وزارت فواید عامه شروع به كار كرد و با تكامل جهانی تشكیلات حمل و نقل در جهان، در پاسخگویی به نیازهای نوین، وزارت راه و ترابری شامل چهار بخش عمده: معاونت حمل و نقل جاده‌ای، شركت راه‌آهن جمهوری اسلامی‌ایران، هواپیمایی جمهوری اسلامی‌ایران و سازمان بنادر و كشتیرانی، عهده‌دار مدیریت حمل و نقل كشور شد.

اخیراً وظیفه معاونت حمل و نقل جاده‌ای كشور به سازمان حمل و نقل و پایانه‌های كشور محول شده است و تا پیش از آغاز قرن اخیر، راه‌های كشور عمدتاً به صورت خاكی بودند؛ اما به تدریج طی قرن اخیر اندك اندك، جاده‌های آسفالت و بزرگراه‌ها احداث شدند و وسایل حمل و نقل نیز توسعه و گسترش یافتند، به طوری كه امروزه تقریباً تمام راه‌های ارتباطی بین شهرهای كشور آسفالت هستند.

خطوط راه‌آهن نیز با گذشت زمان و گسترش تسهیلات حمل و نقل از رشد قابل توجهی برخوردار بوده و موجب سهولت در حمل محموله‌های سنگین بین مناطق مختلف شده است. خطوط هوایی مانند سایر زیر بخش‌های حمل و نقل، در قرن كنونی به سیستم حمل و نقل كشور پیوسته و موجب كاهش زمان سفر و مسافرت راحت برای مسافران و حمل بار در كشور شده است.

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام