معرفی شهر آباده

[Mohammad Aref 120,438]

شهرستان آباده از شمال و غرب به استان اصفهان وشهرستان اقلید، از جنوب به صفاشهرو اقلید و از شرق به استان یزد متصل است.

 

تاریخچه شهر

به استناد متون باستان شناسان سکونت در محدوده کنونی آباده به هزاره اول پیش از میلاد باز می‌گردد. گروه‌های کرد چادر نشین در دوره هخامنشی، نخستین کسانی بودند که در دشت حد فاصل آباده و اصفهان اسکان یافتند.آثار باستانی بر جای مانده، هم چون قلعه باستانی ایزدخواست وقصر بهرام گور در سورمق، شواهدی از وجود فرهنگ وتمدن دراین گستره جغرافیایی است. شهر آباده به دلیل واقع شدن در سه راهی مواصلاتی بین اصفهان، یزد و شیراز موقعیت ویژه‌ای دارد. در حدود سال ۱۱۹۷ که کریمخان زند شیراز را به عنوان پایتختی برگزید و به فرمان او شاه اسماعیل سوم در آباده مسکون شد، و قلعه‌ای به نام قلعه شیرازی (که هم اکنون آثار آن باقیست) برای حفظ امنیت راه کاروان‌ها بنا گردید. بنا به فرمان وی، عده‌ای از طوایف پرندی و گرجی از اصفهان به آباده آمدند و مأمور آبادی و عمران این منطقه گردیدند.کم کم قلاعی دارای دیوارهای مرتفعی تقریبأ به ارتفاع ۹ تا ۱۰ متر و ضخامت ۲ تا ۳ متر از چینه ساخته شد. در اطراف هر قلعه و به فاصله ۵۰ متر، برج‌هایی ساخته بودند وسوراخ‌هایی به نام تیرکش در آنها تعبیه کرده بودند.

[Mohammad Aref 120,438]

آرامگاه خواجه عكاشه

اين عمارت برفراز كوه مشهور به كوه خواجه درسمت شمال شهر آباده قرار دارد. بناي آرامگاه خواجه عكاشه ،گنبدي شكل است . درقديم اين بنا محلي براي زيارت بوده است وهم اكنون مورد توجه ورزشكاران كوه نوردان وديگر گرو ههاي مردم است . در دامنه اين كوه بوستان جنگلي است كه درختان كاج دروسعت قابل توجهي خود نمائي مي كند . از ديگر آثار موجود در این شهر ميتوان به بناي شاه اسماعيل (مدرسه فردوسي )، چند خانه قديمي ،تكيه ،مسجد جامع آباده،باغ محمد علي خان (حمزه پور )وخرفخانه هاي كوه خواجه اشاره كرد.

 

عمارت کلاه فرنگی آباده

 

بنايي از آثــار دوره قـاجاريــه اســـت . اين بنـای بسيار زيبــا كه درباغچــه اي درنزديكـــي يكـــي از ميادين مركـــزي شهر قرار دارد، عمارتي است با نقشه دايره اي شكل و وسعتي درحــدود 20 متـر مربــع داراي چهــار درب ورودي وپنجـره هــاي بلنـد . درمحوطــه پيرامون عمارت كلاه فرنگي ، آلاچيق هايي قرار داده شده است ، جهت چايخانه، ومحلي است براي پذيرائي وتفريح شهروندان ومسافران .

 

منطقه شکار ممنوع بصیران

منطقه‌ای در چهار کیلومتری جنوب آباده که به خاطر گونه‌های نادر گیاهی و جانوری مورد حفاظت قرار گرفته و یکی از ارزشمندترین زیستگاه‌های حیات وحش کشور و استان است.

 

 

رودخانه ايزدخواست

 

رودخانه ايزدخواست كه از كوه مرواريد در باختر آباده سرچشمه می گيرد و به دهستان ايزدخواست می رسد، راه اصلی اصفهان - شيراز را در آبادی ايزدخواست قطع می کند و در كشتزارهای اين آبادی پخش می شود. اين رودخانه که مسير کلی آن شمال خاوری است 125 كيلومتر طول دارد و از شهرستان های آباده و اصفهان می گذرد. مسير كلی آن شمال خاوری است. اين رودخانه پس از عبور از يک مسير طولانی و گذر از روستاهای بسيار در 110 كيلومتری جنوب خاوری اصفهان به باتلاق گاوخونی می ريزد.

[Mohammad Aref 120,438]

رودخانه بوآنات

رودخانه بوانات که مسير کلی آن باختری - خاوری بوده و نخست به سمت جنوب خاوری و سپس شمال خاوری امتداد می يابد در مسير خود از شهرستان های آباده و شهر بابک عبور می كند. اين رودخانه از دامنه شمالی كوه ساريخانی و کوه های بوانات در 21 كيلومتری جنوب خاوری ده بيد و در نزديکی روستای قبر سفيد سرچشمه گرفته و پس از مشروب کردن اراضی جنوب سوريان در شوره زار مروست ناپديد می شود.

 

رودخانه سیوند

رودخانه سيوند يک رود دايمی است به طول 110 كيلومتر كه از شهرستان های آباده و مرودشت عبور می كند. اين رودخانه از كوه های سفيد در غوک و تنگ گورک واقع در دهستان قنقری در حدود 45 كيلومتری شمال باختری ده بيد و طی ريزابه های فراوان سرچشمه گرفته و به سوی جنوب خاوری از منطقه نخودزار می گذرد. نام آن با رسيدن به روستای مشگان به رودخانه مشگان تغيير کرده و پس از طی مسيری طولانی و تغيير نام های متعدد با ورود به دره خاوری كوه سيوند مجددا به رودخانه سيوند تغيير نام می دهد و به دهستان خفرک عليا وارد می شود. در اين قسمت شاخه ای از آن به دشت خاوری كوه رحمت داخل می شود، در اين دشت پخش شده و در باتلاق های آن ناپديد می شود. مازاد آب آن در حوالی بند امير که در 11 کيلومتری جنوب خاوری مرودشت قرار دارد به رودخانه كر می ريزد.

 

 

رودخانه گله دار

رودخانه فصلی گله دار 50 كيلومتر طول داشته و شيب متوسط آن 6/1 درصد است. مسير كلی اين رود به سوی جنوب باختری بوده و از كوه های خطابان و چنارو در 50 كيلومتری جنوب خاوری ده بيد سرچشمه گرفته و به نام رودخانه سرميدان از دره شمالی كوه چنارو سرازير می شود. پس از عبور از روستای فنجان به رود گله دار تغيير نام داده، از كنار روستايی به همين نام گذشته و در يک كيلومتری روستای گنجک به رود سيوند می ريزد.

[Mohammad Aref 120,438]

قلعه قديمي ايزدخــواست

 

نخستين اثر تاريخـي كه درهنگــام ورود به استــان فــارس از سمت اصفهــان مي توان مشاهده كرد ،ويرانه هاي قلعه ايزدخواست است كه درفاصله 75كيلومتري شمال آباده قراردارد.اين قلعه برفراز صخره بزرگي قرار دارد وداخل آن خانه هاي بسيــــار كوچك با كوچــــــه هاي بسيار تنگ وباريك مشاهده مي شوداين بناي تاريخي متعلق به دوره ساسانــي است .

 

كاروانسراي ايزدخــواست

این مکان درجنوب شهر ايزدخواست در مجاورت قلعه قرار دارد . اين كاروانسرا در زمان شاه عباس صفوي ساخته شده ومصالح به كار رفته در آن آجــر ، گـل ،گچ وسنگ بوده است .

 

كاروانسراي خان خوره

 

اين كاروانسرا در فاصله 60 كيلومتري جاده آباده به شيراز قرار دارد ، نقشه آن هشت ضلعي است ويكي از سه نمونه كاروانسراي منحصر به فرد ايران است. مصالح ساخت آن سنگ،گل وگچ می باشد .

 

چاپارخانه چهل زرعي

 

چاپارخانه چهل زرعي اين بنا در روستاي چهل زرعي آباده قرار دارد كه در گذشته چاپارها ( نامه رسان ) اسب هاي خود را درفواصل معين با اسب هاي تازه نفس كه در اين چاپارخانه بود عوض مي كردند.

[Mohammad Aref 120,438]

سد ساساني ايزدخواست

اين سد به دليل قدمت زيــاد مشهور به اولين ســد قوسي جهان است كه در دوره ساسانيان بر روي رود خانه ايزدخواست بنا شده بود.

 

قصر بهرام گور

قصر بهرام گور درنزديكي سورمق سمت راست جاده شیرازبه آباده ، تل خاكي بسيار بزرگي به ارتفاع حدود 9 كيلومتر وجودداردکه برطبق منابع ومتون تاريخي اين تل مشهور ومنسوب به يكي از قصرهاي بهرام گور از پادشاهان دوره ساساني است .

 

عمارت كلا ه فرنگي سورمق

اين عمارت درآبادي سورمق در 24 كيلومتري جنوب شهر آباده قرار دارد . ساخت آن دردوره قاجاريه صورت گرفته واطراف اين عمارت را درختان بسيار زيبا وتنومندي محصور كرده است .

 

 

كلاه فرنگي فيروزي

درروستاي فيروزي از توابع آباده بنــاي تاريخــي ديگــري از دوره قاجاريـه مشـاهده مي شود كه نقشه آن هشت ضلعي است وهم اكنون اين عمارت مسكوني است .

[Mohammad Aref 120,438]

تيمچه صرافيان

این بنای بسیار زیبا متعلق به دوره قاجاریه می باشد. از ویژگی های این بنا می توان به معماری فوق العاده زیبایش اشاره کرد که آن را در ایران منحصر به فرد کرده است. این بنا در دو طبقه و ۳۶ حجره ساخته شده است و در قدیم حجره های پایین مغازه و حجره های طبقه بالا برای مهمانان بوده است. مقرنس های زیبایی نیز در سر ورودی تیمچه قرار دارد . مصالح موجود در آن گچ ,خاک , سنگ و چوب است .این بنا در شهرستان آباده و در بازار کهنه قرار دارد . این محل در ملکی مرحوم حاج ملا عبدالله واعظ بوده است که ضمن اداره کردن منبر و محراب مسجد به امر تجارت اشتغال داشته و تیمچه به وسیله خود او برای محل تجارت ساخته شده است و در زمان حزب دموکرات باقی اطاق ها مخصوص کالاهای تجاری بوده که بعد از فوت حاج واعظ این ملک به وسیله ورثه به برادران صرافیان فروخته شده است.

 

پل کاروانسرا

این پل رو به روی کاروانسرای شاه عباسی قرار دارد که بر روی رودخانه بنا شده است . این پل همزمان با کاروانسرا ساخته شده است و همچنان محکم و استوار می باشد. تا سال ۱۳۴۰ ه.ش مورد استفاده وسایل نقلیه سبک و سنگین قرار می گرفته است . قسمت هایی از این پل در سال ۱۳۳۵ ه.ش در اثر سیلی که بزرگترین ویران کننده اماکن تاریخی بود از بین رفته است و دوره های بالای آن را خراب کرد. مصالح پل از سنگ ، خاک ، آهک ، آجر و گچ می باشد . و دارای چند چشمه است. از زمان قدیم نقل شده است که چند رشته زنجیر برای مهار کردن پل به طرفین در داخل آن به کار برده شده است . این پل به ثبت آثار ملی رسیده است.

 

 

باغ امید سالار

ساختمانی است فوق العاده جذاب و زیبا که از عهد و عصر قاجاریه برجا مانده است. باقی مانده باغ امید سالار دارای معماری جالبی است که در زمین به مساحت ۷۰۰۰ متر مربع واقع شده است. از معماری آن می توان به مقرنس ها و گچ بری های زیبا که در آن عصر فوق العاده و بی نظیر بوده است اشاره کرد . دور تادور این بنا باغی زیبا قرار دارد و درب چوبی زیبایی در ضلع شرقی باغ است . این بنا در یکی از خیابان های اصلی شهرستان آباده قرار گرفته و در حال حاضر در تصرف نیروی انتظامی این شهرستان قرار دارد . و به علت بی توجهی مسئولین این بنای تاریخی رو به تخریب و نابودی است.

[Mohammad Aref 120,438]

قبور خورشیدی

قبور خورشیدی واقع در اطراف کوه خواجه که مربوط به دوره آریایی می باشد ( بر اساس شواهد تاریخی موجود آریایی ها در دو مرحله یکی ۴۰۰۰ سال پیش و دیگری ۳۷۰۰ سال پیش به منطقه فارس آمده اند ) و بر اساس دین مهری خود مردگانشان را رو به روی خورشید در ارتفاعات می نشانده و یا خوابانده و اطراف آنها سنگ قرار می داند.

 

کاروانسرای شاه عباسی

این کاروانسرا در دشت وسیع آباده واقع شده است و نزدیک به روستای شورجستان می باشد . این کاروانسرا در شمال غربی آباده و شورجستان واقع و مرتبط با بافت روستایی ساخته شده است. این کاروانسرا به کاروانسرای عباسی نیز معروف است و به احتمال زیاد در زمان شاه عباس صفوی ساخته شده است . کاروانسرا به صورت چهار ایوانی بوده و ابعاد آن حدود ۶۲×۶۱ متر می باشد . ورودی و سردر اصلی بنا در جبهه ی جنوبی قرار دارد . کرسی بنا از لاشه سنگ و ملات و گچ است . مابقی این بنا از آجر به ابعاد ۲۷×۶ سانتی متر ساخته شده است. نحوه آجر کاری عمدتا به صورت ساده بوده است و طاق ها ضربی می باشد . دو طرف ایوان ورودی دارای دو طاق نما است. ابعاد درونی بنا ۴۰/۵ متر × ۳۶/۵ متر می باشد .این کاروانسرا دارای پلکانی است که از دو طرف به پشت بام کاروانسرا راه دارد. سر در ورودی به صورت دو طبقه بوده و دارای یک اتاق در هر طرف است . جانبین هر ایوان بوسیله چهار ورودی به اتاق ها و فضای پشت اتاق ها که احتمالا جهت نگهداری حیوانات و بار بوده است، ارتباط دارد،دهانه هر ایوان ۴/۵ متر است . طول ضلع شرقی غربی کاروانسرا بیشتر از ضلع شمالی جنوبی است . آب مورد نیاز در زمان قدیم از رشته قناتی که از جلو کاروانسرا عبور می نموده است تامین می شده است. در حال حاضر کاروانسرا به صورت متروکه بوده و بهره برداری خاصی ندارد. خصوصیات بارز این بنا ،چهار ایوان بودن ، راهرو و فضای پشت اطاق ها ، پخ نمودن لبه سه ضلع بیرونی بنا ،کرسی بندی سنگی و به کار گیری مصالح آجر در ساخت بنا است. بنا در حال حاضر و وضعیت کنونی هیچ تزئینی ندارد اما در گذشته بالای درب ورودی یک قاب معرق به رنگ سفید بر زمینه لاجوردی بوده است که از بین رفته ، بنا هم اکنون دارای یک کتیبه مرمرین است که به علت واقع شدن در ارتفاع زیاد ، بدون چشم مسلح قابل خواندن نمی باشد

 

گنبد علی

قدیمی ترین، مهم ترین و محکم ترین بنای تاریخی ابر قو (گنبد علی) یا به گفته برخی ها،گنبد عالی است. بنای مزبور،یک برج سنگی هشت ضلعی است که بر بالای تپه ای در شرق ابر قو و مشرف به محل شهر قدیم واقع شده است.