معرفی برخي از انواع نخل

[Mohammad Aref 120,438]

نخل معمولي

 

Phoenix dactylifera / Fam: Palmaceae / E: Date palm

نام علمي جنس خرما، از واژه يوناني آن Phoenix به معناي خرما گرفته شده است.

گياهان تيره خرما غالباً در نقاطي مانند عربستان، آفريقاي شمالي، بلوچستان و مناطق گرمسير و نيمه‌حاره كشور ما (كرمان، خوزستان، سيستان و بلوچستان) كشت مي‌شود.

 

 

• گياه‌شناسي

خرما درختي است تك‌لپه‌اي، هميشه سبز و دوپايه، قامت آن به 25 متر و قطر سايه‌انداز آن در حدود 5 متر است. تنه آن بدون انشعاب، استوانه‌اي و در اصل از مجموعه چوب و آبكش و برگ حاصل شده (به اين نوع تنه Stipe مي‌گويند.) اما توليد پاجوش مي‌كند. در انتهاي ساقه تاجي گسترده مركب برگ‌هاي متعدد برروي يك خط مارپيچ قرار دارد، تعداد برگ‌هاي آن بين 40 تا 60 برگ به نظر مي‌رسد. داراي برگ‌هاي بلند شانه‌اي با دمبرگ بسيار سخت و برگچه‌هاي نوك تيز به رنگ سبز مايل به خاكستري است كه طول آن‌ها به 50 سانتي‌متر مي‌رسد. گلهاي نر و ماده از هم جدا بوده و گل آذين گل‌هاي نر با دمگل كوتاه مي‌باشد، گل‌هاي نر آن مايل به سفيد، معطر به طول 8-7 ميلي‌متر با گلبرگ‌هاي كم و بيش دايره‌اي و گل‌هاي ماده ، مايل به سفيد ، كروي و به طول 4/5- 4 ميلي‌متر مي‌باشد. گل‌اذين آن خوشه‌اي بزرگ مي‌باشد و از كنار برگ‌هاي تاج خارج مي‌شود. هريك از خوشه‌ها با برگه‌اي پياله‌اي شكل، بزرگ و معطر به نام كاشكلو احاطه مي‌شود. ميوه آن مستطيلي - بيضوي، زرد، قرمز تا ارغواني يا شاه بلوطي رنگ و خرمايي مايل به قرمز، به طول7-4و به قطر3-2سانتي‌متر مي‌باشد. هسته آن غالباً باقاعده و راس نوك‌تيز و كم و بيش فشرده مي‌باشد.

اين درخت كند رشد بوده و به حرارت زياد و آفتاب فراوان نياز دارد، در زمين‌هايي كه داراي رطوبت كافي است رشد مي‌نمايد و در آب ‌و هواي سرد ايجاد ميوه نمي‌نمايد. ميوه آن خوراكي بوده و حاوي مواد قندي و ويتامين‌هاي (B و A) مي‌باشند.

 

 

• مصارف و كاربردها

1. برگ‌هاي آن حالت تزييني داشته كه براي ايجاد فضاي سبز مناسب است.

2. در ايجاد فضاهاي سبز به عنوان المان‌هاي عمودي بسيار كاربرد دارد.

3. ميوه آن مصرف خوراكي دارد.

4. سايه انداز مناسبي دارد.

5. از برگه‌هاي كاشكلو نوشابه‌اي معطر به نام عرق كاشكلو تهيه مي‌كنند.

6. از الياف آن طناب مي‌بافند و براي حصيربافي و صنايع دستي محلي و پوشش سقف استفاده مي‌شود.

7. به شوري مقاوم است.

[Mohammad Aref 120,438]

نخل پنجه‌اي

 

Washingtonia filifera / Fam: Palmaceae / E: Washingtonia palm

نام‌ ديگر: نخل بادبزني

اين گونه در جنوب كاليفرنيا، آريزونا، مكزيك و در ايران در نواحي گرمسيري جنوب و شمال كشور پراكندگي دارد.

 

 

• گياه‌شناسي

درختي هميشه سبز با ساقه منفرد، گل‌هاي نر و ماده (يك‌پايه) به ارتفاع تا 25 متر و قطر سايه‌انداز 7- 5 با ساقه‌اي استوانه‌اي كه داراي برگ‌هاي بزرگ بادبزني شكل با دمبرگ بلند و خارهاي مشخص مي‌باشد. پهنك آن تحليل يافته و به يك برگچه منفرد چين‌دار طولي تبديل شده است، پهنك برگ به رنگ خاكستري ـ سبز و مشخصاً در كناره‌ها داراي نخ‌هايي به صورت رشته‌اي هستند. داراي گل‌آذين درون برگي و معمولاً خيلي‌ بزرگتر از برگ‌ها، با برگه‌هاي مشخص چوبي و شمشيري شكل مي‌باشد. كاسه گل لوله‌اي با 3 لوب كوتاه و جام گل با 3 گلبرگ برگشته كه در قاعده كمي به هم پيوسته و معمولاً ريزان هستند. پرچم‌ها 6 تايي، روي گلبرگي با ميله‌هاي گوشتي و تخمدان آن 3 برچه‌اي جدا در بالا بوده كه تخمك‌ها در هر برچه منفرد مي‌باشد. ميوه آن يك دانه‌هاي و كوچك است.

 

• مصارف و كاربردها

1. به عنوان يك المان عمودي به صورت تك‌درخت در اكثر محوطه‌ها مي‌توان از آن استفاده نمود.

2. به جهت داشتن تنه و برگ‌هاي پنجه‌اي زيبا به صورت زينتي در پارك‌ها، محوطه‌ها و ميادين كاشته مي‌شود.

3. در حاشيه خيابان‌ها و و رفيوژ مياني به صورت تك درخت يا رديفي كاشته مي‌شود.

[Mohammad Aref 120,438]

• نخل زينتي
  

Chamaerpos humilis / Fam: Palmaceae

گونه‌اي كه به نخل بادبزني معروف مي‌باشد اين درخت مخصوص نواحي گرم و حاره‌اي است. كه در تمامي مناطق جنوب كاشت مي‌شود و برخي به اشتباه به آن نخل نر مي‌گويند اين گياه اندازه مناسبي دارد و ارتفاع زيادي پيدا مي‌كند و با شرايط خاك و سهم آبي منطقه سازگاري خوبي دارد.

ارتفاع اين درخت 15-10 متر، تاج 5 متري و هميشه سبز است برگ‌ها ساده، پنجه‌اي، نيمه پنجه‌اي، بادبزني، پهنك پنجه‌اي و بريده تا نصف و پا جوش توليد نمي كنند. اين درختان به صورت ساقه اصلي و راست رشد مي‌كنند.

مقاومت آن نسبت به شوري و كم آبي نسبتاً زياد، در برابر آفات و امراض زياد و در برابر باد مقاوم است. كاشت اين درخت در كنار خيابان‌ها و وسط بلوارها در صورت وجود فضاي كافي، پارك هاي شهري، كمربند سبز، پارك‌هاي جنگلي، ميادين با وسعت زياد و بصورت تك كاشت و رديفي مناسب است.

 

حامد ياوري / فارغ التحصيل مهندسي کشاورزي، کارشناس گروه بين المللي رهشهر / نشریه اینترنتی معماری منظر