آثار باستانی جهرم

[Mahnaz.D 61915]

بازار جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۹۵۰

مسجد و مدرسه خان جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۹۶۰

مقبره جاماسب حکیم شماره ثبت در آثار ملی : ۹۸۶

مسجد جامع جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۹۸۷

آتشکده چهارطاقی قطب‌آباد شماره ثبت در آثار ملی : ۹۸۸

مقبره شاهزاده فضل بن موسی بن جعفر (ع) جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۱۰۰۴

قدمگاه جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۱۳۱۹

آب انبار حاج آقارضا جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۱۶۲۶

کاروانسرای مخک (۲) جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۶۷۸۲

بقعه شیخ خلیفه جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۶۷۸۳

کاروانسرای مخک (۱) جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۶۷۸۴

سد بند و بست جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۶۷۸۵

چهار طاقی سیمکان شماره ثبت در آثار ملی : ۶۷۸۶

دروازه پیر شبیب جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۶۷۸۷

امامزاده اسدالدهر جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۶۷۸۸

آب انبار مخک جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۶۷۸۹

آب انبار حاج آقارضا جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۶۷۹۰

کاروانسرای آسمانجرد جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۷۲۰۱

تل قلعه جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۷۲۰۲

چهار طاقی زاغ جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۷۲۰۳

تل نقاره خانه شهر خضر جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۷۲۰۴

تل زاغ جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۷۲۰۵

پل گچی اسفل جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۷۲۰۶

تل کراده جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۷۲۰۷

تل قبرستان برایجان جهرم شماره ثبت در آثار ملی : ۷۲۰۸

آسیاب قطب آباد شماره ثبت در آثار ملی : ۱۵۵۷۰

[Mahnaz.D 61915]

بازار جهرم یکی از بناهای تاریخی اواخر دورهٔ زندیه در شهر جهرم است. از این بنا به‌عنوان خواهر دوقلوی بازار وکیل شیراز نام برده می‌شود. بازار از نوع بازارهای صلیبی است که یک چهارسوق در وسط آن وجود دارد. این بنا دارای چندین کاروانسرا، مسجد و حمام متصل به خود است. «حاج محمدحسین‌خان جهرمی» حاکم جهرم (زادهٔ ۱۲۵۶ هجری) این بنا را ساخته‌است.

 

بازار جهرم

[Mahnaz.D 61915]

مسجد و مدرسه خان مربوط به دوره صفویه در غرب شهر جهرم قرار گرفته و مصالح ان از خشت، گل، آجر، سنگ و گچ می‌باشد. بانی آن شخصی است به نام حاج محمد حسن خان. ای بنا حدود ۲۰۰ سال قبل توسط یکی از افراد خاندان موسس ان تعمیر گردیده که تاریخ تعمیر انبا حروف ابجد باشعر بر سنگی نوشته شده و بالای درب ورودی مدرسه نصب گردیده و هم اکنون تعدادی از طلاب و مدرسین همه روزه در مدرسه مشغول تحصیل و تدریس اند .مسجد خان از بناهای دوره صفویه که ساختمان آجری این مسجد که در کنار ساختمان مدرسه خان واقع شده‌است، بر اساس سنگ نوشته در ورودی، از آثار ساخته شده در دوره شاه سلیمان دوم صفوی است که توسط حاجی سلیمان بیگ ذوالقدر جهرمی ساخته شده که ساختمان مسجد شامل شبستانی ساده با طاق‌های متعدد است که فاقد تزیینات و کاشی کاری است.

 

مسجد و مدرسه خان

[Mahnaz.D 61915]

آرامگاه جاماسب حکیم

جاماسب یکی از دامادهای زرتشت پیامبر ایرانیان می‌باشد. از آن جمله می‌گویند که خداوند به جاماسب گفت: که در روزی معین عمرت به‌پایان می‌رسد و جاماسب در روز موعود به این منطقه وارد شده و در همان جا جان به جان آفرین تسلیم کرد و اهالی گاره برایش مقبره‌ای ساختند.بنا بر نوشته‌های منابع جاماسب از پیشگویان بود و مرگ خویش را پیش بینی کرده بود که در تاریخی معین براثر نیش عقرب وفات خواهد یافت.بنابراین در آن ساعت موعود برهنه سوار بر اسبی عریان گردید وبه میان رودخانه قره قاج رفت.اما براثر نیش عقرب جان به جان آفرین تسلیم کرد. ظاهرا عقرب به خاربنی چسبیده و برآب سوار بود که به دم اسب رسید و ماموریت خویش را انجام داد.

این اثر باستانی با ارزش در شهرستان جهرم و در مسیر جاده جهرم بهشیراز در سمت راست جاده و نرسیده به شهر باب انار قرار گرفته‌است که پس از ورود به جاده فرعی به روستای کراده منتهی می‌شود و پس از آن در شرق کراده روستای گاره واقع شده که آرامگاه جاماسب حکیم در بیرون این روستا قرار دارد. فاصله روستای کراده تا روستای گاره دو کیلومتر است که از میان کوچه باغ‌های سرسبز راهی باریک و خاکی ناهموار را به‌طرف آرامگاه طی می‌کند. نام اصلی این روستا گاره یا کاره می‌باشد که اهالی منطقه به‌آن جومه بزرگی می‌گویند که مخفف جاماسب بزرگ است . اهالی منطقه جاماسب را به کسر «س» تلفظ می‌کنند . پیرمردان و پیرزنان این منطقه جاماسب را خانباز هم می‌خوانند و درباره جاماسب یا خانبازخان داستان‌ها و اشعار بسیاری در منطقه استان فارس گفته شده‌است. حال باید تحقیق شود که آیا این آرامگاه جاماسب همان داماد زرتشت است؟ یا این‌که جاماسب دیگری است؟ این بنای باستانی در بیرون و در جنوب شرقی روستای گاره بر فراز تپه‌ای قرار گرفته‌است که مشرف بر شهر خفر و باغ‌ها و روستاهای اطراف است.

ساختمان آرامگاه به‌صورت مکعب شکل است که برروی تپه‌ای کوتاه احداث گردیده و از سنگ‌های تراش خورده بدون ملات ساخته شده‌است. آرامگاه تشابه فراوانی با کعبه زرتشت در نقش رستم دارد. به‌علت تراش خوردن سنگ‌های آرامگاه می‌توان آنرا به دوران هخامنشی و دورانی که شهر خفر دارای اهمیت بوده نسبت داد.

• ضلع شمالی: خوشبختانه سالمترین بخش این ساختمان می‌باشد کوتاه‌تر از دیگر دیواره‌های آرامگاه است و برروی یک صخره بناشده‌است و علت سالم ماندنش نیز دسترسی نداشتن به‌این دیواره‌است. در ارتفاع ۴ متری این دیواره یک ردیف سنگ‌کاری برجسته نمایان است.
  

• ضلع جنوبی: در دوران گذشته بلندترین دیواره آن بوده و بر اثر هجوم سودجویان آثار عتیقه قسمت اعظم دیوار ویران شده‌است .
  

• ضلع شرقی: این دیواره هم براثر غارتگری سودجویان از دو موضع حفاری غیر مجاز شده و آسیب جبران‌ناپذیری را بر پیکره این اثر وارد کرده‌اند .
  

• ضلع غربی: بلندترین دیواره این بنا را تشکیل می‌دهد، نسبتاً سالم مانده و تنها ردیف سنگ‌کاری بالای آن خراب شده . گویا در دوران گذشته سازمان میراث فرهنگی داربست فلزی را در کنار این دیوار برپا کرده که بدون تعمیر و مرمت آن، سال‌هاست که رها شده‌است . در میانه و گرداگرد آرامگاه در هر یک متر یک سوراخ مربع شکل تعبیه شده که احتمالاً برای این ساخته شده‌است که اگر باران وارد بنا شد بتواند به‌راحتی از این سوراه‌ها خارج شود. در محفظه داخلی آرامگاه از کف تا سقف از سنگ و ساروج فشرده پرشده که بسیار سخت و محکم می‌باشد.
  

روی سقف آن یک سنگ ۸ ضلعی موجود بوده که به‌وسیله سنگ‌های تراش خورده به‌صورت یک مقبره درآمده بوده‌است که متاسفانه بر اثر چپاول سودجویان تنها ۳ الی ۴ ضلع آن باقی مانده‌است . چپاولگران در زیر همین سنگ مقبره از ۲ طرف بالا و پایین به‌صورت تونلی حفر کرده‌اند و از ظواهر امر پیدا است که سودجویان چیزی پیدا نکرده‌اند . زیرا درون چهاردیواری آرامگاه تماما از سنگ و ساروج پرشده‌است. طول و عرض هر دیوار از هر طرف ۵ متر و ۸۰ سانتی‌متر است که به‌صورت مربع و بسیار استادانه و با اصول معماری ساخته شده‌است . ارتفاع این آرامگاه مربع شکل در هرطرف ضلع متفاوت است.

به‌دلیل اینکه بر روی تپه که دارای شیب و سنگ‌های صخره‌ای است ایجاد شده‌است ارتفاع تغییر می‌کند. اما در ضلع غربی ارتفاع آن نزدیک به ۷ متر می‌رسد که احتمالاً ارتفاع این آرامگاه بیشتر از این بوده‌است که به‌تدریج ویران شده‌است.

ابعاد سنگ‌های تراش خورده آرامگاه با یکدیگر تفاوت دارند . احتمالاً بر بالای مقبره ۸ ضلعی اتاقی بوده‌است که به‌صورت ۴ اتاقی بازساخته شده بود که شاید برروی همین مقبره آتشدانی برپا بوده‌است و از فواصل دور دیده می‌شده . برخی می‌گویند که این ساختمان آتشکده‌ای بوده که در جشن‌ها و مراسم ویژه از آن استفاده می‌شده‌است .

در حقیقت این آرامگاه در بین دیگر آثار باستانی ایران مضلوم واقع شده‌است و حتی نامی از آن برده نمی‌شود و تنها در کتاب اقلیم پارس نوشته آقای مصطفوی چند سطر جزئی درباره‌اش نوشته شده و دیگرکتاب‌ها تنها به‌نام قبر جاماسب اکتفا کرده‌اند . در پایین و گرداگرد تپه قبرهای دوران پس از اسلام به چشم می‌خورد. سنگ قبرهایی که تاریخ هجری قمری آن در حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ پیش می‌باشد و بر روی اکثر سنگ قبرها درخت سرو حک شده‌است و می‌توان حدس زد که پس از ورود اسلام اهالی روستای گاره مرده‌های خودرا در پایین آرامگاه جاماسب حکیم دفن می‌کرده‌اند اما پس از سال‌های ۱۱۵۰ هجری قمری قبرستان این روستا به‌جای دیگری انتقال داده شده‌است.

برای مثال برروی سنگ قبری تاریخ ۱۱۱۶ حک شده‌است. روی برخی سنگ قبرها اشکال و خطوط عربی و کوفی و اشعار فارسی از شاعران نامی و گمنام به‌چشم می‌خورد که متاسفانه این قبرها هم از دستبرد دزدان آثار باستانی در امان نبوده‌اند.

چندین سنگ نوشته بزرگ به‌صورت کتیبه به‌انواع خطوط کوفی، عربی در پایین آرامگاه به‌صورت نامنظم برروی هم انباشته شده . در پایین تپه جوی آب پاک و زلالی جاری است که باغ‌ها و روستای گاره را مشروب می‌سازد . این آب از کاریز یا قنات گاره سرچشمه می‌گیرد .

[Mahnaz.D 61915]

چهارطاقی قطب‌آباد

 

 

 

 

قدمت بنای چهارطاقی قطب‌آباد به زمان ساسانیان می‌رسد. این بنا از سنگ و ساروج ساخته شده که به عنوان آتشکده مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است. چهارطاق در فاصله ۱۲ کیلومتری مرکز بخش، در اطراف روستای باباعرب(علویه) و بر روی تپه‌ای واقع شده‌است و با شماره ثبتی ۹۸۸ در تاریخ ۲/۷/۱۳۵۳ به ثبت آثار ملی رسیده‌است.

 

 

[/url]

 

چهارطاقی قطب آباد

[Mahnaz.D 61915]

مقبره شاهزاده فضل بن موسی بن جعفر (ع)

این آرامگاه زیارتگاهی است منسوب به یکی از فرزندان موسی بن جعفر است. ساختمان این زیارتگاه شامل بقعه‌ای کوچک و ساده‌است که درون آن فاقد تزیینات و کاشی کاری است. این زیارتگاه دارای گنبد آجری ساده و بلندی است. سنگ قبر این امامزاده در سال ۸۰۶ ه.ق به دستور سلطان محمد سلجوقی در اصفهان ساخته شده و به جهرم انتقال داده شده‌است. ساختمان زیارتگاه نیزمربوط به قرن نهم هجری است.

شاهزاده فضل بن موسی بن جعفر

[Mahnaz.D 61915]

قدمگاه جهرم

در جنوب شهر جهرم بر فراز تپه‌ای واقع شده. این ساختمان به قدمگاه و آتشکده نیز معروف است. بر اساس کاوش‌های به عمل آمده این ساختمان را از بناهای بعد از اسلام می‌دانند. قدمگاه متعلق به دوره ساسانیان بوده و در سال‌های اخیر توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مرمت و بازسازی شده‌است.

 

قدمگاه جهرم

 

 

[Mahnaz.D 61915]

کاروانسرای مخک با زیربنای ۱۶۰۰ مترمربع در ۳۰ کیلومتری جاده جهرم ـ شیراز، عبارت است از دو کاروانسرا که با فاصله کمی از هم قرار دارند جهت استراحت کاروان‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. قدمت کاروانسرای اول به دوران صفویه و کاروانسرای دوم به دوران قاجاریه بر می‌گردد. کاروانسراهای مخک در ۳۰ کیلومتری جاده جهرم به شیراز واقع شده و دارای امکانات زیادی از قبیل چاه آب، استراحتگاه اسب، شتر و قاطر بوده‌است. که جهت افزایش تبادلات تجاری احداث شده.

این دو کاروانسرا در مورخه ۱۰/۱۰/۱۳۸۱ با شماره‌های ۶۷۸۴ و ۶۷۸۲ به ثبت آثار ملی ایران رسیده‌است.

[Mahnaz.D 61915]

بند و بست

قدمت بند و بست به زمان ساسانیان می‌رسد که از آن برای ذخیره آب استفاده می‌کرده‌اند. بخشی از این بنا که از سنگ و ساروج ساخته شده همچنان پابرجاست و در فاصله ۱۰ کیلومتری از مرکز بخش کردیان و بالاتر از روستای یوسف آباد قرار دارد.

 

بند و بست

[Mahnaz.D 61915]

دروازه ی پیر شبیب

از آثار تاریخی دوران قاجاریه که در داخل شهر جهرم واقع شده‌است این بنا دارای دالانی با سقف گنبدی است که عرقچین و مقرنس کاری پوشش درونی آن را تشکیل می‌دهد. ارتفاع گنبد تا کف موجود ۵ متر می‌باشد بر فراز این دروازه کتیبه ای تعبیه شده که تاریخ ۱۲۶۸ ه.ق بر روی آن حک شده‌است.در طرف راست این اثر نیز دو فضای چلیپا شکلی وجود دارد که به امامزاده پیر شبیب مشهور است.

دروازه پیرشبیب