ال.پي.جى و بازارهاى آن

[محمــد 4415]

نويسنده : عليرضا پيمان پاك

ال.پي.جى يکى از محصولات جانبى صنعت نفت و شامل پروپان، پروپيلن، بوتان و بوتيلن در نسبت هاى مختلف است. قسمت عمده ال.پي.جى از پروپان و بوتان با نسبتى تقريبا مساوى ترکيب شده است. در کشورهايى که نفت برداشت شده با مقدار قابل توجهى گاز همراه است، توليد ال.پي.جى از اين گازها کاملاً به صرفه است. از ال.پي.جى بيشتر به عنوان سوخت جانشين براى وسايل نقليه و گاه به عنوان سوخت در بخش خانگى و تجارى استفاده مى شود. وسايل نقليه با سوخت ال.پي.جى نسبت به وسايل بنزين سوز و گازوييل سوز آلودگى كمترى دارند. گاز هاى گلخانه اى و اکسيدهاى نيتروژن حاصل از احتراق ال.پي.جى در وسايل نقليه، بسيار کمتر از بنزين و گازوييل است. همچنين در مرحله توليد، انتقال و سوخت گيرى به دليل ماهيت گازى ال.پي.جي، بر خلاف بنزين و افزودنى هاى آن نظير MTBE آلودگى را براى آب هاى زيرزمينى در پى ندارد. به طور کلى ظرفيت آلودگى آب و خاک و هوا به دليل مصرف ال.پي.جى به عنوان جانشين بنزين و گازوييل تا حد قابل قبولى کاهش مييابد. از اين رو، ال.پي.جى به عنوان يک سوخت گازى که حالتى شبيه به سوخت هاى معمولى دارد، ميتواند جانشين مناسبى براى نفت خام، همچنين بنزين و گازوييل گران قيمت وارداتى در کشورهاى توسعه يافته اروپايى و آمريکايى باشد. مزيت هاى مصرف ال.پي.جى در خودروهاى گازسوز 1- به دليل حالت گازى ال.پي.جى ، موتور خودروى ال پى جى سوز در هواى سرد نيز به راحتى روشن مى شود. 2- سيستم هاى سوخت ال.پي.جى پوشيده و ضايعات تبخيرى آنها قابل چشم پوشى است. 3- حمل و نقل آن آسان و سوخت گيرى آن براى مصرف کنندگان بر خلاف LNG و CNG راحت است. 4- وسايل نقليه ال.پي.جى سوز براى استاندارد شدن گازهاى خروجى به استفاده از کاتاليزر نياز ندارند. 5- ذرات سمى حاصل از احتراق آن نسبت به بنزين و گازوييل ناچيز است. 6- در مقايسه با ساير سوخت ها، هرگونه افزايش تقاضا براى ال.پي.جى از منابع گاز طبيعى و نيز منابع پالايش نفت خام قابل تامين است. 7- نشر PAHو آلدهيد حاصل از احتراق ال.پي.جى نسبت به وسايل نقليه با سوخت هاى فسيلى ناچيز است. عيب هاى مصرف ال.پي.جى 1- مقدار انرژى ال.پي.جى پايين است و از اين رو تانک هاى ال.پي.جى در قياس با تانک هاى بنزينى و گازوييلى فضاى بيشترى اشغال ميكنند. 2- تانک هاى ال.پي.جى فشرده و داراى وزن بيشترى نسبت به نوع بنزينى و ديزلى هستند. 3- ال.پي.جى داراى ضريب انبساط است، بنابراين، تانک هاى ال.پي.جى ميتوانند تا 80 درصد ظرفيت پر شوند. 4- ال.پي.جى سنگينتر از هواست، از اين رو براى شعله ور شدن نيازمند جابه جايى مناسب است. 5- ال.پي.جى در شکل مايع، در موارد کاربرد نامناسب سبب سوختگى از سرماى پوست ميشود. بازار و فرصت هاى آتي در سال 1991 مصرف جهانى ال.پي.جى از مرز 9 ميليون تن در سال گذشت. طبق آمار، خودروهايى که با ال.پي.جى کار ميکنند، 3/3 ميليون خودرو هستند. تنها در اروپا، به ويژه در ايتاليا و هلند بيش از 4/1 ميليون خودرو در جادهها تردد مى كنند. علاوه براين، کشورهايى نظير ژاپن، ايالات متحده، کانادا، کره جنوبى و تايلند نيز برنامه هايى براى استفاده از اين سوخت در خودروهاى سبک خود دارند. بازار مصرف ال.پي.جى در اروپا طبق آمارهاى گزارش شده در هلند، ال.پي.جى به تدريج از حالت يک سوخت جانشين به يک سوخت معمول تبديل ميشود. تمامى ايستگاه هاى تحويل سوخت در طول جادهها و خيابانها، ال.پي.جى عرضه ميکنند. در حال حاضر در اين کشور بيش از 15 درصد خودروهاى مسافربرى ال.پي.جى سوز هستند. تعداد زيادى از کمپانى هاى حمل و نقل عمومى در حال خريد اتوبوس هاى ال.پي.جى سوز و يا تغيير سوخت اتوبوس هاى خود به اين سوخت هستند. ناوگان هاى شهرهاى بزرگ نظير آمستردام، گرونينگن، آيندوهون و هرتوگن بوخ از اين نوع اتوبوس ها بهره ميگيرند. در انگلستان، در سال هاى گذشته مصرف ال.پي.جى با نوعى کاهش روبه رو بوده است. تعداد ايستگاه هاى تحويل سوخت ال.پي.جى از حدود 500 ايستگاه در سال 1980 به حدود 200 ايستگاه در حال حاضر كاهش يافته که ناشى از کاهش تقاضاى ايجاد شده و افزايش ماليات بر ال.پي.جى است. در حال حاضر تعداد محدودى از وسايل نقليه ال.پي.جى سوز که در انگلستان باقى مانده است، در خارج از جادههاى مرکزى شهرها در حال تردد هستند. با وجود اين، اخيراً افزايش تمايل به استفاده از ال.پي.جى به عنوان سوخت در اين کشور مشاهده شده است. در حال حاضر يک شركت عملياتى اتوبوس خصوصى (گايد فراى دي) نوعى روش تبديل اتوبوس ديزلى به ال.پي.جى سوز را آغاز کرده که از برخى از محصولات آن استفاده شده است. پيش بينى مى شود در صورت موفقيت آميز بودن اين طرح استفاده از خودروهاى ال.پي.جى سوز گسترش يابد. در اسپانيا نيز ال.پي.جى براى اولين بار در سال 1986 به عنوان سوخت وسايل نقليه از طريق دو جايگاه سوخت رسانى عرضه شد. در حال حاضر تقريبا در 50 نقطه سوخت ال.پي.جى به 12000 خودرو که همگى تاکسى هستند، عرضه ميشود. ناوگان حمل و نقل شهر والادوليد، اخيراً تصميم به استفاده از 24 اتوبوس با سوخت ال.پي.جى گرفته که در صورت بهره گيرى از اين خودروها، اولين ناوگان حمل و نقل شهرى اسپانيايى به اين فناورى مجهز است. ديگر بازارها در استراليا، 4 درصد وسايل نقليه مسافرى (330000 خودرو) با سوخت ال پى جى کار ميکنند. اين رقم در مکزيک حدود 400 هزار خودرو است. در ايالات متحده و کانادا نيز به ترتيب 350 هزار و 170 هزار خودرو ال.پي.جى مصرف ميکنند. يکى از بزرگ ترين بازارهاى آينده براى مصرف ال پى جى آسياست. رشد جمعيت، شتاب توسعه و افزايش نياز به انرژى در کشورهاى آسيايى به ويژه هند و چين، به رشد بازار مصرف ال.پي.جى در اين قاره منجر شده است. در کره جنوبى و ژاپن اين سوخت براى مصرف تاکسى ها در نظر گرفته شده که در چند سال اخير 90 درصد رشد داشته است. اين رشد به ويژه در کره جنوبي، به افزايش مصرف ال.پي.جى تا حد يک ميليون تن در سال منجر شده است. نياز شرق آسيا و هند به انرژى و حامل هاى آن نظير ال.پي.جى و وجود منابع غنى نفت و گاز، مجتمع هاى پتروشيمى و پالايشگاهى در حال توسعه در غرب آسيا، به ويژه خاور ميانه، شبکه توليد و مصرف بزرگى را در اين قاره ايجاد خواهد کرد. مسائلى مانند نداشتن وابستگى به يک نوع حامل انرژى براى تامين امنيت ملى کشورها، استفاده از ال.پي.جى به جاى گاز طبيعى که هم با محيط زيست سازگار است و هم پيچيدگى و مشکلات نقل و انتقال گاز طبيعى را ندارد، همچنين قيمت پايين آن نسبت به NGL و نيز هزينه نسبتاً پايين تغييرات خودرو براى استفاده از ال.پي.جى سبب شده، با وجود برخى مشکلات مانند نبود شبکه مطمئن پشتيبانى و برخى مسائل ايمني، نياز جهان به ال پى جى از 1/4 ميليون بشکه در روز در سال 1990 به 9/5 ميليون بشکه در روز درسال 2000 برسد. گزارش ها نشان دهنده افزايش بازار مصرف و رشد مصرف جهانى ال.پي.جى تا سقف 9/7 ميليون بشکه در روز در سال 2010 است. رشد بازار مصرف ال.پي. جي. در نقاط مختلف جهان كه سال هاى 1998 تا 2005 به شرح زير است: آمريکاى شمالي: 450 هزار بشکه در روز آمريکاى لاتين: 210 هزار بشکه در روز اروپا: 210 هزار بشکه در روز آسيا: 500 هزار بشکه در روز خاور ميانه: 120 هزار بشکه در روز آفريقا: 150 هزار بشکه در روز طبق آمار موجود، واردات ال.پي.جى در آمريکا از 2/2 ميليون تن در سال 2000 به 6/3 ميليون تن در سال 2004 رسيده و تا سال 2010 به 6/4 ميليون تن خواهد رسيد. چشم انداز مصرف ال پى جى کاهش و يا گسترش بازار مصرف ال.پي.جى به عواملى مانند هزينه و فناورى هاى تغييرات موتور خودرو، هزينه سوخت، ميزان توليد و تامين سوخت ال.پي.جي، ماليات ساليانه و سياست هاى دولت ها بستگى دارد. در هلند ماليات جاده براى وسايل نقليه با سوخت ال.پي.جى از وسايل نقليه بنزينسوز بيشتر است، اما ماليات بنزين از ماليات ال.پي.جى بالاتر است. نصب تجهيزات ال پى جى ميبايست بر اساس گواهينامه و استانداردهاى ثبت شده صورت پذيرد. اين مسئله به نصب تجهيزات گران قيمتتر و در نتيجه افزايش هزينه منجر شده است. با وجود اين، دولت هلند تصميم بر کاهش ماليات ال.پي.جى و در نتيجه افزايش مصرف اين سوخت در اين کشور دارد. علاوه بر اين، ماليات جاده اى شركت هاى حمل و نقل عمومى بخشيده شده و سرمايه گذارى هاى مناسبى براى توسعه جايگاه هاى سوخترسانى صورت پذيرفته است. انگلستان برنامه خاصى براى حرکت به سوى سوخت ال.پي.جى تدوين نشده است، بلکه تنها به تشويق دارندگان خودرو به استفاده از اين سوخت، اکتفا شده است. از اين رو، سياست خاصى براى توليد وسايل نقليه ال.پي.جى سوز در اين کشور دنبال نشده و تمام وسايل نقليه استفاده کننده از ال.پي.جى بايد مرحله تبديل را طى کنند. در اسپانيا، از ال.پي.جى در خدمات حمل و نقل عمومى ميتوان استفاده کرد که شامل اتوبوس هاى عمومى و تاکسيها است. در اين کشور ماليات وضع شده در زمينه ال.پي.جى نسبت به بنزين کمتر است. پشتيبانى بازار ال پى جى در اروپا تهيه فرمول ال پى جى براى استاندارد کردن آن به منظور کمک به توليد و تبديل بهينه وسايل نقليه ال.پي.جى سوز کارخانجات، از مهم ترين اقدام هاى پشتيبانى بازار ال.پي.جى است. کاهش عوارض جادهاى و ماليات مختلف، همچنين کمک هاى مادى و معنوى دولت ها براى انعقاد قراردادها و انجام پروژههاى مرتبط از ديگر عوامل موثر در بهبود و پيشرفت بازار ال.پي.جى است. از جمله اقدام هايى که هم اكنون کشورهاى مصرف کننده براى گسترش بازار مصرف ال.پي.جى انجام مى دهند: - کاهش عوارض جادهاى و ماليات هاى گوناگون - ايجاد تناسب ميان قيمت هاى ال.پي.جى و گازوييل به گونه اى که سوخت جانشين ال.پي.جى را قابل رقابت كند. - نصب تجهيزات تعمير و سرويسدهى به خودروهاى ال.پي.جى سوز در گاراژها، پارکينگ ها و شركت هاى حمل و نقل -کمک دولت ها به کارگاه هاى تبديل - سرمايهگذارى در تحقيق و توسعه براى افزايش بازده خودروهاى ال.پي.جى سوز و کاهش هزينه هاى تبديل و توليد - به كارگيرى سياست هاى ويژه براى جانشين کردن بنزين و گازوييل با ال.پي.جى يکى از عوامل اصلى رشد دهنده بازار مصرف ال.پي.جي، تامين امنيت سوخت است. اگر کشورهاى مصرف کننده، سرمايه گذارى کشورهاى توليد کننده ال.پي.جى و هزينه تمام شده اين سوخت را مناسب ارزيابى کنند، با توجه به مزيت هاى اين سوخت نسبت به سوخت هاى فسيلى و پيچيدگى نداشتن و هزينه سوخت هاى گازي، تلاش خود را براى گسترش بازار مصرف و جانشينى بنزين و گازوييل با ال.پي.جى افزايش خواهند داد. به طور کلى عرضه ال.پي.جى در جهان از ميزان 9/3 ميليون بشکه در روز به 5/5 ميليون بشکه در روز افزايش داشته است. با مقايسه اين آمار نسبت به مصرف به طور ميانگين، سالانه 200 هزار بشکه در روز کمبود ال.پي.جى مورد نياز جهان مشاهده مى شود. نتيجه در حال حاضر بازار مناسب ال.پي.جي، سرمايه گذارى براى فروش و توليد ال.پي.جى را به ويژه در کشورهاى صاحب منابع طبيعى نفت و گاز، به گزينه اى مناسب تبديل كرده است. وجود پالايشگاه هاى نفت و گاز بهرهمند از فناورى هاى نوين با بازده قابل قبول در کنار منابع نفت و گاز ارزان ميتواند کشورهاى صاحب منابع به ويژه ايران را که هنوز سياست خاصى براى استفاده از گازهاى همراه خود ندارد، به کسب ارزش افزوده اى بيشتر از فروش فرآورده هاى خام موفق سازد. ايران در حال حاضر به توليد حدود 200 هزار بشکه در روز ال.پي.جى در پالايشگاه هاى نفت و گاز خود اقدام مى كند. با توجه به اين نکته که کشور ما از منابع عظيم گاز طبيعي، وجود شبکه توزيع مناسب گازطبيعى و نيز برنامه جانشينى سوخت هاى فسيلى با CNG بهره مند است، ميتواند به توليد و صادرات اين ال.پي.جى اقدام كند که مباحث طرح شده در اين مقاله، نشان دهنده بازار رو به رشد و مناسب براى توليد و صادرات آن است. اين مسئله نيازمند جانشينى صحيح ال.پي.جى در خودروها، مراکز تجارى و خانگى و نيز پتروشيمى ها با گازطبيعى است. اين مسئله آنگاه به نتيجه خواهد رسيد که برنامه جامع و استراتژى مشخصى براى توليد، صادرات، تزريق و مصرف داخلى گاز طبيعى تدوين شود و هرگونه تصميم گيرى در حوزه گاز، بر پايه اين برنامه جامع استوار باشد. آنچه در صنعت گاز ما در عمل مشاهده نمى شود.

منبع:وبسایت عسلویه