رفتن به مطلب

فوبیا یا هراس غیرطبیعى


ارسال های توصیه شده

کمتر پیش می آید که رفتارها و حساسیت هاى افراد در زندگى روزمره را بیمارى بدانیم. اما زمانى كه این حساسیت ها زندگى فردى و اجتماعى افراد را مختل مى سازد آدمى را وامى دارد كه در حل آن كوشا باشد. لابد بارها این صحنه را دیده اید كه اشخاص حاضرند از ده ها پله بالا روند اما از آسانسور استفاده نكنند. آیا كودكى را دیده اید كه به دنبال سوسكى مى دود، اما مادر از ترس مفرط فریاد مى كشد و ده ها نمونه بارز دیگر كه هر روز مشاهده مى كنیم.

«هراس» ها جزء شایع ترین اختلالات روانى محسوب مى شوند. هراس (فوبى) ترس غیرمنطقى است كه به اجتناب هشیارانه از شىء، فعالیت یا موقعیت ترس آور منجر مى شود و عملكرد فرد را براى زندگى مؤثر و راحت مختل مى سازد. هراس مى تواند به صورت مشخص و خاص یا به صورت اجتماعى متجلى شود. ترس آشكار و مستمر از اشیاء یا موقعیت هاى قابل مشاهده و محدود است كه در معرض محرك هراس آور تقریباً همیشه بلافاصله منجر به واكنش اضطرابى مى شود. اگرچه نوجوانان و بزرگسالان مبتلا از افراط و غیرمنطقى بودن ترس خود آگاهند، اما این امر ممكن است در مورد كودكان صادق نباشد و اگرچه فرد از محرك هراس آور اجتناب مى كند ولى گاهى نیز آن را همراه با وحشت و اضطراب متحمل مى شود. این تشخیص تنها زمانى رواست كه اجتناب، ترس یا انتظار توأم با اضطراب براى رویارویى با محرك هراس آور، به طور قابل ملاحظه اى با فعالیت هاى روزمره، كاركرد شغلى یا زندگى اجتماعى شخص تداخل كند یا موجب پریشانى شود. فرد مبتلا، در موقع حضور یا انتظار رویارویى با یك شىء یا موقعیت مشخص، دچار ترس قابل ملاحظه، مستمر، مفرط و نامعقول مى شود و كانون این ترس ممكن است انتظار آسیب یا صدمه دیدن از یك شىء یا موقعیت باشد. مثلاً از سگ بترسد، چرا كه می ترسد او را گاز بگیرد. این ترس و اضطراب تقریباً همیشه بلافاصله در مواجهه با محرك ترس آور احساس مى شود. به همین دلیل فرد مبتلا از این گونه موقعیت ها اجتناب مى ورزد. هر چند ترس از اشیاء یا موقعیت هاى معین به ویژه در كودكان بسیار متداول است، اما باید توجه داشت كه اگر این ترس ها به طور قابل ملاحظه اى مزاحم كاركردهاى فرد نباشد یا منجر به پریشانى آشكار نشوند، لزومى براى این تشخیص مطرح نمى شود. مثلاً در مورد فردى كه به شدت از مار مى ترسد و در عین حال در منطقه خالى از مار زندگى مى كند، و در اثر ترس از مار فعالیت هایش محدود نمى شود، و از داشتن ترس از مارها ناراحت نیست، تشخیص هراس مشخصى لزومى نمى یابد. از طرف دیگر مسئله سن در نوع ترس عادى یا غیرعادى دانستن آن، نقشى اساسى در تشخیص ایفا مى كند. به همین دلیل بیشتر متخصصان ترس هایى را كه با سن كودك تناسب دارد، جزء هراس هاى كودكى به حساب نمى آورند، مگر همان گونه كه گفته شد این ترس ها بسیار شدید باشند، یا پس از سنى انتظار نمى رود ادامه یابند چرا كه از یك طرف بسیارى از ترس ها ناپایدارند و مربوط به سن خاصى است و از طرف دیگر دگرگونى های ناشى از رشد ادراك كودكان نیز در فهم ما از ترس هاى آنان مؤثر است. مثلاً آشكار شدن اختلاف بین واقعیت هاى درونى و واقعیت هاى عینى مى تواند به توجیه این موضوع كمك كند كه چرا كودك خردسال از هیولا مى ترسد، حال آنكه كودكان بزرگتر به ترس هاى واقعى تر دچارند.

 

 

این اختلال براساس تقسیم بندى كانون ترس یا اجتناب پنج طبقه دارد:

1 - نوع حیوانى 2 - نوع محیط طبیعى 3 - نوع خون و تزریق - آسیب 4 - نوع موقعیتى 5 - سایر انواع.

نوع حیوانى: معمولاً در كودكى شروع مى شود و طى آن كودك از حیوانات و حشرات مى ترسد. معمول ترین این ترس ها ترس از مار، موش، قورباغه، مارمولك، سگ، گربه، اسب و حشرات است.

نوع محیط طبیعى: این هراس هم معمولاً در دوران كودكى شروع مى شود. در این گونه كودك مبتلا از اشیاء یا رخدادهاى موجود در محیط طبیعى مانند توفان ، گردباد، سیل ، زلزله ، رعد و برق ، تاریكى، آب و همانند آنها در هراس است. تقریباً ترس هاى دیگر نظیر ترس از رودخانه، ارتفاع، آتش، تنهایى، موجودات فضایى، هیولا و نظایر اینها جزء این دسته از فوبیاها است.

نوع خون - تزریق - آسیب: عمدتاً خانوادگى است و در دوران كودكى شروع مى شود. اغلب براساس واكنش شدید عصب واگ مشخص مى شود و در واقع ترسى است كه كانون آن دیدن خون یا زخم و سایر تدابیر دردناك پزشكى است.

نوع موقعیتى: در این نوع از اختلال هراس كه یك مرحله از اوج آن در كودكى و دیگرى در اواسط دهه سوم زندگى است فرد مبتلا از یك موقعیت خاص همچون مسافرت با وسایل عمومى، تونل، آسانسور، پرواز، رانندگى، فضاى بسته، توالت، اشكاف و نظایر آنها هراس دارد.

لینک به دیدگاه

سایر انواع: در صورتى كه هراس مورد نظر از چهار نوع گفته شده نباشد، مانند ترس از ماسك ها و عروسك ها، صداى بلند، ترس از سقوط، میكروب، خفه شدن، شورش، شیطان، گمشده و نظایر اینها، هراس با این نوع ثبت مى شود.

هراس ها به طور كلى موجب محدودیت سبك زندگى و تداخل در تحصیل و شغل و حتى سلامتى جسمى مى شوند. مثلاً هراس هاى مشخص از نوع تزریق - خون - آسیب ممكن است اثرات زیانبارى بر روى سلامت دندان یا جسم فرد داشته باشد چرا كه شخص ممكن است از خدمات و مراقبت هاى پزشكى لازم اجتناب ورزد یا در ترس از خفگى امكان دارد فرد غذاهاى خود را به موادى محدود كند كه بلع آنها آسان باشد و در نتیجه دچار سوءتغذیه شود و یا حتى از خوردن دارو اجتناب كند. معمولاً در كودكان ِ مبتلا، اضطراب توأم با گریه، قشقرق به پا کردن، سفت كردن اندام یا محكم چسبیدن ابراز مى شود. این كودكان اغلب نمى دانند كه ترس هاى آنها افراطى و غیرعقلانى است و به ندرت از هراس خود اظهار ناراحتى مى كنند. توجه داشته باشید كه ترس از حیوانات و سایر اشیاى موجود در محیط طبیعى شیوع خاصى داشته و معمولاً در كودكى حالتى گذرا دارند. به همین خاطر تشخیص هراس مشخص فقط زمانى مطرح مى شود كه ترس ها به اختلال قابل ملاحظه بالینى منجر شوند مانند خوددارى از رفتن به مدرسه به خاطر ترس از رویارویى با یك سگ در خیابان و نظایر آنها.

این اختلال علاوه بر 5 نوع ترس هاى فرعى به دو نوع ترس هاى اجتماعى و خاص هم دسته بندى مى شود. در اختلال هراس اجتماعى، اجتناب آشكار و مستمر از موقعیت هاى اجتماعى یا عملكرد وجود دارد كه ممكن است موجب شرمندگى شوند. در افراد مبتلا قرار گرفتن در معرض موقعیت هاى اجتماعى یا عملكردى، بلافاصله منجر به حمله وحشت زدگى وابسته به موقعیت یا با زمینه موقعیتى مى شود. اگرچه نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به این اختلال متوجه غیرمنطقى و مفرط بودن ترس خود هستند، ولى این مسئله در مورد كودكان الزامى نیست. تنها در صورتى این تشخیص مناسب خواهد بود كه اجتناب، ترس یا اضطراب حاصل از رویارویى با موقعیت اجتماعى یا عملكردى به طور قابل ملاحظه اى با فعالیت هاى عادى كاركرد شغلى و زندگى اجتماعى تداخل كند، یا شخص پریشانى آشكاری در مورد ابتلا به هراس نمودار سازد.

افراد مبتلا در موقعیت هاى اجتماعى یا عملكردى ترس آور، نگران و آشفته اند و از احتمال تغییر واهمه دارند. به همین علت معمولاً از موقعیت هاى ترس آور اجتناب می نمایند و در این موقعیت ها اضطراب شدیدى را تجربه مى كنند، به انتقاد حساسند و ارزیابى منفى از خود، عزت نفس ضعیف، احساس حقارت و اشكال در ابراز خود دارند. اغلب در مدرسه تا محیط اجتماعى و شغلى احتمال شكست دارند.

همانطور که گفته شد در كودكان مبتلا به این اختلال، گریه كردن، قشقرق، چسبیدن یا ماندن در كنار شخص آشنا، و محدود كردن روابط دیده مى شود. احتمال دارد كودكان خردسال در موقعیت هاى اجتماعى، كمرویى افراطى، كناره گیرى و عملكرد اجتنابى نشان دهند و به آشنایان بچسبند. برخلاف بزرگسالان، كودكان مبتلا به هراس اجتماعى، امكان اجتناب از همه موقعیت هاى ترس آور را ندارند و ممكن است قادر به شناسایى ماهیت اضطرابشان نباشند. براى مطرح كردن این تشخیص در كودكان باید شواهدى در مورد توانایى برقرارى روابط اجتماعى با افراد آشنا وجود داشته باشد و اضطراب اجتماعى باید در رابطه با همسالان روى دهد نه صرفاً در مقابل بزرگسالان. به دلیل شروع زودرس و مزمن این اختلال، آشفتگى در كودكان بیشتر به شكل ناتوانى در دستیابى به سطح كاركرد مورد انتظار نمودار مى شود تا افول سطح كاركرد بهینه؛ البته در دوره نوجوانى امكان دارد افت در عملكرد اجتماعى و تحصیلى پدیدار شود.

فوبیاى خاص: پیدایش فوبى خاص ممكن است از همراه شدن یك شىء یا موقعیت خاص با هیجانات ترس یا هراس ناشى شود. مكانیسم هاى مختلفى براى همراه شدن فرض شده است. به طور كلى میل غیراختصاصى به دستخوش ترس یا اضطراب شدن تشكیل دهنده زمینه است؛ وقتى یك رخداد خاص (مثلاً رانندگى) با یك تجربه هیجانى (مثلاً یك تصادف) همراه مى شود، شخص مستعد رابطه هیجانى دائم بین راندن اتومبیل و ترس یا اضطراب برقرار مى كند. خود تجربه هیجانى ممكن است پاسخى به یك رخداد برونى- به طورى كه در تصادف اتومبیل مطرح است- یا یك رویداد درونى - بیش از همه ممكن است یك حمله هراس- باشد. هر چند ممكن است شخص هرگز دوباره حمله هراس پیدا نكند و واجد ملاك هاى اختلال هراس نباشد، چنین فردى ممكن است ترس مداوم از رانندگى پیدا كند، نه ابتلا به حمله هراس در ضمن رانندگى.

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

لینک به دیدگاه
  • 1 ماه بعد...

آشنایی با «PHOBIA» یا ترس غیر منطقی (وحشت!)

 

فوبی در لغت به معنای نفرت و ترس بیمارگونه است. از لحاظ علمی، فوبی به ترس مفرط و غیرمنطقی از شیء یا موقعیت و شرایط خاص و معینی اطلاق می شود که در کارکردهای معمول شخصی و اجتماعی فرد تداخل ایجاد کند.

فرد مبتلا به فوبی ممکن است حتی از تصور قرار گرفتن در موقعیت خاص هراس آور یا تصور نتایج ناشی از مواجهه با موقعیت هراس آور نیز دچار اضطراب شود. مثلاً فردی که از ارتفاع می ترسد، ممکن است از تصور سرگیجه ناشی از قرار گرفتن در ارتفاع نیز دچار اضطراب شود.

فوبی ها شایع ترین اختلال روان پزشکی هستند و به طور متوسط بین 5 تا 10 درصد و حتی طبق برخی گزارشات تا 25 درصد افراد جامعه به یکی از انواع فوبی مبتلا هستند. البته در بسیاری از موارد شدت اختلال در حدی نیست که بیمار جهت درمان به پزشک مراجعه کند. به نظر می رسد که این اختلال در زنان شیوع بیشتری از مردان دارد.

فوبی ها را بسته به موقعیت یا شیء هراس آور به انواع مختلفی تقسیم می کنند:

 

- گذر هراسی یا بازار هراسی (آگورافوبیا) AGORAPHOBIA

به معنای ترس از تنها ماندن در خیابان یا اماکنی است که فرد تصور می کند احتمال کمک رسیدن به او اندک است. این نوع فوبی ناتوان کننده ترین مشکل فوبی و نیز شایع ترین نوع آن است که بیماران را وادار به جستجوی کمک حرفه ای و مراجعه به روان پزشک می کند.

 

- فوبی اجتماعی

به معنای ترس از قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی نظیر غذا خوردن در رستوران، رفتن به سینما، یا صحبت کردن در جمع است. در چنین شرایطی فرد تصور می کند که زیر ذره بین دیگران قرار دارد و بقیه مشغول کند و کاو و حتی سرزنش و تحقیر وی هستند. این افراد از این که کاری بکنند که موجب شرمندگی آنها شود، نگران هستند و در موقع صحبت کردن صدایشان می لرزد، صورتشان سرخ می شود و لرزش دست پیدا می کنند.

 

- فوبی های ساده

دسته دیگری از فوبی ها به فوبی های ساده یا اختصاصی معروفند و بسته به شیء یا موقعیت هراس آور به انواع مختلفی نظیر ترس از ارتفاع، ترس از حیوانات، ترس از قرار گرفتن در اماکن بسته (مثل آسانسور)، ترس از وقایع محیطی طبیعی (مثل طوفان، رعد و برق) و ... باعث اجتناب فرد از موقعیت های هراس آور می شود؛ مثلاً شاید شما دیده یا شنیده باشید که بعضی افراد به دلیل ترس از هواپیما مسافت های طولانی بین شهری را با وسایل دیگر به چه سختی و مشقتی طی می کنند و هرگز سوار هواپیما نمی شوند. ( دنیس برگ کمپ بازیکن هلندی تیم آرسنال از این دسته افراد است . او تا به حال بسیاری از بازی های مهم تیمش را به دلیل هراسش از دست داده و حتی مبلغ قراردادش با تیم نیز به همین سبب کمتر از حد معمول است)

از سوی دیگر بیشتر ما از مار یا کروکودیل می ترسیم، ولی چنین ترسی باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمره ما نمی شود ؛ مقابل خیلی از افراد را دیده ایم که از سوسک می ترسند و این ترس به حدی است که در ساعاتی از روز که احتمال بیرون آمدن سوسک ها وجود دارد از رفتن به حمام اجتناب می کنند.

یا مثلاً بسیاری از افراد در موقعیت های اجتماعی مهم نظیر سخنرانی در حضور عده زیادی مخاطب دچار اضطراب می شوند در صورتی که در حال طبیعی انتظار می رود این اضطراب طی چند دقیقه تحت کنترل فرد درآید و همراه با علایم بارزی مثل سرخ شدن گونه ها ، لرزش صدا، لرزش دست و اشتباهات کلامی نباشد.

 

چرا این طوری می شود؟

درباره علت فوبی مجموعه ای از عوامل زیستی و وراثتی در کنار عوامل محیطی و روان شناختی مطرح شده است، به طوری که به نظر می رسد در برخی از بچه ها که ذاتاً مستعد فوبی هستند، وجود نوعی فشار مزمن محیطی یا روان شناختی لازم است تا یک اختلال فوبی کامل شکل بگیرد.

برخی از این عوامل محیطی شامل تحقیر از سوی برادر یا خواهر بزرگتر، دعوای والدین ، از دست دادن یا جدا شدن از والدین و .. هستند که در کودکی ذاتاً خجالتی است، می توانند باعث ایجاد نوعی فوبی شوند.

عده ای از روان شناسان نیز معتقد به اصل یادگیری هستند و فوبی را نوعی واکنش شرطی تلقی می کنند، به گونه ای که بروز اضطراب و ناراحتی به دلیلی مشخص در حضور شیء یا یک موقعیت معمولی در آینده منجر به ترس از آن شیء یا موقعیت خنثای اولیه می شود

به هر حال درباره ی فوبی نیز مثل سایر اختلالات روان پزشکی ، روندی واحد به عنوان علت اختلال مطرح نیست و تعامل بین عوامل زیستی ، روان شناختی و اجتماعی مختلف باعث بروز این اختلال می شود.

اکثر فوبی های ساده در دوران کودکی شروع می شوند و مواردی نظیر ترس از هواپیما، مکان های بسته، یا ارتفاع ممکن است در اوایل بزرگسالی نیز ایجاد شوند. فوبی اجتماعی نیز معمولاً در اواخر کودکی یا اوایل نوجوانی شروع می شود. معمولاً فوبی هایی که در دوران کودکی شروع می شوند، تا سنین بزرگسالی دوام خواهند داشت و احتمالاً شدت آنها نیز نسبتاً ثابت خواهد ماند و با نوسان اندکی همراه خواهد بود.

 

آیا درمانی دارد؟

برای درمان این اختلال نیز ترکیبی از درمان های غیردارویی و دارویی مؤثر شناخته شده است. بهترین روش درمان این اختلال، رفتار درمانی است. تکنیک های مختلفی نظیر حساسیت زدایی تدریجی، مواجه سازی یا غوطه ورسازی با کمک آموزش آرام سازی و هیپنوز و ... از سوی روان پزشکان یا روان شناسان بالینی در درمان این اختلال استفاده می شوند که به نحو کاملاً مؤثری با بهبود این اختلال همراه است.سایر روش های درمانی نظیرروانکاوی، خانواده درمانی و نیز استفاده از داروها از سوی روان پزشکان توصیه شده اند که با بهبود قابل توجه این اختلال توأم بوده است.

به هر حال با توجه به شیوع بسیار بالای این بیماری و ایجاد اختلال در عملکرد عادی و روزمره افراد مبتلا از یک سو و وجود درمان های مؤثر برای آن از سوی دیگر، تشخیص و درمان آن اهمیت به سزایی خواهد داشت.

یک بار دیگر و این بار بیشتر دقت کنید، شاید شما نیز نوعی فوبی داشته باشید که با مراجعه به یک روان پزشک قادر خواهید بود آن را به راحتی درمان کنید.

 

دکتر رضا دانشمند

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

لینک به دیدگاه

به گفتگو بپیوندید

هم اکنون می توانید مطلب خود را ارسال نمایید و بعداً ثبت نام کنید. اگر حساب کاربری دارید، برای ارسال با حساب کاربری خود اکنون وارد شوید .

مهمان
ارسال پاسخ به این موضوع ...

×   شما در حال چسباندن محتوایی با قالب بندی هستید.   حذف قالب بندی

  تنها استفاده از 75 اموجی مجاز می باشد.

×   لینک شما به صورت اتوماتیک جای گذاری شد.   نمایش به صورت لینک

×   محتوای قبلی شما بازگردانی شد.   پاک کردن محتوای ویرایشگر

×   شما مستقیما نمی توانید تصویر خود را قرار دهید. یا آن را اینجا بارگذاری کنید یا از یک URL قرار دهید.

×
×
  • اضافه کردن...