آموزش احداث باغ مرکبات

[Hamid Ghobadi 12,840]

در احداث يك باغ جديد دو حالت ممكن است رخ بنمايد .

در حالت اول ، محصول ويژه‌ای (مانند پرتقال ، لیمو ، نارنگی و به طور کل مرکبات ) مورد نظر است و برای كشت آن بايد زمين مناسبی يافت شود .

در حالت دوم ، كه بيشتر همگانی است ، زمين ويژه‌ای موجود است و بايد درختی را كه با آن زمين و منطقه سازش داشته باشد كشت شود .

در هر دو حالت ، احداث باغ شامل چهار مرحله است :

1- بررسی عوامل محيطی

2- بررسی عوامل اقتصادی

3- گزينش رقم و تهيه نهال

4 - آماده ساختن زمين و كاشت نهال

[Hamid Ghobadi 12,840]

واكنش درختان ميوه به عوامل محيطی ، به دليل چند ساله بودن و نحوه رشد و باروری آنها ، تا حدودی با ساير گياهان متفاوت است . از آنجا كه درختان مرکبات ، پس از بالغ شدن ، حجم زيادی پيدا می‌كنند و بايد با فواصل به نسبت زيادی از يكديگر كشت شوند ، تغيير دادن عوامل تشكيل‌دهنده محيط رشد و مناسب كردن آنها برای گياهان كاشته اغلب اگر ناممكن نباشد ، بسيار دشوار است . در نتيجه ، بايد كوشش شود تا محيط كشت اين گياهان از ابتدا مناسب باشد مهم‌ترين عوامل محيطی ، كه نحوه رشد و ميزان محصول يك درخت را تعيين می‌كند عبارتند از :

الف - دما

همانند ساير گياهان ، درختان مرکبات برای رشد و توليد محصول يك دامنه گرمايی و يك دمای مناسب ويژه خود هستند . افزون بر اين ، دما در زندگی درختان مرکبات اثرهای ويژه ديگری نيز دارد . از آن جمله ، درختان بايد در طول زمستان به تعداد ساعت‌های معين ، دمايی كمتر از 12 درجه سانتی‌گراد دريافت كنند تا از حالت استراحت بيرون آمده آغاز به رشد كنند . اين امر ، يكی از مهم‌ترين عوامل محدود كننده مناطق كشت درختان مرکبات مي‌باشد ،‌ بدين معني كه : اگر سرمای لازم تأمين نگردد در بيشتر موارد جوانه‌های گل در بهار نمی‌شكفند و محصولی به دست نخواهد آمد .

اثر بسيار مهم ديگر دما بر درختان سرمازدگی بهاره است . بسياری از نقاط دنيا ، با وجود برخورداری از دامنه دمايی و ميزان سرمای مناسب برای كشت درختان ، به دليل داشتن سرمای ديررس بهاره كه به طور معمول پس از شكوفايی جوانه‌ها بروز می‌كند و موجب سرمازدگی گل‌ها و گاهی ميوه‌ها می‌شود ، برای مرکبات مناسب نيستند . از ديگر عوامل دمايی كه مؤثرند می توان از نوسان دمايی يا تفاوت زياد دمای شب و روز (كه رشد درختان را مختل می‌سازد) و تگرگ (كه به برگ‌ و ميوه‌ها آسيب وارد می‌آورد ) نام برد .

ب - نور

آزمايش‌های مختلف ثابت كرده كه به غير از توت‌فرنگی ، ساير ميوه‌ها برای گل انگيزی به طول روز (نور گاه) حساس نيستند و تنها اثر اين عامل روی آنها كمتر و يا بيشتر كردن دوره فتوسنتز در هر روز می‌باشد . بر خلاف طول روز ، شدت نور در رشد و باروری درختان بسيار مؤثر است . تغيير دادن شدت نور در سطح باغ كاری غير عملی است و تنها راه نور رسانی كافی به درون درخت ، دادن شكل و تراكم مناسب به شاخساره آن است . از اثرهای بسيار مهم نور در درختان ميوه ، ايجاد رنگ در ميوه‌هاست .

برای مثال در ميوه‌های پرتقال خونی ، اگر شدت نور (بويژه در دو – سه ماه آخر فصل رشد) كافی نباشد توليد رنگ سرخ دچار اختلال می‌گردد و به اين دليل پيشنهاد شده است كه در مناطقی كه پاييزی ابری يا مه آلود دارد ، به جای پرتقال خونی ، از نوع نارنجی !!! آن كشت گردد .

[Hamid Ghobadi 12,840]

پ - موقعيت محل

 

مجموعه عوامل عرض جغرافيايی ، ارتفاع از سطح دريا ، و مقدار شيب زمين ، موقعيت محل را تشكيل می دهند . اثر اين عوامل ، در درجه اول روی مقدار دمای محيط و در درجه دوم روی شدت نور است . بدين ترتيب كه هرچه عرض جغرافيايی بيشتر باشد چون نور خورشيد با زاويه كمتری به سطح زمين می‌تابد ، ميزان دمای محيط و شدت نوری كه در دسترس گياهان قرار می‌گيرد كمتر مي‌شود . زياد شدن ارتفاع از سطح دريا نيز باعث كاهش دمای محيط می‌گردد و در نتيجه گاهی مناطق شمالی تر ولی كم ارتفاع‌تر ( مانند خوزستان ) از مناطق جنوبی‌تر ولی مرتفعتر (مانند فارس) گرمترند . شيب زمين بر حسب جهت آن می‌تواند بر دما اثر مثبت و يا منفی داشته باشد . در نيمكره شمالی ، ‌شيب‌‌های رو به جنوب حداكثر مقدار نور خورشيد را دريافت می‌دارند .

اينگونه زمين‌ها در بهار زودتر گرم می‌شوند ، در تابستان گرمتر و خشكترند ، و در پاييز ديرتر سرد می‌گردند . بنابراين در مناطق سردسير ، خطر سرمازدگی زمستانه اين زمين‌ها كمتر ولی از نظر سرمازدگی بهاره ( سرمازدگی گل‌ها ) بيشتر است و در جمع ، فصل رشد طولانی تر در اختيار گياه قرار می‌گيرد . مثال بارز اين نوع زمين‌ها ، زمين‌های واقع در شيب‌های رو به جنوب دامنه البرز در كنار دريای مازندران است كه از ساير نقاط آن منطقه برای كشت مركبات مناسبتر است .

شيب‌های رو به شمال ، درست بر عكس شيب‌های رو به جنوب عمل می كنند و در مناطق گرمتر ( مانند استهبان و نيريز فارس ) برای كشت درختان خزان‌دار می تواند مفيد افتد . ( مانند نارنج سه برگچه ای ) شيب‌های رو به شرق و يا غرب ، حد واسط دو نوع ديگر هستند .

در نقاطی كه احتمال بروز سرمای ديررس بهاره زياد است ، بايد كوشش شود تا حد امكان باغ‌های ميوه در زمين‌های شيب‌‌دار احداث گردند . دليل اين امر سنگين‌تر بودن هوای سرد نسبت به هوای گرم است كه روی سطح شيب‌دار می‌لغزد و در نقاط گود و كفه‌ها جمع می‌گردد و به گياهان موجود در آنها آسيب‌ می‌زند . نمونه بارز اين شكل در جهرم در مورد مركبات و در نيريز در مورد بادام ديده می‌شود كه سرما ، به دفعات ، درختانی را كه در كفه بوده‌اند از بين برده در حالی كه به درختان مجاور آسيب وارد نشده است .

[Hamid Ghobadi 12,840]

ت - خاك

بيشتر درختان مرکبات به بافت خاك حساسيت زيادی نشان می‌دهند و اگر خاك دارای ژرفا (عمق) و زهكشی كافی بوده و از pH مناسبی نيز برخوردار باشد به خوبی در آن رشد كرده محصول كافی می‌دهند . البته لازم به تذكر است كه خاك‌های سبكتر بطور معمول از خاكهای سنگين‌تر ، كم رطوبت‌تر بوده و به همين دليل در بهار زودتر گرم و در پاييز ديرتر سرد می‌شوند و چون از تهويه بهتری نيز برخوردارند ، در صورت وجود آب و مواد غذايی كافی ، درختان ميوه ، در آنها بيشتر رشد می‌نمايند .

در بررسی خاك ، به منظور احداث باغ ، نكاتی كه از اولويت برخوردار هستند :

در درجه اول ژرفای خاك،

در درجه دوم ژرفای سطح آب زيرزمينی و

در درجه سوم ميزان نمك‌های محلول (شوری) خاك است.

كمبود مواد معدنی و آلی ، و تا حدودی هم نامناسبی خاك ، را می‌توان با افزودن مواد مورد نياز به خاك ، جبران كرد . در صورتی كه ژرفای خاك كم باشد ، می توان چنانكه در جهرم مرسوم است گودالهايی با ابعاد ، به نسبت بزرگ ( حدود 2 متر ) حفر و آنرا با خاك مرغوب پر كرد و درخت را در آن كاشت . البته اين كار ، گران تمام می شود و فقط برای فرآورده‌هايی مانند مركبات كه بازده بيشتری دارند مقرون به صرفه است . سطح آب زيرزمينی را می توان با زهكشی و ميزان نمك را با شستشوی خاك كاهش داد كه هر دو عملياتی گران هستند و تنها در صورت اجبار ، به احداث باغ در زمينی با اين ويژگی‌ها اقدام می‌كنند .

[Hamid Ghobadi 12,840]

ث - آب

بر اساس يك قاعده كلی هر گاه منطقه‌ای دارای بيش از 700 ميلی‌متر باران ساليانه ، با پراكندگی يكنواخت ، باشد برای پرورش درختان به صورت ديم مناسب است . در نقاطی كه باران ساليانه 700-500 ميلی‌متر بارندگی داشته باشند نياز به آبياری مرتب در سراسر فصل رشد دارند . بيشتر نقاط ايران به جز كرانه‌های دريای خزر در گروه سوم قرار دارند و در آنها تنها گياهان بسيار مقاوم در برابر كم‌آبی (از قبيل انگور، بادام،‌ پسته و انجير) را می‌توان به صورت ديم پرورش داد و مرکبات نياز به آبياری مرتب دارند . به دليل كمبود آب ، اغلب تهيه آن احتياج به سرمايه به نسبت زيادی دارد كه بايد پيش از شروع به احداث باغ در نظر گرفته و تأمين شود . علاوه بر مقدار و قيمت آب ، كيفيت آن نيز اهميت زيادی دارد زيرا آبياری مداوم يك خاك خوب با آب سنگين و يا شور ، به تدريج ، زمين را شور و نامناسب می‌سازد .

[Hamid Ghobadi 12,840]

2- عوامل اقتصادی :

مهم‌ترين هدف از توليد هر نوع محصول ، كسب درآمد است . همين هدف بايد در كليه فعاليت‌هايی كه برای بالا بردن ميزان و كيفيت فرآورده انجام می شود منظور گردد ، به طوری كه فرآورده باغبانی ، در ضمن برخورداری از كيفيت مطلوب ، برای توليد كننده نيز كمترين هزينه‌ها را در بر داشته باشد . بطور كلی ، عوامل اقتصادی مؤثر در توليد هر محصول ،‌ از جمله مرکبات را می‌توان به دو گروه : سرمايه‌گذاری يا هزينه‌های توليد ، و عوامل مربوط به بازار‌ يا بازاريابی تقسيم كرد . گروه اول ، هر زمان تابع شرايط خاص منطقه‌ای بوده و به تقريب اصولی متغير دارد كه بحث در مورد آنها از حد اين سایت خارج است ، ولی در مورد بازار اصولی كلی وجود دارد كه در زير بطور مختصر تشريح خواهند شد .

به گفته اقتصاددانان ، ارزش يك محصول تا زمانی كه به بازار نرسيده برابر صفر است . به عبارت ديگر ، حتی بهترين محصول توليد شده اگر قابل حمل به بازار نباشد و يا خواستار نداشته باشد جز ضرر چيزی عايد توليد كننده نخواهد كرد . بنابراين بايد قبل از احداث يك باغ جديد ، در مورد بازار فروش محصول آينده آن مطالعه و دقت كافی به عمل آيد .

بطور كلی فرآورده‌های باغبانی برای يكی از چهار منظور زير توليد ميگردند :

الف: صدور به بازارهای محلی برای مصرف تازه

ب: صدور به بازارهای دور دست برای مصرف تازه

پ: ارسال به كارخانه‌های كنسروسازی و ميوه خشك كنی .

ت: نگهداری در انبار و ارسال به بازار در فصل كمبود و گرانی برای دستيابی به سود بيشتر .

توليد كننده ، پس از گزينش نوع ميوه‌ای كه مايل به پرورش آن است ، بايد رقمی برگزيند كه در عين شرايط سازگاری با منطقه ، فراخور هدف توليد هم باشد . برای مثال : محصولی كه برای بازار محلی توليد می‌شود بايد زودرس ، پرآب و خوش عطر باشد ، محصول برای بازارهای دور در درجه اول نسبت به ترابری ( حمل و نقل ) آسيب‌ناپذير باشد ، محصولی كه قرار است تبديل به كمپوت يا ساير فرآورده‌ها گردد بايد رنگ و طعم و بافت خود را پس از آزمايش حفظ كند ، و ميوه‌ای كه به انبار فرستاده می‌شود بايد از قدرت انبارداری خوبی برخوردار باشد .

در مورد بازار بايد به سه نكته توجه كرد :

[Hamid Ghobadi 12,840]

1- مقدار نياز بازار :

يعنی در بازار مورد نظر ، برای چه مقدار از محصول توليد شده خريدار وجود دارد . اين امر عامل مهمی در تعيين سطح زير كشت می‌باشد .

2- پسند بازار :

يعنی چه رقمی از ميوه مورد نظر در بازار خواستار دارد

3- فاصله محل توليد تا بازار :

هر چه اين فاصله بيشتر باشد مخارج ترابری و درصد تلفات بالاتر و بنابراين هزينه بازار رسانی بيشتر خواهد بود. به اين دليل ، بهتر است كه فرآورده‌های آمايشی (فرايند شدنی) (Processable products) تا حد امكان در اطراف كارخانه‌ها ، و فرآورده‌های انباری در اطراف شهرهايی كه امكانات لازمه را در اختيار دارند كشت شوند .

[Hamid Ghobadi 12,840]

3- تهیه نهال:

 

پس از اينكه با توجه به شرايط محيطی منطقه و عوامل اقتصادی ، نوع و رقم ميوه گزينش شد ، بايد به تهيه نهال اقدام كرد . بيشتر درختان مرکبات از طريق پيوند و تعدادی نيز از راه قلمه و بذرافزوده می‌شود . روش توليد نهال هرچه كه باشد ، كيفيت نهال بالاترين اهميت را در رشد آن و باروری درخت دارد .

باغدار بايد كوشش كند كه بهتريننهال ممكن را هر چند با قيمتی بسيار بالاتر از معمول ، تهيه كند ، زيرا درختان حاصل از چنين نهال‌هايی نه تنها در چند سال اول باروری جبران مخارجاضافی را خواهند كرد ، بلكه پس از آن نيز پوسته ، نسبت به درختان حاصله ازنهال‌های نامرغوب ، منافع بيشتری خواهند داشت .

 

 

 

 

هنگامی كه به دليل كوچكی سطح زير كشت ، تعداد نهال‌هایمورد لزوم كم باشد ، بهتر است آنها را بصورت آماده از مؤسسات مورد اطمينان ،خريداری كرد . اين امر ، اولاً به باغدار امكان گزينش بهترين نهال‌ها رامی‌دهد ، ثانياً از صرف يكسال وقت برای توليد نهال جلوگيری می‌كند . اگر سطحكشت گسترده باشد ، از آنجا كه گاهی خريد نهال بسيار گران تمام می‌شود ، بهتراست كه باغدار با كشت بذر و پيوند روی نهال‌های حاصله ، خود نهال‌های موردنياز خود را تهيه كند .

هنگام خريد نهال ، بايد سعی شود كه كليه نهال‌ها دارایريشه قوی و سالم باشند و چون به طور معمول بيرون آوردن گياهان از زمين وترابری آنها از خزانه به محل كشت و در زمستان انجام می‌شود ، بايد از آسيبديدن ريشه‌ها توسط سرما جلوگيری به عمل آيد و پس از رسيدن به محل باغ نيزبايد بيدرنگ ريشه‌ها را در زير خاك قرار داد و تا زمان كاشت در همان‌جانگاهداری كرد .

[Hamid Ghobadi 12,840]

4- روش‌های كاشت :

الف: نقشه باغ :

درختان مرکبات برای رسيدن به حداكثر رشد ، و توليدبيشترين و مرغوبترين محصول ، نياز به دريافت نور كافی دارند . اين امر ايجابمی‌كند كه هنگام كاشت ، بين درختان مجاور فاصله بخصوصی ، كه برای درختانمختلف متفاوت است و به اندازه آنها در حداكثر رشد بستگی دارد ، رعايت شود .

اگر همانطور كه در بيشتر باغ‌های سنتی ايران به چشممی‌خورد ، درختان نزديكتر از فاصله لازم كشت شوند هنگام باروری روی يكديگرسايه می‌اندازند و ميزان محصولشان پايين می‌آيد . علاوه بر رعايت فاصله ،درختان بايد روی رديف‌های منظم شمالی جنوبی كشت گردند تا اولاً بتوانند ازنور آفتاب بيشتری استفاده ببرند و ثانياً امكان رفت و آمد كارگران و وسايلموتوری فراهم گردد . نسبت فواصل درختان روی رديف‌ها به فواصل بين رديف‌ها ،‌روش‌های كاشت مختلفی را بوجود می‌آورد كه از مهم‌ترين آنها می‌توان مربعی ،مستطيلی ، مثلثی و داربستی را نام برد .

روش مربعی

در روش مربعی ، فاصله درختان روی رديف‌ها با فاصله بينرديف‌ها برابر است ، بطوری كه هر چهار درخت روی رئوس يك مربع ، قرار می گيرندو بنابراين در باغ ، علاوه بر رديف‌های شمالی جنوبی ، رديف‌های شرقی غربی نيزوجود خواهند داشت .

در اين روش ، اگر فاصله مناسب در حين كاشت رعايت شدهباشد ، درختان در حداكثر رشد قسمت اعظم سطح باغ را می‌پوشانند و بين آنهافاصله كمی برای عبور و مرور كارگران و ماشين‌آلات باقی می‌ماند . در اين روش، در صبح و بعد از ظهر ، درختان مجاور روی هم سايه می‌‌اندازند و به هميندليل ، اين روش هرچند براي نقاط گرمسيری كه دارای نور بيشتر هستند قابل قبولاست ، برای نقاط سردسير شمالی كه شدت نور كمتری دارند مناسب نيست .

روش مستطیلی

در روش مستطيلی فاصله درختان روی رديف‌ها، از فاصله بينرديف‌ها بيشتر است و به اين دليل با فرض تخصيص مساحتی مساوی با روش مربعی بههر دو درخت ( مثلاً 10× 4.9 متر، برابر 7×7 متر ) درختان ، در صبح و بعد ازظهر، سايه كمتری روی هم می‌اندازند و هر درخت از نور بيشتری بهره‌مند می‌گردد .

در اين روش ، درختان در حداكثر رشد ، فواصل بين رديف‌هارا پر می‌كنند ولی در روی رديف‌ فاصله بيشتری برای درختان وجود خواهد داشت كهعبور و مرور وسايل را در جهت شمالی جنوبی تسهيل می‌كند . اين روش بويژه برایمناطق سردسير مناسب است و توصيه می شود .

روش مثلثی و لوزی

در روش مثلثی كه لوزی و شش گوش هم خوانده می‌شودهر سه درخت روی رئوس يك مثلث ( به طور معمولمتساوی‌الاضلاع و گاهی متساوی‌الساقين ) كه جهت قاعده آن شرقی غربی است ، وهر چهار درخت روی رئوس يك لوزی كشت می شوند . اين روش از نظر سايه‌اندازیمانند روش مربعی است و تفاوتهای آن با روش مربعی اين است كه اولاً در اين روشرديف‌های شمالی - جنوبی وجود ندارد و ثانياً با رعايت فواصل مساوی ، در اينروش حدود 16% بيش ازa روش مربعی ، در واحد سطح، درخت كاشته می شود .

 

روش داربستی

در روش داربستی درختان ، به روش‌های ويژه‌ای پيرايشمی‌شوند و توسط چند رديف سيم فلزی كه به پايه‌های متصل هستند ، نگاهداریمی‌گردند . در اين روش ، درختان فقط از يك سو روی رديف قرار دارند و به طورمعمول درختان هر رديف ، در حداكثر رشد، فواصل بين خود را پر می‌سازند . چونگياهان ، در اين روش‌ تنها «دو بعد» دارند . به بادهای عمود بر جهت رديفحساسند و به اين دليل در مناطقی كه دارای بادهای شديد و منظم هستند ، راستایرديف بايد حتماً همسوی باد باشد تا يك سوی رديف‌ در تمام طول صبح و پيش ازظهر ، سوی ديگر در تمام طول بعد از ظهر و عصر از نور آفتاب بهره‌مند گردد .

[Hamid Ghobadi 12,840]

ب: پياده كردن نقشه باغ و تهيه محل كشت

برای پياده كردن نقشه باغ ، بايد اول محل كشت اوليندرخت را تعيين و بر حسب آن محل اولين رديف درختان را توسط ريسمان مشخص ساخت . براي اينكار ، در يكی گوشه‌های زمين نقطه‌ای كه به اندازه نصف فاصله كشت ازدو مرز همان گوشه باغ ( كه ممكن است ديوار و جوی آب، جاده و غيره باشد ) فاصله داشته باشد با كوبيدن ميخ چوبی مشخص گردد ، از اين نقطه توسط ريسمان ،اولين رديف درختكاری كه ترجيح داده می‌شود شرقی غربی باشد ، روی زمين ايجادمی شود . مرحله بعد در روش‌های مربعی و مستطيلی و داربستی ، ترسيم دو خط عمودبر خط اوليه از دو انتهای آن است . در سطوح بزرگ برای جلوگيری از اشتباه اينكار بوسيله دوربين نقشه برداری انجام می‌شود ولی در سطوح كوچك می‌توان به شرحزير اقدام نمود :

اول به فاصله 3 متر از نقاط انتهايی الف و ب ، دو نقطهج و نقطه د روی پاره‌خط اوليه الف و ب مشخص می گردد . سپس به مركزيت نقطه الفقوسی به شعاع چهار متر ، و به مركزيت نقطه ج قوسی به شعاع 5 متر چنان رسممی‌شود كه در نقطه س همديگر را قطع كنند . همين عمل را برای نقاط ب و د انجاممی‌گيرد تا نقطه ش به دست آيد . بر حسب خواص مثلث قائم‌الزاويه ، زوايای س- الف- ج- وش- ب- د قائمه هستند . با امتداد دادن خطوط الف- س و ب- ش دوبعد ديگر از منطقه اصلی درختكاری را به دست می‌آوريد كه در روی آنها ، به كمكمتر فواصل بين خطوط را مشخص و توسط ريسمان به هم وصل می‌كنيم .

در روش مثلثی نياز به خطوط الف - س و ب - ش نيست و جایآن بايد پس از رسم خط الف - ب محل دومين درخت از سر رديف ، با متر مشخص و بعدبه مركزيت اين نقطه و نقطه الف دو قوس با شعاعی مساوی به فاصله مورد نظر چنانرسم شود كه همديگر را قطع كنند ، نقطه تقاطع ، محل اولين درخت رديف بعدی رامشخص خواهد كرد .

اين عمل بايد آنقدر تكرار شود تا محل تمام رديف‌ها مشخصگردد در روش های ذكر شده تعيين محل درختان روی رديف‌ها توسط متر انجاممی‌گيرد . در صورتی كه شكل زمين باغ كاملاً منظم و يا جهت ديوارهای آن شرقیغربی و شمالی جنوبی نباشد ، قطعاتی از باغ خارج از محوطه اصلی درختكاری قرارمی گيرند كه در آنها می‌توان با امتداد دادن خطوط رسم شده محل درختان را مشخصكرد .

 

پس از تعيين محل درختان ، توسط دست و يا مته خاصی كه بهتراكتور متصل است گودالی متناسب با نوع و ژرفای (عمق) خاك و ابعاد ريشه نهالبزرگتر باشد ابعاد گودال ، نيز بزرگتر گرفته می‌شود . حفر گودال با دست ،كاری پرزحمت است در حالی كه با تراكتور اين كار با سرعت بيشتر و قيمت كمترانجام می‌پذيرد . در خاك‌های ژرف (عميق) كه از بافت خوبی نيز برخوردار باشندمی توان به جای حفر گودال ، با استفاده از زيركاو (سوسولوزSous- soleuse (sub- soiler)) كه در دو جهت عمود بر هم در روی رديف‌ها به زمين زده می‌شودخاك را سست كرد و در محل‌های تقاطع خطوط زير كاو درختان را كاشت .

[Hamid Ghobadi 12,840]

پ: كاشت نهال و هرس اوليه

در هنگام كاشت ، بيشتر نهال‌های مرکبات بايد ابتدا ريشهرا با يك قيچی تيز هرس كرد تا اولاً سر ريشه اصلی قطع و گياه تحريك به توليدريشه فرعی بيشتری شود . ثانياً سر ريشه‌ها ، كه بيشتر در اثر كنده شدن از خاكخزانه زخمی و بطور نامرتب قطع شده ، دارای يك سطح صاف شود ، زيرا ريشه‌هایزخمی و سر ناصاف سريع مورد حمله انواع قارچ‌ها و باكتری‌ها قرار می گيرند واز بين می‌روند، در حالی كه اگر محل بريده شده صاف باشد به راحتی ترميممی‌گردد و از نفوذ عوامل بيماری‌زا پوشاننده جلوگيری می‌كند .

برای كشت نهال ، اگر خاك باغ حاصلخيز و دارای بافتمناسب باشد و توسط زير كاو آماده شده باشد، كافی است مقداری از خاك محل كاشترا با بيل برداشته ، پس از قراردادن ريشه‌ها درون گودال ، روی آنها را با خاكزبرين (سطح‌الارض) پوشاند . در مواردی كه برای كاشت، از گودال‌های دستی و يامته‌ای استفاده می‌گردد ،‌ بايد اول مقداری از خاك زبرين را با هم حجم ‌خودشكود دامی پوسيده مخلوط ساخته به شكل مخروطی ، در ته گودال ريخت ، سپس ريشه‌هارا روی اين مخروط مرتب كرد و روی آنها را با خاك پوشاند و گودال را پر ساخت .

در كاشت نهال ، رعايت چند نكته ضروری است

1- ژرفای كاشت بايد طوری باشد كه پيوند گاه ( محل پيوند ) ، دست كم چند سانتی متر بالای سطح خاك واقع شود تا از ريشه دار شدن گياه دربالای پيوند كه ممكن است اثر پايه را خنثی كرده و نيز از گود افتادن درخت ( يعنی قرار گرفتن طوقه آن در ژرفای زياد خاك ) كه به اصطلاح باعث خفگی آنخواهد شد جلوگيری به عمل آيد .

2- در نقاطی كه باد منظم می وزد ، رشد پيوندك بايد روبه باد قرار داشته باشد تا از شكسته شدن گياه در اثر فشار باد جلوگيری گردد . در نقاط بادخيز استفاده از قيم برای نگهداری نهال ، در سال‌های اول، توصيهمی‌شود . اين امر به ويژه برای گياهانی كه روی پايه‌های پاكوتاه كننده پيوندزده شده‌اند ، از اهميت زيادی برخوردار است .

3- پس از انجام كاشت و پر كردن گودال ، بايد با فشاردادن خاك اطراف نهال با پا يا با بيل ، خاك اطراف ريشه‌ها را بطور كامل محكمكرد تا محفظه‌های هوا در اطراف ريشه‌ها باقی نماند و همچنين مقدار نشست خاككه در اثر آبياری به وجود می‌آيد و باعث گود افتادن نهال می‌گردد به حداقلكاهش يابد .

4- بايد بيدرنگ پس از كاشت ، نهال‌ها را آبياری كرد . در غير اينصورت درصد نهال‌هايی كه به اصطلاح نمی‌گيرند يعني خشك میشوند بالاخواهد رفت و نياز به كاشت مجدد يا واكاری خواهد بود .

5- بايد نهال‌های كشت شده را به روش‌هايی كه در بخش هرس گفته شدند پيرايش يا هرس و شكل‌دهی كرد .

[Ghazal70 38]

:icon_gol:

[Hamid Ghobadi 12,840]

[morvaridtalaee 2,591]

سلام

مطلب جالبی گذاشتید اگه مراحل احداث رو رعایت کنیم احتمالا یه مزرعه دار موفق خواهیم بود

[mani24 29,665]

باغ

 

باغ فضایی است که در آن به دست انسان گل یا درخت کاشته شده باشد.

صورت فارسی میانهٔ کلمه همان باغ و احتمالاً صورت فارسی باستان آن باگَ بوده‌است به معنی بخش یا تقسیم یا قطعه زمین زیر کشت.[۱] باغ، واژه‌ای فارسی است که در پهلوی و سغدی نیز به همین شکل بکار برده می‌شده.

 

دیگر واژه به‌کاررفته در زبان‌های ایرانی برای باغ واژهٔ "پردیس" است که این خود واژه‌ای است برگرفته از پارسی باستان (پارادئزا) به معنی باغ و بوستان. پارادئزا در اوستا نیز دو بار بکار رفته است. این واژه در پهلوی پالیز شده و در فارسی دری هم بکار رفته است، هرچند که امروز پالیز را کشتزار خیار و هندوانه و گاه سبزیکاری گویند. در دوران هخامنشیان و بعد از آن سرتاسر ایران پر بود از باغ‌های بزرگ و باشکوه، به گونه‌ای که گزنفون نیز چندین بار از آنها یاد می‌کند. این باغ‌ها که در روزگار خود بی نظیر بود در دیگر تمدن‌های بزرگ سابقه اینچنانی نداشت و مردم بسیاری نقاط جهان را جالب نظر آمد. لذا به اقتباس از ایرانیان باغ هایی در بسیاری نقاط جهان ساخته شد و همان واژه فارسی برای نامگذاری آنها به کار برده شد. امروزه این واژه در زبان یونانی به صورت Paradeisos به معنی باغ، و زبان‌های فرانسه و انگلیسی به ترتیب Paradis و Paradise به معنای بهشت بکار می‌رود.

[masi eng 47,044]

خزانه

برخي از گياهان باغباني را براي زود رس كردن و براي رفع برخي از مشكلات مانند كوچك بودن بذر،نياز به مراقبت فراوان در محلي به نام خزانه كشت مي شوند.گياهاني كه در خزانه با مراقبت هاي زياد بوجود آمده نشاء ناميده مي شوند.پس از آماده شدن، نشاها براي كشت در زمين اصلي منتقل مي شوند.برخي از گياهان مانند كرفس كه دوره رشد سريع دارند و باغبان نياز دارد كه كرفس تازه به بازار عرضه كند نشاها را به خزانه دوم منتقل مي كنند.

در خزانه انتظار(خزانه دوم) فاصله بين خطوط كشت و نهال هاي جوان بيشتر از خزانه اول ( حدود دو تا سه برابر ) است. از خرداد تا شهريور متناسب با نوع آب و هواي منطقه عمل پيوند زدن انجام مي گيرد. اغلب پيوند را در فاصله 10 - 8 سانتي متري سطوح خاك و در جهت رو به شمال روي ساقه مي زنند تا از تابش مستقيم نور خورشيد محفوظ بماند. در سومين بهار، شاخه هاي حاصل از پيوند را سربرداري و هرس مي كنند و از زمستان همان سال درختان براي انتقال به محل اصلي آماده مي شوند. در مورد بعضي از درختان- مانند هسته داران – بذر را در خزانه اول مي كارند. اما بدون انتقال به خزانه دوم، در بهار و تابستان سال دوم آن را پيوند مي زنند و در بهار سال سوم به زمين اصلي منتقل مي كنند.

[masi eng 47,044]

بسته بندي و انتقال نهال :

 

يكي از عوامل بسيار مهم در موفقيت درختكاري ، بسته بندي و انتقال از مراكز توليد نهال يعني نهالستان ، به منطقه مورد كاشت مي باشد . پس از انتخاب نهال سالم ، بايد ريشه نهالها را كاملاً در داخل پوششي از پلاستيك يا گوني يا چادر برزنتي قرار داد تا ريشه هاي نهال در اثر مجاورت با باد و آفتاب و هواي آزاد از بين نرود ، سپس با وسايل نقليه ، نسبت به انتقال سريع نهال ها اقدام شود . بايد توجه شود به اندازه ميزان مصرف روزانه نهال از نهالستان تحويل گرفته شود.

 

 

 

دستورات فني كاشت نهال

 

آماده كردن عرصصه كاشت :

 

در صورت مسطح بودن زمين ، با استفاده از ادوات كشاورزي ، گاوآهن و غيره ، شياري به عمق حدود 40 سانتيمتر و به فواصل لازم ، بسته به شرايط منطقه ايجاد مي گردد. سپس محل چاله ها در داخل و حاشيه شيارهاي ايجادشده ، مشخص مي شود.

 

اول با استفاده از تراز دستي يا دوربين ، خطوط تراز و همچنين محل غرس نهال ، مشخص مي گردد . سپس روي خطوط تعيين شده ، شياري به ابعاد حداقل 40 × 20 سانتيمتر ، كه اصطلاحاً به آن بانكت گفته مي شود ، به منظور جمع آوري هرز آبهاي سطحي بين دو خط تراز و جلوگيري از فرسايش خاك حفر و در داخل آن ، چاله احداث مي شود.

 

 

 

تراكم كاشت :

 

به طور كلي فواصل كاشت نهال از يكديگر ، بستگي به اهداف و شرايط محيطي دارد . فواصل كشت در شمال كشور كمتر ، در جنوب و مناطق بياباني بيشتر و در ساير مناطق متوسط مي باشد . در ايجاد فضاي سبز هم ، فواصل كشت با توجه به نوع گونه و شرايط منطقه و اهداف تغيير مي يابد .

 

در هر صورت بهتر است از نظرات و تجارب اهل فن و كارشناسان منابع طبيعي منطقه استفاده گردد.

 

 

 

گودبرداري :

 

شكل چاله غرس نهال درختكاري ، معمولاً بصورت مكعب مستطيل ، مكعب مربع بوده ، به وسيله دست يا به وسيله مته گود برداري حفر مي شود . موقع كندن ، خاك رويي را (به عمق 30-20 سانتيمتري ) كه به آن خاك زراعي گفته مي شود جداگانه ريخته و خاك زيري را از آن جدا كرده ، با مقداري كود پوسيده دامي مخلوط كرده ، سپس كف گوده را پس از پايان عمليات خاكبرداري شخم زده ، نرم مي نمائيم.

 

ابعاد چاله ها براساس سن ، وضعيت ريشه و نوع گونه تعيين مي گردد بطور كلي هر قدر ابعاد آن بزرگتر باشد ، استقرارو رشد نهال بهتر خواهد بود .

 

1- براي نهال هاي درختي مانند : اقاقيا ، نارون ، توت ، سنجد ، عرعر ، زبان گنجشك ، داغداغان ، اكاليپتوس ، آكاسيا ، كنار ، كهور ، كاج و سرو ( سوزني برگان ) ، ابعاد هر گوده 70 × 60 × 60 سانتيمتر بوده و در آن اعداد كوچك ، معرف طول و عرض و اعداد بزرگ معرف عمق چاله مي باشد.

 

2- ابعاد چاله براي نهال درختان گردو ، مو و گونه هاي مشابه 100 × 80 × 80 سانتيمتر در نظر گرفته شود.

 

3- مشخصات چاله براي درختچه ها نظير : ختمي، درختي توري ، پيراكانتا ، دم موشي ، مرواريد ، ارغوان ، به ژاپني ، ياس زرد ، طاووسي ، خرزهره ، گل كاغذي و غيره 60 × 50 × 50 سانتيمتر و براي بوته هاي زينتي 40 × 30 × 30 سانتيمتر مي باشد.

 

 

 

زمان كاشت :

 

بهترين زمان كاشت نهال ، معمولاً هنگام خواب نهال است در مناطق گرم و متعدله و نيمه سردسير ، بهترين زمان كاشت ، پائيز پس از خواب رفتن نهال است ولي درمناطق سردسير نهالكاري بهتر است پس از سپري شدن يخبندان انجام شود.

 

بهترين شرايط براي غرس نهال روزهاي ابري وهواي آرام است .

 

در روزهاي آفتابي وگرم و يا يخبندان و روزهايي كه باد شديد است از كاشت نهال جداً خودداري شود .ختم زمان كاشت در پائيز طوري تنظيم و برنامه ريزي شود كه ريشه نهال با محيط جديد قبل از فرارسيدن يخبندان انس پيدا نموده باشد لذا بايستي پايان زمان كاشت 2 الي 3 هفته قبل از بيداري ظاهري نهال باشد .

 

البته زمان كاشت نهالهاي گلداني ، از قاعده فوق مستثني است زيرا نقل وانتقال و كاشت آنها در تمام طول سال عملي است مع الوصف رعايت موارد ذيل ضروري است .

 

1-درموقع انتقال نهال نبايستي درجه حرارت مبدا با مقصد اختلاف داشته باشد .

 

2-رطوبت بافت خاك گلدان درحدي باشد كه مانع از هم پاشيدگي خاك گلدان شود.

 

3-موقع كاشت ، ظرف گلدان ( نايلون و سفال و...) با احتياط جداگردد، از كاشت نهال با ظرف و گلدان بطور جدي خودداري شود .

 

نحوه كاشت نهال :

 

پس از پايان عمليات ترازيابي،احداث شيار (بانكت) و حفره چاله،عرصه آماده كشت براي نهال كاري مي گردد.طريقه كاشت به شرح زير صورت مي گيرد:

 

ابتدا در داخل چاله مقداري خاك سطحي زمين كه با كود پوسيده دامي مخلوط شده ريخته مي شود بطوريكه در موقع قراردادن نهال در داخل چاله ، يقه (طوقه ) نهال در سطح كف بانكت قرار مي گيرد سپس بقيه خاك را مخلوط با مقداري كود به داخل چاله ريخته و نهالهاي ريشه لخت را به آرامي تكان داده ، تا خاك چاله در لابلاي ريشه قرار گيرد. آنگاه خاك اطراف يقه نهال با فشار پا فشرده مي شود . نهال اصولاً بايستي در وسط چاله كشت شود.

 

 

 

استفاده از قيم (دار بان )

 

نهالهايي كه شاخ و برگ آنها نسبت به ريشه بيشتر است مانند نهالهاي سوزني برگان (سرو نقره اي ، زربين ، سرو شيراز سد روس ، انواع كاج ، زيتون و غيره ) پس از كاشت قادر نيستند بطور قائم در زمين قرار گيرند .بويژه اينكه اگر منطقه بادخيز باشد كه در اينصورت باعث خم شدن نهال بويژه پس از آبياري مي گردد.

 

آبياري :

 

بعد از كاشت ، بلافاصله بايستي آبياري انجام و آبياري هاي بعدي نيز با توجه به شرايط اقليمي منطقه و زمان شروع فعاليت نهال تنظيم گردد.

 

روشهاي مختلفي براي ابياري وجو دارد ، با توجه به شرايط كشور از نظر محدوديت آب قابل دسترس ، بهترين روش آبياري از نظر صرفه جويي در مصرف آب و هزينه (در بلند مدت ) و سهولت كار آبياري ، آبياري قطره اي مي باشد.

 

عمليات مراقبت و نگهداري :

 

براي بهبود شرايطي كه مناسب بقاء و رشد بعدي نهالها باشد عمليات مراقبت (سله شكني ، وجين علف هرز ، مرمت حصار و قيم ، واكاري نهالهاي خشكيده ) و در صورت لزوم آبياري پس از كاشت نهال امري ضروري است .