مقاله طراحی کاشت

[Anooshe 11,040]

توجه : برداشت از مطالب این تاپیک تنها با ذکر منبع آن مجاز می باشد

( www.noandishaan.com )

این متن شالوده ای از جمع آوری مطالبم مربوط به طراحی های کاشت مناسب در فضاهای شهری هست

ایشالا که مورد توجه و استفاده دوستان قرار میگیره

 

 

منابعی رو که مورد استفاده قرار دادم:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

¨Alonefarmer.blogfa.com

¨

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

. wsabzgostar.com

¨معماری منظر ایران

¨روزنامه کرمان امروز"ستون چشم انداز سبز"

[Anooshe 11,040]

از فضای سبز شهری چه می دانیم:

 

فضاهاى سبز به دو دسته «فضاهاى سبز شهرى» و «فضاهاى سبز غيرشهرى تقسيم ميشوند. منظور از فضاهاى سبز شهرى، نوعي از سطح كاربرى زمين شهرى با پوشش گياهي انسان ساخت است كه هم واجد بازدهي اجتماعي و هم واجد بازدهي اكولوژيكي هستند. منظور از بازدهي اكولوژيكي، كاركرد‌هايي از قبيل: زيباسازى، كاهش دماى محيط، توليد اكسيژن، حفاظت خاك در برابر بارش‌ها و فرسايش است و بازدهي اجتماعي در ارتباط با امكان بهره‌بردارى عمومي از اين فضاها بررسي مي شود. فضاى سبز شهرى از ديدگاه شهرسازى بخش جاندار كالبد شهر بوده و دربرگيرنده بخشي از سيماى شهر است كه از انواع پوشش‌هاى گياهي تشكيل شده است و به عنوان يك عامل زنده وحياطي دركالبد بي‌جان شهر درنظر گرفته مي‌شود. فضاهاى سبز شهرى به سه دسته‌ى فضاهاى سبز عمومي، نيمه‌عمومي وخياباني تقسيم مي‌شوند. منظور از فضاهاى سبزعمومي، فضاهاى سبز شهرى است كه واجد بازدهي اجتماعي هستند. اين فضاها براى عموم مردم در گذران اوقات فراغت، تفريح وگردهمايي‌هاى اجتماعي و فرهنگي استفاده مي‌شوند. فضاهاى سبز عمومي كه مي‌توانيم آنها را فضاى سبز اجتماعي هم بناميم بايد ازامكاناتي از قبيل نيمكت، روشنايي، آبخورى، دستشويي، كف‌سازى معابر و دسترسي برخوردار باشند. از اين فضاهاى سبز به عنوان «پارك» - بوستان- نام برده شده كه بايد مجهز به خدمات و امكانات باشند. فضاهاى سبز نيمه‌عمومي كه واجد بازدهي اكولوژيكي هستند، استفاده‌كننده‌هاى محدود‌ترى نسبت به فضاهاى سبز عمومي دارند و كاركرد اجتماعي چنداني نمي‌توانند داشته باشند. فضاهاى سبز محوطه‌ى باز بيمارستان‌ها، ادارات، ارگان‌ها و سازمان‌ها در اين دسته قرار مي‌گيرند.فضاهاى سبز خياباني، نوعي از فضاهاى سبز شهرى هستند كه بطور معمول درختكارى شده و حاشيه باريكي از حد فاصل مسيرهاى پياده‌رو و سواره‌رو را تشكيل مي‌دهند و يا به صورت متمركز در فضاهايي به نسبت كوچك ميدان‌ها و يا در زمين‌هاى اطراف بزرگراه‌ها و خيابان‌ها شكل گرفته‌اند.

 

فضاهاى سبز شهرى به لحاظ مالكيت به سه دسته ى عمومي، نيمه عمومي و خصوصي تقسيم مي‌شوند. بوستان‌هاى شهرى در طبقه‌ى فضاهاى سبز عمومي قرار مي‌گيرند.ساختار اين فضاها به شيوه‌اى است كه بيشتر قشر جامعه مي‌‌توانند از آن استفاده كنند. اين بوستان‌ها به منظور محل گردش و استراحت عموم مردم هستند. در بوستان‌هاى عمومي سعي مي‌‌شود، تمام ابزار و وسايل سرگرمي و رفاهي، تقريباً براى هر نوع سليقه، فكر و سن وجود داشته باشد.

 

بوستان‌هاى شهرى به چهار دسته تقسيم مي‌شوند:1) بوستان‌هاى همسايگي: بوستان‌هايي هستند كه مساحتي كمتر از نيم هكتار داشته باشند. طبق استاندارد، پيمودن مسير براي كودك نه ساله از دورترين نقطه تا اين بوستان با پاى پياده مقدور باشد و طي مسير نبايد از خيابان سريع و بزرگراه عبور كند. 2) بوستان‌هاى محله‌اى: بوستان‌هايي هستند كه مساحتي دو برابر بوستان‌هاى همسايگي داشته باشند. فاصله ى بوستان‌هاى محله‌اى از دورترين نقطه در چنين مقياسي بايد به گونه‌اى باشد كه يك كودك نه ساله قادر به پيمودن اين مسير به صورت پياده باشد، ضمن اينكه طي اين مسير از خيابان‌هاى كندرو عبور خواهد كرد. 3) بوستان‌هاى ناحيه‌اى: نوع سوم بوستان‌هاى شهرى هستند كه مساحت آن به چهار هكتار مي‌رسد و براى مردم آن ناحيه دسترسي با پاى پياده از دورترين نقطه تا بوستان از نيم ساعت تجاوز نكند. 4) بوستان‌هاى منطقه‌اى: نوعي از بوستان‌ها هستند كه مساحتي دو برابر بوستان‌هاى ناحيه‌اى دارند(هشت هكتار) و در يك منطقه‌ى مسكوني قرار دارند. طبق استاندارد، افراد مي‌توانند از دورترين منطقه با وسيله‌ى نقليه درمدت‌زماني كمتر از ربع ساعت يا بيشتر خود را به بوستان برسانند. علاوه بر بوستان‌ها، فضاهاى سبز خياباني نيز بخش عمده‌اى از فضاى سبز درون‌شهرى را شامل مي‌شوند.

 

فضاهاى سبز خياباني شامل : فضاهاى سبز ميدان‌ها، حاشيه‌ى بزرگراه‌ها، حاشيه‌ى پياده‌روها، باندهاى مياني راه (رفيوژ‌ها) و كنار خيابان‌ها هستند. فضاهاى سبز خياباني، بخشي از ساخت شبكه‌هاى دسترسي هستند كه داراى عملكرد‌هاى اكولوژيكي، اجتماعي، ايمن‌سازى ترافيك و زيباسازى فضاهاى شهرى هستند. اين نوع از فضاهاى سبز شهرى مي‌توانند در كاهش آلودگي‌هاى صوتي و آلودگي هوا مؤثر باشند و از نظر عملكرد اجتماعي، فضاهاى سبز خطي، مطلوبيت مسير‌هاى پياده و جذب مردم براي پياده‌روى را افزايش مي‌دهند. افزون بر اين، فضاهاى سبز خياباني با تنوع بخشيدن به ساخت كالبدى شبكه‌هاى دسترسي، به فضاهاى شهرى، زيبايي و جلوه‌هاى خاصي مي‌بخشند و همواره به عنوان عاملي براى تفكيك ترافيك و تفكيك مسيرهاى پياده و سواره مورد استفاده مهندسان ترافيك و شهرسازى قرار مي‌گيرد ونقش ارزنده‌اى در ايمن‌سازى گذرگاه‌ها ايفا مي‌كنند.

 

 

 

[Anooshe 11,040]

ضرورت توجه به فضای سبز:

 

ملكرد فضاى سبز در ساخت شهر، عملكرد‌هاى زيست محيطي و عملكرد‌هاى اجتماعي و رواني هستند كه در طرح‌هاى توسعه‌ى شهرى مستلزم توجه بيشترى است. مهم‌ترين اثرات فضاى سبز در شهرها، كاركرد زيست محيطي است كه شهرها را به عنوان محيط زيست جامعه‌ى انساني، معنادار مي‌كند و با مقابله با اثرات سوء گسترش صنعت و كاربرى نادرست تكنولوژى از يك سو و بالا بردن سطح زيبايي از سوى ديگر باعث افزايش كيفيت زيستي شهرها مي‌شوند.

 

مهم‌ترين اثرات فضاى سبز كه آنها را به عنوان يك ضرورت در شهرها مطرح مي‌كند، عبارتند از: تعديل دما، افزايش رطوبت نسبي، تلطيف هوا و جذب گردوغبار است. مجموعه‌ى اثرات فضاى سبز حضور آنها را در شهرها اجتناب‌ناپذير كرده و بدون وجود آنها ممكن نيست شهرها پايدار باقي بمانند. فضاى سبز در كاهش آلودگي‌هاى شيميايي هوا بسيار مؤثر است و چنانچه فضاى سبز مناسبي با تركيبي از درختان حاصل شده باشد آلودگي صوتي را كم مي‌‌كند.

 

ميزان توليد اكسيژن وجذب دي‌اكسيد كربن به وسيله‌ى فضاى سبز شهرى بسيار چشم‌گير است. كنترل ترافيك با آرايش فضاى سبز در محور‌هاى درون‌شهرى عاملي مؤثر در كنترل ترافيك به شمار مي‌رود. از عملكردهاى مهم فضاى سبز، زيباسازى محيط شهرهاست كه آن را براى زيستن مطلوب‌تر مي‌كند. ضمن اينكه در معمارى شهرها، فضاى سبز مي‌تواند جايگزين مناسبي براى ساير مصالح مورد استفاده در معمارى جهت تقسيم فضا، ايجاد حفاظ، خلوتگاه و فضاى خصوصي به شمار آيند. علاوه بر اين مي‌تواند عامل مهمي در ايجاد پيوند و ارتباط منطقي بين ساختمان‌ها باشند. وجود فضاى سبز به ويژه رنگ سبز آن و يا تغييرات فصلي داراى اثرات رواني بسيار مؤثرى است. درختان مي‌توانند بر روى مصرف انرژى در ساختمان تأثير قابل ملاحظه‌اى بگذارند بطورى كه هزينه‌ى گرم كردن ساختمان‌ها درصورت كاربرد صحيح درختان كاهش مي‌يابد و در تابستان درختان با جذب نه درصد انرژي خورشيد، دماى ساختمان‌ها را مي‌توانند كاهش دهند.

 

بطور خلاصه مي‌توان به لزوم توجه به فضاى سبز در طرح‌هاى توسعه ى شهرى به موارد زير اشاره كرد: كاهش آلودگي هوا، كاهش آلودگي صوتي، زيباسازى فضاهاى شهرى و فرم دادن به آنها، افزايش نسبي رطوبت هوا و كاركردهاى اجتماعي كه به دنبال ايجاد چنين فضاهايي حاصل مي‌شود.

 

 

 

باغچه آرایی:

 

منزل و خانه هر فردی بهترين و شايد تنها مكانی باشد كه فرد در آن احساس آرامش می‌كند. هر كدام از ما سعی و تلاشمان را می‌كنيم با فراهم كردن تمامی وسايل و امكانات لازم، فضای خانه را به شكلی درآوريم كه موجب لذت و آرامش ما طی اوقاتی كه درخانه سپری می‌شود، گردد. اما خانه‌ای كه درآن زندگی می‌كنيم تنها به فضای داخلی خلاصه نمی‌شود.

 

بسياری از ما به اندازه‌ای كه به مبلمان و دكوراسيون داخلی توجه می‌كنيم، كمتر به فضای بيرون منزل، حياط، تراس و باغچه‌ها بها می‌دهيم. در صورتی كه به راحتی و با كمترين هزينه می‌توان اين فضاها را سروسامان داد و مكان‌های بلااستفاده را به محيطی زيبا و دلنشين تبديل كرد. حياط‌خلوت‌ها، فضای جلوی پاركينگ و گاراژ و يا باغچه‌هايی كه شكل كشيده و بلند دارند، ازجمله فضاهايی هستند كه بيشتر استفاده‌ی خاصی از آنها نمی‌شود. اگر در منزل شما چنين نقاطی وجود دارد با يك طرح ساده و مناسب به يكی از زيباترين و جذاب‌ترين نقاط خانه تبديل می‌شوند.

 

طرح مد نظر با توجه به درازی و كشيدگی اين فضاها بايد به گونه‌ای باشد كه با بزرگ‌نمايی و عريض‌تر نشان دادن آن، شدت درازی آن را بشكند ايجاد خطوط و اشكال مورب و سطح‌هايی با ارتفاع متفاوت، می‌تواند بخشی از يك طرح برای اين فضاها باشند كه باغچه وحياط خلوت را به چند قسمت درآورده كه هر كدام از اين قسمت‌ها را می‌توانيد برای يك استفاده‌ی خاص مثل سبزی‌كاری، گل‌كاری، آبنما، آلاچيق و داربست در نظر بگيريد. طرحی كه برای سامان دادن يك فضا اعم از يك باغ، باغچه و يا يك تراس داده می‌شود، بايستی كمترين هزينه را دربر داشته باشد. در ضمن وقت زيادی صرف نگهداری و مراقبت آن نشود.

 

به عنوان مثال برای كم كردن هزينه‌ها، برای كفپوش و پوشاندن سطح میتوانيم از مصالح ارزان‌قيمت نظير شن و سنگريزه استفاده كنيم كه نگهداری آسانی نيز دارد و برای انتخاب گياه، گلدان‌های شمعدانی و گياهان زينتی هميشه سبز انتخاب بسيار مناسبی هستند كه به حداقل توجه و مراقبت نياز دارند. اگر با ما همراه باشيد در شماره‌های بعد، راجع به باغچه‌آرايی و محوطه‌سازی بيشتر با شما صحبت می‌كنيم

 

 

 

 

[Anooshe 11,040]

در سامان بخشيدن به يك محوطه‌‍ خصوصی اعم از اينكه يك حياط،، تراس، باغ و يا يك باغچه باشد بايد تمام اصول طراحی را در نظر داشت. توجه به فرم و شكل احجام، خطوط و مسيرها، نوع گياه و مصالح، تركيب اين اجزا در برقراری تعادل بين آنها از جمله مواردی هستند كه ما را در راه رسيدن به يك طرح مناسب با فضای موجود راهنمايی می‌كند. ديوار، ‌حصار، نرده، كف‌سازی‌ها، مجسمه، آبنما و فلاورباكس‌ها اجسام غير زنده‌ای هستند كه در تركيب با گياهان، آب و... طرح كلی يك محوطه را به وجود می‌آورند كه بايد بين تك‌تك اين اجزا به لحاظ جنس، فرم، ‌شكل و رنگ نوعی هماهنگی و تناسب وجود داشته باشد تا بتوانند خصوصيات بصری يكديگر را تا حدی تحت‌الشعاع قرار دهند.

 

به عنوان مثال اگر در محوطه حياط ديوارهای كوتاه وجود دارد، می‌توان با كاشت گياهان پوششی رونده و گل، ظاهر خشن آن را تلطيف كرد و يا ديوارهای بلند و حصارها و نرده‌ها كه برای تعيين حريم خصوصی و امنيت در نظر گرفته می‌شوند در بيشتر موارد به خوبی خود چندان چشمگير نيستند اما با يك پيچ‌امين‌الدوله و يا يك بوته تاك جذابيت آن افزايش می‌يابد. بعد از اينكه بايد بين عناصر به كار رفته هماهنگی وجود داشته باشد، بايستی تركيب آنها متناسب با فضايی باشد كه در اختيار داريم. به عنوان مثال چنانچه در نظر داريم حياط و باغچه بزرگتر از آنچه كه هست به نظر آيد، بهتر است در انتخاب گياهان و مصالح از رنگهای سرد استفاده كنيم تا محيط بزرگتر جلوه كند. در حاليكه به كار بردن رنگهای گرم نتيجه‌ی عكس دارد و باعث می‌شود، محيط كوچكتر به نظر رسد. در تركيب عناصر بهتر است يكی از اجزاء به لحاظ فرم، رنگ و شكل، غالب باشد و با ديگر اجزاء كه در اين موارد چشمگيری كمتری دارند تركيب شود.

 

به عنوان مثال در بين گياهانی كه برای باغ و باغچه استفاده می‌شود يكی- دوتا از آنها دارای يك ويژگی خاص و برتر است كه می‌تواند به عنوان عنصر اصلی در طراحی كاشت گياهان باغ لحاظ شده و ديگر گياهان را بر اساس آن تعيين كنيم. در مورد مصالح و احجام ديگر موجود در طرح نيز اين اصل مصداق دارد.

 

گياهان در منظر حياط، كاركردهای متنوعی دارند. هنگام منظرسازی حياط بايد به سازگاری‌های منطقه‌ای و نيازهای كاشت گياهان توجه كرد. انتخاب گياهان بايد به گونه‌ای باشد كه ضمن سازگاری با اقليم محلی بهترين كاركرد را داشته و به كمترين ميزان مراقبت نيازمند باشند.درختان بلندترين المان‌ها در بيشتر مناظر هستند آنها چارچوبی برای حياط بوده و تنه‌ی آنها در حياط ،خطوط عمودی ممتدی ايجاد می‌كند.

 

درختان گلدار و زينتی مثل ارغوان يا توری می‌توانند به عنوان يك عنصر اصلی در طراحی منظر حياط لحاظ شوند. در واقع اين درختان كوچك و گلدار با ايجاد يك نقطه عطف رنگی توجه را به سوی خود جلب می‌كنند. اين گياهان كه به طور معمول كوچكتر از ديگر درختان هستند بايد در جايی كاشته شوند كه بيشترين ديد را دارد. بوته‌ها و درختچه‌ها كه متنوع‌ترين گياهان در منظر هستند برای مشخص كردن حاشيه و ايجاد حريم می‌توانند استفاده شوند. رنگ سبز درختچه‌ها پس زمينه مناسبی برای گياهان گلدار ديگر می‌تواند باشد. در بيشتر حياط‌ها حواشی بوته‌كاری، ديواره‌ای در امتداد خط طرح يا پس زمينه باغ به وجود می‌آورند كه اين حاشيه می‌تواند متشكل از چند درختچه هميشه‌سبز و پهن برگ باشد. گياهان پوششی كه گياهانی با ارتفاع كم هستند در جاهايی بايد كاشته شوند كه ميزان رفت‌و‌آمد كمتری دارد و می‌توانند در برخی از جاها، جايگزين مناسبی برای چمن باشند.

 

انواعی از اين گياهان به سرعت رشد كرده و يك سطح را می‌پوشانند. گياهان بالارونده و پيچ‌ها برای ايجاد حفاظ و پوشاندن حصارها مناسبند و می‌توانند گوشه‌های خشك و بی‌روح و ديوارهای خشن را تعديل كنند. در بيشتر مواقع بالا رفتن پيچ‌ها از ديوار منزل، جلوه‌ی باشكوهی برای خانه است. استفاده از گلها با شكوفه‌های خوش‌رنگ و خوش‌تركيب حياط را زيباتر می‌كند. اگر به دنبال ايجاد اعجاز در حياط منزل خود هستيد، بهتر است گلها را بصورت توده‌ای بكاريد. چرا كه كاشت توده‌های گياهی تك رنگ در حياط، تأثير شگرفی نسبت به يك گروه كوچكتر با تنوع رنگی بيشتر ،دارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[Anooshe 11,040]

طراحی منظر گیاهی در معابر شهری:

 

خیابانها در بافت شهرها به عنوا ن شریانهای حیاتی و سلسله اعصاب شهری از اهمیتی شایان برخوردار هستند.از این رو طراحی آنها رویکردی جدی و کارشناسانه را می طلبد که پاسخگوی تمامی نیاز و توقع شهروندان از چنین فضاهایی باشد.یکی از عمده ترین ایتم ها در طراحی خیابان،پیاده رو و بطور کلی معابر شهری فضای سبز آنهاست که عمدتا در طراحی ها نادیده گرفته می شود.

با توجه به اهمیت فضای سبز خیابانی در این بخش سعی بر آن بوده تا مطالبی پیرامون این مهم گردآوری شده تا شاید جهت استفاده شما عزیزان مفید واقع شود.

نقش های فضای سبز پياده روها :

تعديل شرايط محيطی( سايه اندازی، تعديل سنی دما ،رطوبت و... )

 

كنترل نسبی آلودگی ( آلودگی صوتی ، نور و هوا

)

پوشاندن مناظر بد و تعديل خط آسمان

 

هدايت ديد رانندگان وسايط نقليه

 

تعريف و خوانايی فضاهاپ

 

كنترل حركت سواره و پياده

 

1- درختان در معابر شهری:

عناصر گياهی مورد استفاده در جداره خيابانها عمدتا شامل دو گروه از گياهان است : گياهان پرچينی و درختان عدم استفاده از گياهان پوششی به درختچه ها دلايل مختلفی دارد كه مهمترين آن كمبود فضای اختصاص داده شده به كاشت گياهان كنار پياده روهاست و اما از درخت به اين دليل استفاده می شود كه درخت ارزانترین و ساده ترين وسيله ای بوده كه از طريق آن می توان كيفيت فضاهای شهری خصوصا خيابانها را ارتقا بخشيد. درخت می تواند نقش های گوناگون و متنوعی را در خيابانها داشته باشد.

 

تركيب نور و گیاه در شب زيبايی خاصی به خيابانها و شبكه های دسترسی می دهد ضمنا از نظر عملكردی درخت وسيله سيار مناسبی جهت تفكيك فضاهای مخصوص عابر پياده از سواره و نظاير آن است تنه وشاخه درختان گاهی مانند ستونهای ممتد ، لبه برجسته و در عين حال شفاف بوجود می آيد. وجود آنها در امتداد مسير پياده و سواره برای عابر پياده سپر ايمنی ايجاد می كند.

بايد توجه داشت كه هر درختی مناسب كاشت در معابر نيست و بايد خصوصياتی داشته باشد:

فاقد عوامل مزاحمی مثل خار، بوی بد، ميوه های آلوده كننده و ... باشد.

 

 

با شرايط اقليمی از لحاظ كاركردی هم خوانی داشته باشد (‌مثلا در اقليم گرم و خشك سايه مناسب فراهم كرده اما با از دست دادن برگهای در زمستان مانع يخ زدگی معابر شود.

 

فاقد سيستم ريشه ای سطحی و گسترده باشد زيرا وجود چنين سيستم ريشه ای باعث آسيب ديدگی كف پوش معابر،پی ساختمانها و تاسيسات زيرزمينی خواهد شد.

 

در صورت وجود سيستمهای هوايی انتقال نيرو، ارتفاع درخت بايد به گونه ای باشد كه با سيستم ها تداخل پيدا نكند.

 

در برابر آلودگی هوا و خاك مقاوم باشد.

 

ارتفاع تاج درخت از زمين بايد حداقل دو متر باشد تا برای عابرين ايجاد مزاحمت نكند و از طرفی نيازمندهرس دائمی نباشد

 

قامت گياه و ويژگی های زيبا شناختی آن بايد با ساختار فضا هماهنگ باشد.

 

تغييرات فصلی محسوس داشته باشد تا باعث درك گذشت زمان توسط مردم گردد و ظواهر طبيعت را به خوبی وارد محيط سازد.

 

علاوه بر معيارهای عمومی كه برای انتخاب گونه بايد مد نظر قرار بگيرند، بايستی به بسياری از عوامل زيباشناختی نيز توجه داشت بطور مثال اگر در كنار يك خيابان يك سری كاربردی های عمومی نظير پارك ، موزه ، مركز خريد و... وجود داشته باشد بايستی به نحوی تاكيد شوند . طراحی كاشت و در عين حال گونه هايی انتخابی،نسبت به يك خيابان كه در دوطرف آن هيچ گونه كاربری عمومی مهمی وجود نداردمتفاوت خواهد بود در اين حالت بهترين طراحی كاشت ، طرحی است كه از روی آن بتوان تفاوت كاركردی فضای مجاور با نواحی اطرافش احساس كرد. به طور عينی اگر شخصی را در نظر بگيرد كه سوار بر اتومبيل از خيابان درحال عبور است در شرايط مطلوب وی بايد بتواند محل هر يك از كاربری های عمومی را از تفاوتهای پديدآمده در وضعيت پوشش گياهی جداره های خيابان درك كند.

 

تفاوتهای ساختاری در وضعيت پوشش گياهی می تواند به گونه ای باشد كه به عنوان يك عامل تاكيدی بيانگرتغيير عملكرد در خيابان بوده ( مثلا بيانگر وجود موزه) و بيننده را نسبت به بررسی و شناخت اين تغيير به فراست اندازد يا به عنوان يك نشانه مانا شخص بتواند بر اساس تصوير ذهنی تغيير يافته در نوع كاشت ، جهت شناخت مكان يا توصيف آن برای ديگران استفاده كند.

 

ساختار فضايی بافت پيرامون خيابان نيز بر طراحی كاشت اثر مستقيم می گذارد. اين مورد بويژه از لحاظ ارتفاعی مطرح است به اين ترتيب كه بايد بين ارتفاع درختان حاشيه خيابان و ارتفاع ساختمانهای محاور در دو طرف تعامل برقرار باشد.

فاصله كاشت درختان در كنار خيابان بر اساس گستردگی تاج درخت در سن بلوغ و فضای اطراف تنه درخت از ديگر مواردی هستند كه در طراحی كاشت بايد به آنها توجه داشت .

[Anooshe 11,040]

2- سايه اندازی درختان در معابر شهری :

 

یکی از مهمترين مزايای كاربرد درختان در فضاهای شهری ( با توجه به اقليم و تابش شديد آفتاب در اكثر ايام سال در بسياری از نقاط ايران) سايه اندازی و تامين سايه است چرا كه درختان بواسطه عملكردهای چند گانه دوام و كارايی بيشتر نسبت به عناصر مصنوع نظير انواع سايبانها ، قابليت استفاده بيشتری دارند. نكته ای كه در هنگام انتخاب گونه های گياهی بايد به آن توجه داشت.

 

محاسبه سطح سايه انداز درختان در نواحی بيابانی و نيمه بيابانی در فصل تابستان و زمستان دارای اهميت است يعنی كوتاهترين و بلندترين سايه – زيرا در تابستان وجود سايه و در زمستان نبود سايه اهميت دارد بويژه اينكه درخت مورد نظر از گونه های هميشه سبز باشد كه در اين صورت سايه زمستان آن می تواند باعث يخ زدگی معابرگردد.

 

 

نكاتي در خصوص سايه اندازی درختان :

 

* سايه اندازی درختان در معابر با جهت شرقی – غربی و در مورد پياده روهای شمالی خيابان اهميت فراوانی دارد. در صورتی که پياده روهای جنوبی عموما به وسيله ساختمانهای مجاورسايه موردنياز تامين می گردد و وجود درختان نقش چندانی در ايجاد سايه ندارد.

 

* در معابر با جهت شمالی - جنوبی بواسطه آنكه جهت تابش خورشيد با جهت خيابان یکی است عمدتا درختان به اندازه معابر شرقی- غربی در سايه اندازی پياده روها نقشی ندارد.

 

پياده روهای جنوبی عمدتا به وسيله ساختمانهای مجاور سايه اندازی می شونددر اين حالت گياهان سايه مورد نياز دسترسی سواره راتامين خواهند نمود.

 

گياهان با ارتفاع مختلف ، سطوح سايه مختلفی ايجاد می كنند. بر اين اساس خط لبه سايه می تواند در طراحی بسيار مهم باشد.

 

 

3-ضوابط طراحي فضاي سبز معاب :

 

دسترسی های پياده رو :

شكل آن نواری است

عرض آن حداقل 90 تا 150 سانتيمتر است

فاصله كاشت نهال درخت در آن از نخستين عامل ساختمان با احتساب عرض محور پياده رو نبايد از 3 تا 3.5 متر كمتر باشد.

معابر مختص عبور پياده ، بايد بوسيله درختچه هايی به ارتفاع حداكثر 40 سانتيمتر پوشيده شود.

سطح خاك ، تقريبا بايد هم سطح معبر پياده باشد.

 

 

دسترسی های كند رو :

شكل آن نواری است

فضای سبز بايد در دو طرف دسترسی استقرار يابد.

عرض آن حداقل 90تا 150 سانتيمتراست

فاصله كاشت درخت، از نخستين عامل ساختمان با احتساب عرض محور پیاده حداقل 3 تا 3.5 متر است.

سطح خاك ، بايد نسبت به سطح عبور وسايل نقليه ، پائين تر باشد.

 

 

دسترسی های تندرو :

شكل آن نواری است

بايد در دو طرف و در ميان دسترسی استقرار يابد.

عرض آن در هر طرف حداقل 5.2 متر و در وسط1/1متر باشد.

حداقل فاصله عرضی نخستين درخت از عرض دسترسی پياده بايد 3.5متر باشد.

سطح خاك در نوارهای هر طرف، بايد تقريبا هم سطح حاشيه های عبور وسايل نقليه باشد.

سطح خاك در نوار ميانی ، بايد نسبت به سطح عبور وسايل نقليه ، بالاتر قرار گيرد.

 

 

دسترسی های خيلی تندرو :

شكل آن نواری است.

محل استقرار در دو طرف ودر ميان دسترسی.

حداقل عرض نوار فضای سبز در هر طرف ، 13 متر و در ميان، 1/1متر است.

حداقل فاصله عرض آخرين درخت از عرض دسترسی پياده ، بايد 3.5 متر باشد.

سطح خاك در نوارهای هر طرف بايد تقريبا هم سطح حاشيه های عبوروسايل نقليه باشد.

سطح خاك در نوار ميانی ، بايد نسبت به سطح عبور وسايل نقليه ، بالاتر قرار گيرد.

[Anooshe 11,040]

تاثیر و نقش درختان در فضای سبز شهری:

 

مي‌توان به فضاهاي سبز موجود در شهرها اشاره كرد كه نقش بسزايي در خلق منظر شهري متفاوت دارند.در ميان عناصر طبيعي تاثير‌گذار در منظر شهري، درختان به خاطر ساختار و بافت ويژه‌اي كه دارند اهميتي دو چندان پيدا مي‌كنند.(كارمان،2003،249) در ختان نيزهمانند بناها داراي ساختارهايي هستند كه منجر به ايجاد يك سبك معماري گياهي مي‌گردند. متناسب با تغيير و تحول شهرها در دوره‌هاي مختلف، معيار‌هاي انتخاب در‌ختان نيز دستخوش تغيير شده است.

 

(سيمونيك،2006)از سوي ديگر، اصولاً شهرها با يك نسبت بالايي از فضاي باز روبرو هستند كه هر كدام از آنها وضعيت فيزيكي خاصي را دارند. از جمله‌ي اين فضاها، مي توان به خيابان‌ها، ميادين و فضاهاي اطراف پاركينگ‌ها اشاره كرد كه ملاك انتخاب درخت و پوشش گياهي براي هر‌كدام متفاوت است.( همان) در اين زمينه معمار منظر شهري وظيفه انتخاب گياهان مناسب و سازگار با محيط را بر عهده دارد.(كارمان،2003،81در ختان از روي اندازه، شكل، تركيبات رنگيشان و يا تباين با عناصر ديگر و حتي به خاطر بافت يا عطرشان بر‌گزيده ‌مي‌شوند، زمان تشكيل يا افتادن برگها، نوع سايه يا اندازه تاج درخت بر انتخاب آن تاثير دارد. اوضاع زيست محيطي در محيط‌هاي شهري متغيرتر از ديگر محيط‌هاي انسان ساخت است، سايه ساختمان‌ها، وضعيت نور، باد، دما و خاك از محلي به محل ديگر متفاوت است.

 

(آرنولد،1980،50) در بين عوامل اقليمي، نور خورشيد به دليل تأثير مستقيم بر رشد درختان، نقش مهمي در انتخاب محل كاشت درختان دارد. درختان هر جا كه رشد كنند بايد در فصل رويش حداقل 3 تا 4 ساعت نور مستقيم خورشد داشته باشند، بنابراين جهت خيابان‌ با توجه به ارتفاع ساختمان ‌ها و ساعات تابش نور نقش مهمي در تعيين محل كاشت دارد. حتي درختان بايد 10ـ8 فوت از ديوار ساختمانها فاصله داشته باشند تا سايه ‌ساختمانها مانع تابش نور نباشد.

 

(آرنولد،1980،51فضا در اطراف خانه‌ها، پارك‌هاي عمومي و زمين‌هاي مدرسه به سهولت يافت مي‌شود، اما دربخش‌هاي پاركينگ و در امتداد خيابان‌ها فضاي كافي در صورتي كه در طول طراحي براي آن فضايي در نظر گرفته شده باشد، در اختيار خواهد بود.(استنفورد،2000،4) فضا براي درختان بايد در سراسر محيط سنگفرش شده پراكنده شود، چنين فضاهايي بايد به حدي بزرگ باشند كه وقتي درختان رشد مي‌كنند، سايه‌ي خود را روي ماشين‌هاي پارك شده بيندازند. محيطي كه با سنگفرش احاطه شده بايد فضايي ميدان مانند به طول 6 پا در كنار خود داشته باشد.

 

(آرنولد،1980،54كاشت درختان نابالغ يكي از موثرترين و اقتصادي‌ترين راه‌هاي تلطيف محيط شهري است، جايگزيني درختان جديد به جاي قديمي، كاشت گياهان روي پشت بام، ديوارها، پياده‌روها، باعث ارتقاء محيط زيست شهري و تلطيف محيطمي‌شود.

درختان براي ايجاد تغيير در هويت بصري شهر بايد به اندازه كافي بزرگ و تعدادشان زياد باشد تا قادر به ايجاد جلوه‌ي خاصي در سيماي شهر شود .

 

بهترين مقياس براي تاثير بصري درختان حجم شاخه و برگ آنهاست. كاشت درختان نزديك جداول شكل بهم پيوسته‌اي از شاخه‌ها را ايجاد مي‌كند كه همچون پرده اي سبز و عمودي باعث تقويت فضاي پياده مي‌شود.از اين رو استفاده از درختان كوتاه براي فضاي خيابان مناسب به نظر نمي‌رسد چون فضاي خيابان را قطعه قطعه كرده و نيازهاي توازن براي فضاي شهري را رفع نمي‌كند. اگر درختان خيلي دور از هم قرار گيرند، هردرخت يك ساختار متراكم‌تر با شاخه‌هاي نزديك به زمين ايجاد مي‌كند كه اين فاصله تضاد نور و سايه را ايجاد كرده و باعث تأكيد بر روي درخت منفرد مي‌شود(آرنولد،1980،53

نتيجه در هر حال يك پياده‌روي شهري (جلوه‌اي از فضاي‌شهري) بدون درخت مثل يك ساختمان بدون سقف است.بنابراين درختان در شهرهاي امروزي وايجاد منظر مناسب شهري نقش بسزايي دارند، حتي اگر فاقد ارزش كاربردي باشند.در حقيقت درختان يك فرصت براي خلق تركيبات بديع شهري با تركيب هنر، مجسمه‌سازي و معماري در توازن و وحدت بصري شهري به دست مي‌دهند.در شهرهاي سيمان زده امروزي كه نگاه آدمي در پس ديوارهاي بلند محصور مانده است،درختان نقش حائل ميان انسان و محيط انساني ساخت را ايفا مي كنند و مفاهيمي چون تاكيد ، تكرار و تضاد و .........را بدون استفاده از ساختارهاي مصنوعي و با تاكيد بر ويژگي هاي طبيعيشان در محيط هاي شهري القا كرده و در نهايت به وحدت بصري شهري امروزي ياري مي رسانند.

[Anooshe 11,040]

انتخاب گیاه برای فضای سبز:

 

درطراحی فضای سبز و معماری منظر یکی از ارکان اصلی آشنایی با گیاهان متنوع و خصوصیات آنها برای منظورهای خاص میباشد .در ايجاد تنوع گياهي در فضاي سبز شهري همواره محدوديت هاي هوا و اقليم،خشکي باد ، تابش بيش از حد خورشيد و غيره وجود دارد که همين امر باعث کاهش تنوع مي گردد انتخاب گونه هاي جديد در انتخاب و بررسي انواع گونه هاي جديد موارد ذيل ، بايستي مد نظر باشد:

 

الف) سازگاري گونه معرفي شده با خصوصيات آب و هوائي منطقه اين امر باعث بالا رفتن قدرت رشد، تکثير و در نهايت بقاي گونه مي گردد.

 

ب)زيبايي و ظاهر آراسته گونه جديد گياه به نحوي که شکل و ظاهر گياه مناسب محل مورد نظر باشد ، که در اين رابطه ديدگاه و نظر کارشناس فضاي سبز از اهميت ويژه اي برخوردار است عدم استفاد ه مناسب از يک گونه گياه در محل مورد نظر، باعث کاهش زيبايي محوطه گرديده ضمن آنکه گاهي ممکن است باعث بروز مشکلاتي گردد به عنوان نمونه چنانچه از گياهان انبوه در حواشي معابر و پياده رو استفاده گردد، باعث کاهش ديد رانندگان و ممانعت از توجه آنها به عابرين پياده که در انتظار عبور از خيابان هستند، مي گردد و همين امر باعث بروز حوادثي مي شود.

 

ج) خصوصيات فيزيولوژيک و مرفولوژيک گياه گاهي صمغ تانن و ساير اسانس هاي موجود در بخش هاي مختلف انواع گياهان باعث وارد گرديدن لطماتي به اقشار مختلف بخصوص کودکان مي گردد زيرا کودکان از روي کنجکاوي و يا بازيهاي کودکانه در تماس با اين پيکره هاي گياهي بوده و حتي بخشي از برگ و غيره را در طي بازيهاي کودکانه تناول مي نمايند که در آنها ايجاد مسموميت مي نمايد ، لذا توجه به ايمني اقشار مختلف اين موضوع داراي اهميت به سزائي است سالها است که فضای سبز شهری سطح مالامال از درختان صنعتی،جنگلی چون چنار، نارون ، زبان گنجشک گردیده است و سالها است که مهمترین پوشش سطح زمین در پارکها ، مبادین و بلوارها چمن است، حال آنکه مشخص گردیده است که بیشترین آلرژی از طرف گیاهان فوق حادث می گردد و چمن نیز با توجه به وضعیت خشکسالی ها و کمبود آب و همچنین هزینه های بالای نگهداری ، حداقل در پاره ای از مناطق که امکانات و بودجه وسیع و کلان در دسترس نیست ، کاملا از چرخه کشت و فضای سبز خارج گردیده است.لذا ايجاد تنوع اوري ضروري و رويكردي الزامي براي بهبود فضاي زندگي انسان ماشين زده امروزي است.

[Anooshe 11,040]

در اینجا اجمالاً به تعدادی از گیاهانی که برای طراحی مناسب می باشند اشاره میشود:

 

درختان مقاوم به گرد و خاک: عرعر-زالزالک-ژینکو-چنار-لیلکی امریکایی-ماگنولیا-بیدمجنون-اقاقیا-داغداغان

 

گیاهان جاذب پرنده:یاس وحشی –زیتون-زغال اخته – امین الدوله- پیروکانتا- خاس-اسپیره –یاس خوشه ای – انگور زینتی

 

درختان دارای بافت خشن : عرعر-ماگنولیا-انجیر –خرمالو-نخل زینتی –شاه بلوط هندی

 

درختان دارای بافت نرم: ابریشم – لیلکی- ابریشم مصری- بید

 

گیاهان معطر: سرو ناز-برگ بو –گل یخ – سنجد-یاس خوشه ای- اقاقیا-نمدار- پائولونیا-ماگنولیاو...

 

گیاهان دارای رشد کم: کریپتومریا- زیتون معمولی – ماگنولیا – برگ بو- انجیر - زالزالک- سوفورا

 

درختان سریع الرشد:سرو نقره ای-عرعر-دم موشی- زیتون تلخ-چنار-سدروس-افرا سیاه-اقاقیا-پائولونیا-توت امریکایی-لاله-ابریشم

گیاهانی که در زمستان جلوه دارند: بید مرجانی- بید فری- فندق- گیلاس- سوزنی برگان مانند سرو کوهی رونده – سرو سیمین – یاسمن زمستانی انواع کاجها و سروها پهن برگان همیشه سبز مانند ماگنولیا تابستانه -آکاسیا- گل یخ

 

درختان بر گ قرمز: افرای ژاپنی-افرای چناری برگ قرمز- گوجه گل- فندق – زرشک – انجیلی در پاییز- توری در پاییز و ...

 

گیاهان الوان : ارغوان – سیب گل – میموزا – طاووسی – توری- ماگنولیا زمستانه – ماهونیا – پیراکانتا - دوتسیا

 

درختان مقاوم به سایه:سرخدار- دوگلاس – سکویا – نوئل – ممرز- هدرا - راش - شمشاد خزری

 

درختان مقاوم به بادهای دریایی و آب شور: کاجها – ایلان – گل ابریشم – زبان گنجشک –توت – صنوبر وسپیدار – اقاقیا – گز

 

گیاهان مقاوم به سرما:سرو نقره ای- کریپتومریا – چینی – به ژاپنی – ابریشم مصری- ماگنولیا

 

گیاهان مناسب کاشت در شیبها: ار غوان - سنجد و...

 

گیاهان مناسب جلوگیری از فرسایش خاک : توسکا قشلاقی- چنار- بید مجنون – اقاقیا – توت امریکایی – سرو نقره ای

 

درختان آبدوست: چنار – توسکا- بیدمجنون- درخت لاله و...

 

درختان بادشکن: توت امریکایی – سرو نقره ای – سرو خمره ای- اقاقیا – زالزالک- نمدار- سدروس - گردو

 

درختان مناسب خاک اهکی:زیتون معمولی – زربین –سروخمره ای – چنار- زبان گنجشک

 

گیاهان مناسب خاک اسیدی: عرعر- لیلکی امریکایی – توسکا قشلاقی – اقاقیا

[Anooshe 11,040]

عنصر آب در منظر و فضای سبز:

 

آب نما و استخر در باغ‌هاي ايران يكي از ضروري‌ترين عناصر ايجاد باغ بوده است. استخر باغ‌هاي قديمي داراي عمق زياد و چندين فواره بوده‌اند از جمله بزرگترین استخری که برای باغ شاهگلی تبریز در زمان آق قویونلوها و همچنین استخر باغ بزرگ هزار جريب كه در دوره صفويه در اصفهان احداث شد و پانصد فواره داشت.

 

در ايران باستان آب پيام‌آور روشنايي و پاكي به شمار مي‌رفت و از ارزش زيادي برخوردار بود. شايد به علت اينكه ايران كشوري كم‌آب بوده، اين مايع حياتي بين ايشان قدر و منزلتي والا داشته است. آب در نزد ايرانيان نه تنها براي رفع نيازها مورد استفاده قرار مي‌گرفته، بلكه از لحاظ معنوي و روحي نيز تاثير بسياري داشته است. آب با قابليت‌هاي مختلف خود مانند حيات، تازگي، درخشندگي، پاكيزگي، رونق و رواج روشنايي، سكون و آرامش و تحرك، احساس‌هاي متفاوت در روح و روان انسان گذارده است. به همين دليل همواره در مكان‌هايي كه ساخته دست بشر هستند، به صورت‌هاي مختلف براي خود جا باز كرده است. اين مساله در رابطه با مكان‌هايي مانند پارك يا باغ بيشتر چشمگير است. زيرا عنصر آب به عنوان يكي از زيباترين زمينه‌هاي ديد و يكي از موارد تكميلي فضاي سبز مورد استفاده قرار مي‌گيرد. البته در اين مكان‌ها وجود آب براي پاكيزگي محل و آبياري درختان و گل‌ها يا استفاده براي سرويس‌هاي بهداشتي، ضروري و پراهميت است.

 

در سده‌هاي گذشته ايرانيان باغ‌ها را بيشتر در زمين‌هاي شيب‌دار احداث مي‌كردند و با ايجاد پلكان در مسير آب، جريان ملايم آب، تند و پر سر و صدا مي‌شد.

 

اصلي‌ترين عاملي كه همواره به باغ‌هاي ايراني حيات مي‌بخشيد، آب جاري بود كه در چهارباغ‌ها،‌ جويبارها و جوي‌هاي كم‌شيب و مارپيچي به حركت در مي‌آمد و هواي باغ را مطبوع و دلپذير مي‌ساخت. در باغ‌هاي تزييني كه به حوض‌ها مي‌پيوست، جدول ها معمولا با سنگ و آجر ساخته مي‌شد. در كف آب‌نماها و بيشتر جاهايي كه آب در جريان بود، اغلب تخته سنگي با تراش سفيدرنگ يا با طرح‌هاي مختلف كار مي‌گذاشتند كه به موج آب، جلوه زيبايي دهد.

 

باغ‌هاي قديمي ايران اغلب در مناطق گرم و خشك و كم‌آب ساخته شده‌اند و دليل احداث آنها در چنين مناطقي، وجود چشمه‌هاي طبيعي و يا كاريز است. وسعت هر باغ بستگي به حجم و مقدار آب موجود براي آبياري آن دارد. باغ‌هاي شهرهاي خشك و كويري به علت گرمي هوا در تابستان، همواره اهميت خاصي داشته‌اند كه از آن جمله باغ‌هاي كاشان را مي‌توان نام برد. باغ فين كاشان كه از باغ‌هاي معروف دوره صفويه، زنديه، قاجاريه و هم‌چنين زمان ما است به علت وفور آب چشمه سليماني و حوض و استخر و فواره‌هاي فراوان و درختان كهنسال و عمارت‌هاي تاريخي، همواره جزو معرف ترين و پرجاذبه ترين باغ‌هاي كشور ما بوده است.

 

در باغ‌هاي ايراني، براي ايجاد محيطي آرام، خنك و پرسايه، چاره‌اي جز احداث جوي‌هاي آب در طول تمام باغ نبوده است و معمولا اين جوي‌ها در تقاطع‌ها به حوضچه تبديل مي‌شدند. آب از جوي‌ها كه اغلب از حوضخانه عمارت باغ آغاز و در فاصله‌هاي منظم با استفاده از شيب طبيعي زمين با تكرار آبشارها به داخل حوضچه‌ها روان مي‌شد.

 

آب‌نما كه از ضروري‌ترين عناصر ايجاد باغ محسوب مي‌شد، بيشتر در مقابل عمارت باغ احداث مي‌شد و بعد اصلي آن در جهت طول ساختمان و به شكل‌هاي مستطيل، مربع، چند ضلعي و دايره بود. گاهي در داخل عمارت‌هاي باغ‌هاي قديمي نيز آب‌نما ساخته مي‌شد كه در اصطلاح به آن محل، حوضخانه مي‌گفتند. ساكنان باغ در روزهاي گرم تابستان، به ويژه هنگام نيمروز، در كنار آب‌نما به آسايش مي‌پرداختند.

[Anooshe 11,040]

آب و روانشناسي:

 

انسان مجموعه‌اي است پيچيده از روح و ذهن و جسم. همان‌گونه كه جسم آدمي به غذا نيازمند است، ذهن و روح او نيز طالب عناصري است كه به او آرامش ببخشد. در جامعه شهري كه ساختمان‌هاي بلند و خيابان‌ها و زندگي ماشيني همه جا را احاطه كرده است، جلوه‌هاي زيبايي و هنر، بهترين پناه براي روح خسته و آرامش‌طلب آدمي است.

 

امروزه در شهرها شاهد عناصري با بافت سخت مثل بتن و ... به جاي عناصر طبيعي (پوشش گياهي) هستيم. لذا بايد با به‌كارگيري عناصري كه بافت نرم دارند، گوشه عزلت و زيبايي فراهم كرد تا به روان انسان آرامش بخشيد. اين مكان‌ها مي‌توانند پارك‌ها و باغ‌هاي شهري باشند. آب يكي از اين عناصر به شمار مي‌رود و چه در حالت سكون و چه در حالت حركت نوازش‌دهنده روح انسان است. حركت و موسيقي آب، در جلوه‌گري بيشتر فضاي سبز نقشي در خور توجه دارد. مي‌توان آب را به صورت جويبار و چشمه براي نقاط آرام و بي سر و صدا و به صورت آبشار و فواره‌هاي بزرگ براي نقاط پرازدحام و شلوغ طراحي كرد.

 

 

آب و انعكاس:

 

سطح آب ساكن، با انعكاس نور مانند آينه عمل مي‌كند و پديده هاي اطراف خود را با چرخش 180 درجه نمايش مي‌دهد،‌ هم‌چنين انعكاس پوشش گياهي در آب و تابش نور خورشيد روي گياهان آبزي موجود روي آب، تصوير زيبايي براي بيننده به وجود مي‌آورد. آب در حال حركت نيز منعكس‌كننده امواج نور در فضاست؛ مانند نوري كه از يك جويبار روان روي برگ درختان منعكس مي‌شود.

 

 

آب و تاثير آن در كاهش درجه حرارت و افزايش رطوبت:

 

آب در پارك‌ها و باغ‌ها به هر يك از صور مختلف، خود به نحوي در متعادل كردن درجه حرارت هوا،‌ تامين رطوبت نسبي براي گياهان و ايجاد طراوت، موثر است. مجموعه اين عوامل از يكنواختي و خشكي محيط مي‌كاهد.

[Anooshe 11,040]

طراحي آب در سبك‌هاي مختلف:

 

جذابيت آب از ديگر عناصر موجود در پارك بيشتر است. آب‌نما عنصري است كه اگر در پارك‌ها خوب و كامل طراحي شود. تركيب مناسبي ايجاد مي‌نمايد و اگر به طور صحيح مورد استفاده قرار نگيرد. باعث ضايع شدن شيوه طراحي خواهد شد. براي احتراز از بروز چنين مشكلاتي بايد با احتياط عمل كرد.آب‌نماها را مي‌توان به دو صورت منظم يا غيرمنظم طراحي كرد.

 

منظم (Formal) :

 

منظور از طراحي منظم، دادن شكل كاملا هندسي به آب‌نماها و آبراهه‌هاست. اين نوع آب‌نماها وقتي در يك چشم‌انداز كه به شيوه منظم طراحي شده است، قرار گيرند، بهترين نماي خود را نشان مي‌دهند. اشكال به حالت قرينه و كلاسيك به كار مي‌روند. چشمه‌ها و مجسمه‌ها شكل مشخصي دارند و مواد به كار رفته، سنگ و بتن‌هاي صاف و منظم است. البته از فايبرگلاس هم در اندازه‌هاي دلخواه و به فرم منظم مي‌توان استفاده كرد. آب‌نماهاي منظم وقتي كه داراي لبه برجسته باشند، جذابيت بيشتري دارند. چرا كه نشستن روي لبه برجسته استخر جالب است و از طرفي براي كودكان امنيت دارد. در باغ‌ها و پارك‌هاي كوچك شهري، بهتر است كه آب‌نما به شيوه منظم طراحي شود.

 

 

غيرمنظم (Informal) :

 

آب‌نماهاي غيرمنظم مي‌تواند از اجسام قالب‌ريزي شده و ظروف با اشكال غيرهندسي و خيالي و يا سنتي ساخته يا به فرم آزاد با پيروي از آبگيرهاي طبيعي طراحي شود. در اين صورت آب‌نماها داراي گوشه‌هاي راست و ديوارهاي عمودي و حاشيه‌هاي منظم و دست‌ساز نيستند. يا دست كم در ظاهر اين طور به نظر مي‌آيند. براي ساخت آنها، بيشتر از سنگ و خاك و گياهان بومي استفاده مي‌شود. براي ايجاد آب‌نماهاي طبيعي بايد فضاي كافي وجود داشته باشد. پس از مشخص شدن سبك طراحي پارك، مساحت و فرم استفاده از آب (جاري - ساكن) تعيين مي‌شود. وسعت كل آب بستگي به مساحت پارك و شرايط اقليمي منطقه دارد.

 

در مناطقي كه آب و هواي خشك دارند، بايد پرش آب (فواره، آبشار) بيشتر باشد. در صورتي كه براي آب و هواي مرطوب، ريزش و پرش آب حتي‌الامكان بايد كمتر شود. در مناطقي مثل تهران بهتر است حدود 25درصد از مساحت كل پارك به آب و آب‌نماها اختصاص داده شود. برحسب شرايط، توپوگرافي زمين و هدف‌هايي كه از ايجاد آب‌نما وجود دارد، اشكال مختلفي از آن ساخته مي‌شود. شكل و تعيين محل آب‌نما خود بستگي به موقعيت زمين و هماهنگي با ديگر عوامل باغ‌، هم‌چنين سليقه و ابتكار طراح دارد.

 

 

استخر:

 

استخر شنا در باغ‌هاي خصوصي احداث مي‌شود و در پارك‌هاي عمومي، استخرها نقش آب‌نما را دارند و در بعضي موارد، براي بازي از آنها استفاده مي‌شود. مانند استفاده از قايق‌هاي موتوري و پايي. اين‌گونه استخرها در اوايل قرن بيستم به شكل مستطيل، بيضي يا به اشكال هندسي منظم ساخته مي‌شدند. در قرن حاضر، در طرح اين‌گونه استخرها تجديدنظرهايي شده و اشكال هندسي نامنظم با خصوصيات بهاشتي بيشتر، تزيينات نوري و توليد امواج در آب‌، تفنن خاصي را به همراه آورده است.

 

به طوركلي عمق استخرها برحسب موارد استفاده و سن استفاده‌كنندگان، متغير است. براي احداث استخر ابتدا مكان مناسبي در نظر گرفته مي‌شود. اين مكان بايد از هر نظر براي بازديدكنندگان جاذبه داشته باشد. علاوه بر آن روباز و آفتابگير و حتي‌المقدور كم‌شيب باشد.

 

 

آب‌نما:

 

حوضچه‌ها يا حوض‌هاي كم‌عمق كه اغلب در آنها فواره‌هاي متعدد و چراغ‌هاي رنگين تعبيه مي‌شود به آب‌نما معروف هستند. عمق آنها تا 60 سانتي‌متر است و برحسب شكل و فرم طراحي شده، با مصالح ساختماني مختلف ساخته مي‌شوند. گاهي در كناره آنها از لكه‌هاي گل‌كاري يا جعبه‌هاي گل استفاده مي‌كنند. مي‌توان در داخل يا كنار آلاچيق‌ها آب نماهاي كوچكي احداث كرد.

 

 

چشمه:

 

با استفاده از خصوصيات طبيعي، چشمه‌هايي را در پارك‌ها و باغ‌هايي كه به شيوه طبيعي و كلاسيك احداث شده‌اند، طراحي مي‌كنند. ايجاد چشمه‌هاي كوچك به طور مصنوعي به نحوي به لطافت و زيبايي فضاي پارك مي‌افزايد.

 

در صورت امكان مسير و حركت آب را به صورت كانال‌هاي زيرزميني درمي‌آورند تا از يك نقطه به صورت مظهر ظاهر شود. حوضچه كوچكي نيز در كنار مظهر ايجاد مي‌كنند تا حالت طبيعي به چشمه بدهند. چشمه‌ها را بايد با توجه به انواع طبيعي آن، با جريان تند يا ملايم، با در نظر گرفتن وضع توپوگرافي زمين با سرعت كم يا زياد آب طراحي كرد.

 

 

بركه‌ها يا باغچه‌هاي آبي:

 

احداث بركه بر تلطيف هواي پارك و زيبايي آن بسيار موثر است. بركه به اشكال منظم و غيرمنظم با اعماق مختلف در نزديكي منطقه جنگل‌كاري،‌ در وسط پارك يا در كنار سطوح گل‌كاري وسيع ساخته مي‌شود. براي اين منظور در قطعه موردنظر خاك‌برداري‌هايي با اعماق مختلف و اشكال نزديك به حالت طبيعي انجام مي‌دهند.

 

براي تامين آب بركه از كانال‌هايي آب را به آن وارد مي‌كنند كه اين كانال‌ها مي‌توانند جنبه تزييني داشته باشند و به صورت آبشار و جويبار طراحي شوند. در بركه‌ها ضمن اينكه آب راكد است متحرك هم هست تا گياهان از موهبت طبيعي ساخته شده به دست بشر برخوردار شوند. گياهاني كه در داخل يا نزديك بركه كاشته مي‌شوند بايد با خطوط و گل‌هاي تزييني منطقه هماهنگي داشته باشند.

 

گياهان آبزي، با اشكال متنوع و رنگ سبز برگ‌هاي خود، مناظر زنده‌اي به باغچه‌هاي آبي داده و به آن حالت طبيعي مي‌دهند. مهم‌ترين خاصيتي كه گياهان آبزي در باغچه‌هاي آبي دارند، توليد اكسيژن و افزايش رطوبت هواست كه در خنك كردن هواي منطقه نقش مهمي دارد. گياهاني نظير آلاله آبي و نيلوفر آبي با برگ‌هاي خود سطح آب را مي‌پوشانند و ايجاد سايه مي‌كنند كه به خودي خود باعث مي‌شود آب در فصل تابستان زود گرم نشود.

 

 

آبشار و جويبار:

 

آبشارها و جويبارهاي طبيعي هميشه براي مردم جذابيت خاصي داشته‌اند. امروز طراحان توانسته‌اند با الهام از زيبايي‌هاي طبيعي و از جمله آبشارها و جويبارها، در پارك‌ها و باغ‌ها گوشه‌هايي از طبيعت را تا حد امكان بيافرينند. ارزش وجودي آنها به جنبه‌هاي زيبايي‌شناسي آنها محدود نمي‌شود، بلكه در تلطيف هوا و مطبوع ساختن فضا موثرند. جويبار را مي‌توان طوري طراحي كرد كه دو عمل آبياري و حركت آب هم‌زمان انجام شود.

 

فواره‌ها:

فواره تنها نمايشي از زيبايي آب نيست، بلكه در روزهاي خشك و گرم تابستان، رطوبت هوا را افزايش مي‌دهد و فضاي دلپذيري فراهم مي‌سازد. خلاف تصور همگان،‌ فواره‌ها الزاما مصرف‌كننده آب نيستند. مي‌توان به وسيله يك پمپ شناور، آب استخر يا حوضچه را به گردش درآورد.

 

فواره‌ها به سه گروه اصلي تقسيم مي‌شوند:

 

1ـ فواره‌های پرتابی (Spray)

2ـ فواره‌های ریزشی (Spill)

3ـ فواره‌های جهنده (Splash)

 

در مناطقي كه در معرض وزش باد قرار دارند، استفاده از فواره‌هاي كوتاه و نيرومند مناسب‌تر است. ارتفاع فواره‌ها نبايد بيش از فاصله منبع فواره تا لبه استخر باشد. بر پايه يك قانون تجربي، قطر استخر يا حوضچه آب، بايد دست كم دو برابر ارتفاع آب فواره باشد. اگر سر فواره‌ها پايين‌تر از سطح آب تعبيه شود، زيبايي بيشتري دارد. مگر اينكه از اشكال و مجسمه‌هاي خاصي براي ايجاد فواره استفاده شود.

 

براي نمايش فواره‌ها در شب از چراغ‌هايي در زير محل ريزش آب استفاده مي‌كنند كه بايستي با اصول نورپردازي در آب مطابقت داشته باشد. تابش نور از پايين به بالا و تنظيم ميزان آن، باعث انعكاس حركات آب در محوطه اطراف و روي شاخ و برگ گياهان مي‌شود و زيبايي خاصي به محيط مي‌بخشد. در صورت وجود گياهان آبزي يا ماهي در استخر، بايد در نصب فواره‌ها دقت شود. براي نيلوفرهاي آبي تلاطم سنگين آب مضر خواهد بود. اما اكسيژن فراوان حاصل از آب فواره‌هاي بلند براي ماهي‌ها مفيد و مطلوب است.

[Anooshe 11,040]

طراحی کاشت گیاهان در فضای سبز:

 

درختان، درخچه ها، پيچ هاي زينتي، گياهان پوشي و گلهاي يكساله و چند ساله غالباً مهم ترين عناصر در محوطه سازي و طراحي فضاي سبز به شمار مي روند. انتخاب، بكارگيري و نگهداري از اين گياهان سه عامل اساسي در كارايي فضاي سبز هستند كه بايد همواره توسط طراح مورد توجه قرار گيرند. بنابراين نكته بسيار مهم در طراحي فضاي سبز انتخاب گياهي است كه بتواند بيشتري كارايي ممكن را با حداقل نياز به نگهداري فراهم آورد. نكته ديگر استفاده از گياهان مناسب با توجه به نيازهاي مختلفي است كه طراح با آن روبروست در فرايند طراحي و كاشت، توجه به نوع گياهان و نحوه قرار گرفتن گياهان نسبت به يكديگر در جهت رسيدن به يك طرح زيبا و كارآ ضروري به نظر مي رسد.

گیاهان بومی يك راهكار مهم كه جايگاه ويژه اي در محوطه سازي دارد، استفاده از گياهان بومي مي باشد.

 

اگرچه امروزه افزايش بسيار زيادي در زمينه استفاده از اين گروه گياهان در فضاي سبز ديده مي شود، ولي هنوز راهي بسيار طولاني تا بكارگيري همه پتانسيلهاي موجود وجود دارد. گياهان بومي مقاومت بالاتري نسبت به خشكسالي، آفات و بيماريها دارند كه اين امر هزينه نگهداري فضاي سبز را پايين مي آورد. افزون بر اين، استفاده از اين گياهان سبب پايين آمدن هماهنگي بين فضاي سبز تازه تأسيس و محيط طبيعي فراگيرنده آن مي گردد.

 

طراحان و سازندگان فضاهاي سبز عمومي و خصوصي پيش از تخريب پوشش طبيعي محوطه ها بايد سايت خود را از نظر پوشش گياهي كاملاً ارزيابي نمايند.

 

نكته بعدي در طراحي كاشت موفق، توجه به عوامل اكولوژيكي منطقه مانند تفاوت در دماها، پستي و بلندي، بافت و ساختمان خاك و ميزان بارش مي باشد تنها با توجه به اين موارد است كه مي توان يك محوطه زيبا و كارا با استفاده از گياهان بومي فراهم آورد.

[Anooshe 11,040]

كنارهم قرار گرفتن گياهان:

 

گياهان اصولاً به صورتهاي تأكيدي يا تكي، خطي، گروهي و توده اي قابل كشت هستند هر يك از اين روشهاي كاشت اثر متفاوتي را در بيننده ايجاد مي كنند. در يك محوطه سازي اصولي كوشش مي شود كه از هر چهار روش ياد شده در جاي مناسب و به ميزان درست بهره گرفته شود.

 

 

كاشت منفرد يا تأكيدي:

 

روش كاشت تأكيدي روش مناسب براي تأكيد و نمايش يك درختچه با ويژگي هاي رشدي خاص و يا يك درخت با عادات رشد غير معمول و زيبا مي باشد. اگر به تعداد مناسب از اين نوع كاشت استفاده شود، گياهان تأكيدي باعث ايجاد تنوع و مانع تكرار خسته كننده در طرح مي شوند و ديد بيننده را به نقاط موردنظر طراح معطوف مي‌نمايند.

 

ولي در صورتي كه تعداد زيادي گياه تأكيدي مورد مصرف قرار گيرد. باعث نوعي آشفتگي بصري در طراحي خواهد شد. استفاده از يك گياه تأكيدي و يا يك درخت كوچك در نزديكي ورودي ساختمان مي تواند ايجاد يك نقطه كانوني نمايد و در تقويت و نمايش آن ورودي بسيار كارساز است.

 

ارغوان

ابريشم

باران طلايي

سه رنگ

انواعي از كراتوس ها

سدروس ها

كاج ها

نوئل ها

ماگنولياي تابستانه

 

 

كاشت درختان رديفي يا خطي:

 

رديف درختان، درختچه ها و ديگر گياهان بطور مؤثري باعث امتداد خطوط معماري بناها در محوطه خارجي آنها مي شود. خطوط مستقيم يا منحني درختان كاشته شده نيز مي تواند محوطه هايي سايه دار و مناسب براي پارك خودروها در گذرگاهها و خانه ها ايجاد كند. همچنين از رديف گياهان مي توان به جاي بادشكن، ديواره جدا كننده، ديوار كاهنده شدت صوت و يا مانعي دربرابر آلودگي هاي بصري استفاده كرد.

در اين نوع كاشت بايد دقت كرد كه از گياهان مقاوم و كاملاً سازگار با محيط استفاده شود. زيرا در صورتي كه يك يا چند گياه دچار مشكل شوند تأثير بصري بسيار نامطلوبي در همه گياهان موجود در آن رديف گياهي خواهد داشت بنابراين اطمينان از يكدست بودن خاك بستر و شرايط زهكشي و نوري محل در طول رديف گياهي بسيار مهم مي‌باشد. گياهاني كه براي اين نوع كشت مناسب مي باشند عبارتند از:

برگ نو

انواع زرشكهاي زينتي

گونه هاي شمشاد

نوش

سرخدار

نارون

تبريزي

گونه هاي نخل

 

 

كاشت گروهي:

 

روش كاشت گروهي روشي به نسبت طبيعي تر در استفاده از گياهان مي باشد در اين روش تعدادي درخت و درختچه در نزديكي يكديگر قرار مي گيرند و ايجاد يك توده گياه مي كنند از آنجايي كه گياهان عموماً در اين روش بصورت طبيعي در كنار يكديگر جاي مي گيرند، كاربرد اين سبك كاشت مي تواند بخوبي بين محوطه هاي تازه تأسيس و محيط طبيعي پيرامون آنها ارتباط و همبستگي برقرار نمايد.

انواع زغال اخته زينتي

ياس زرد

زرشك سرخ

گل توري

 

 

كاشت توده اي:

 

روش كاشت توده اي در واقع نوع گسترش يافت روش كاشت گروهي مي باشد در كاشت توده اي، گياهان هويت انفرادي خود را از دست مي دهند و در قالب يك طرح كلي جاي مي گيرند. توده هاي گياهي بويژه در مرتبط كردن ساختمانهاي بزرگ يا محيط هاي پيراموني آنها مي توانند بسيار سودمند باشند، البته در صورتي كه مقياس و ارتباط مناسب يبن اين توده هاي گياهي و ساختمانهاي مورد نظر وجود داشته باشد. درختچه ها كه بصورت توده اي قابل كاشت هستند.

بداغ

به ژاپني

اسپيره

طاووسي

البته هر يك از گونه هاي نامبرده مي تواند بسته به شرايط و چگونگي تركيب بندي با ديگر گياهان در روش هاي مختلف كاشت مورد استفاده قرار بگيرند.در قرار گيري گياهان نسبت به يكديگر و همچنين نسبت به محيط فراگيرنده آنها، توجه به شكل كلي، رنگ و بافت گياهان داراي اهميت بسيار زيادي مي باشند. افزودن به اين در كليه مراحل طراحي بايد اصول زيبا شناسي شامل سادگي، ترتيب و تسلسل، تقارن، تنوع، تعادل و توازن، تأكيدي، تكرار و ريتم و مقياس را براي دستيابي به يك طراحي كاشت موفق در نظر داشته باشد.

يك طراحي كاشت موفق با وجود دارا بودن اجزاي تكثير، بايد وحدت و يكپارچگي داشته باشد و مجموعه اجزاي آن بايد بتوانند حس مورد نظر طراح را به بيننده منتقل نمايند.

[Anooshe 11,040]

با توجه به مطالب ذكر شده مي توان مراحل زير را براي يك طراحي كاشت اصولي در نظر گرفت.

Ø بررسي و مطالعه شرايط اقليمي منطقه

Ø شناسايي گياهان بومي و يا سازگار با اين شرايط اقليمي

Ø شناسايي نيازها و محدوديت هايي كه طراح با آن ها روبروست.

Ø انتخاب گياهان مناسب با توجه به شكل كلي، رنگ و بافت آنها

Ø مشخص كردن نحوه كنار هم قرار گرفتن بادر نظر گرفتن اصول زيبا شناسي

در اين صورت يك فضاي سبز موفقي با بيشترين زيبايي بصري، كارايي و پايداري و كمترين هزينه نگهداري بدست خواهد آمد.

 

الف) خواسته ها

استفاده از گونه هاي چربي به خصوص در فضاي سبز شهري به منظورهاي مختلف صورت مي گيرد كه بطور عمده عبارتند از :

1-آرايش و زيبايي درختان

2-ايجاد سايبان و تلطيف هوا

3-جلوگيري از آلودگي صدا

4-ايجاد بادشكن و جلوگيري از گرد و خاك

5-آشنا كردن مردم با درختان و درختچه هاي مختلف

6-ايجاد ديواره سبز، پرچين و اسپاليد (داربست)

7-آرايش روي چمن

8-ايجاد مكان مناسب براي جلب پرندگان و آشيان گزيني آنها

9-توليد ميوه مناسب براي حيات وحش پرندگان

10-ايجاد پيكره هاي سبز هنري و معماري

11-به نمايش گزاردن ويژگيها، جاذبه ها و زيبايماي اندامهاي درختان

انتخاب درختان براي هر يك از خواسته هاي موردنظر كه ذكر شد لازم است معيارهايي در نظر گرفته شود.

 

ب) معيارها

در انتخاب درخت براي هر يك از خوسته هاي مورد نظر كه ذكر شد لازم است معيارهايي در نظر گرفته شود.

ب-1- معيارهاي نخستين

Ø عمر طولاني

Ø ابعاد متوسط

Ø سيستم ريشه اي عميق

Ø پاكيزه و بهداشتي بودن آن

 

ب-2- معيارهاي دومين

بديهي است بسياري از عوامل ديگر كه پس از معيارهاي نخستين مورد توجهند عبارتند از مقاومت در برابر:

Ø آلودگي هاي شيميايي هوا و خاك

Ø خشكي

Ø گرما و سرما

Ø باد و طوفان

Ø آفات و بيماريها

Ø فشردگي خاك

Ø سنگيني برف و شكننده بودن شاخه هاي تاج

Ø شرايط نامناسب بافت خاك و زهكشي آن

Ø غرقابي بودن خاك

Ø نور شب

Ø رقابت

در اينجا براي هر كدام به اختصار مثالهايي ذكر مي گردد.

الف) خواسته ها

1-آرايش و زيبايي خيابانها

انتخاب ابعاد معيني از درخت متناسب با عرض خيابانها، پياده رو و عرض مسير عبور ماشينها در زيبايي و آرايش دادن به خيابان بسيار مهم است. خيابان ها بخصوص زماني كه خود زيبا هستند نبايد بوسيله انبوهي از درختان بلند پوشيده شوند كه در اين صورت درختان نه تنها به زيبايي خيابان نخواهند افزود بلكه منظره آن را زشت خواهند كرد بايد ابعاد درختان، فواصل درختان به گونه اي باشند كه هم حاشيه خيابانها، ساختمانها، مغازه‌ها خود نمايي كنند و هم درختان جلوه گر باشند در خيابانهاي باريك تاج كشيده، در خيابانهاي عريض تاج گسترده زيبايي بيشتري خواهد بخشيد. ارتفاع آنها بستگي به ابعاد خيابان خواهد داشت. زيبايي كشل يا فرم درخت در انتخاب درخت براي آرايش خيابان بسيار مهم است تاج انبوه با شكل هاي كروي يا پهن مانند.

Celtis o idenalis, Carya illinoensis

Celtis caucasica, Quecus cc longipes, Quevcus velutina pistacia mutica, Aesculus carnea, Ulmus densa Juglans regia, Crataegus aronia.

Acer rubrum, Crataegus phaenopyrum, Acerx nigurum, Tilia Americana, Quercus palustris, pyrus syviaca.

براي خيابانهاي مناسب تر از درختان با تاج نامنظم چون

Gleditisia triacanthos, Acer negundo, Aesculus glabra

را مي توان نام برد.

دو گونه بلوط هميشه سبز اروپا و امريكا به ترتيبQuercus virginiana , Q ilex از زيباترين درختان خياباني با تاج كروي هستند كه براي مناطق با زمستان معتدل و مرطوب مناسبند. درختان با تاج هرمي چون Ginkyobiloda fastagiata يا fagus sylvatica fostagiqta نيز بسيار زيبا هستند.

[Anooshe 11,040]

2-ايجاد سايبان

 

عامل عمده در انتخاب درخت سايبان، شدت يا ژرفاي سايه، انبوهي شاخه ها، انبوهي برگ، بافت برگ و آرايش آن، قطر وارتفاع تاج نقش عمده در ميزان ژرفاي سايه يا شدت آن دارد. در شهرهايي با آفتاب سوزان، سايه انبوه يا ژرف درختاني چون Morus alba، Carpinus betulus، Parrotia persica و Quercus borealis مناسب است، اما در شهرهايي با تابستان گرم و زمستان سرد كشت درختان با تاج انبوه كه در زمستان خزان مي كنند چون A.hippocastanum، Aesculus carnea، Acer platanoides مناسب ترند.

 

3-جلوگيري از آلودگي صدا

 

در جلوگيري از آلودگي صدا عواملي چون اندكس سطح برگ، اسكروفيلي يا چرمي بودن، بافت تاج به خصوص وزن مواد در واحد سطح بسيار مهم هستند. درختاني چون انجيلي، نوش، Qurcus ilex ، Thusa giganxea در كاهش آلودگي صدا بسيار مؤثر مي باشد درخت انجيلي تنها در فصل رويش چنين نقشي را دارد.

 

4-ايجاد بادشكن و جلوگيري از گرد و خاك

 

در نواحي كه وزش بادهاي شديد وجود دارد براي حفاظت از تأسيسات، مجموعه‌هاي آسيب پذير و درختان و درختچه هاي پارك هاي درون شهري، احداث بادشكن از درختان ضروري است در انتخاب اين درختان عواملي چون استحكام تنه درخت، ريشه هاي عميق آن، برگها و شاخه هاي مقاوم در برابر باد، تاج بلند و متراكم بايد مورد توجه قرار گيرد.

 

درختاني بلند با تاج انبوه چون Liriodendron talipifera كه تا 30 متر ارتفاع مي رسند به ظاهر بادشكن خوبي به نظر مي رسند اما به علت ريشه هاي نسبتاً سطحي و چوب ضعيف آن در برابر بادها شديد ريشه كن شده و يا مي شكنند، در حالي كه درخت عنبر سايل Liquidambar styraciflua در برابر چنين بادهايي محكم ايستادگي مي كند. درخت بلند بازو مقاومت بسيار خوبي در برابر چنين بادهاي شديد دارد در حالي كه اغلب صنوبرها در مقابل بادهاي شديد بسيار ضعيفند. بسياري از درختان توت براي اين منظور مناسبند.

در جلوگيري از گرد و غبار خصوصيات فيزيكي سطح برگ، وجود پرز، كرك، زايده هاي گوناگون سطح برگ با مجموعه انبوهي برگ تاج در نگهدراي گرد و خاك ملاك تفكيك هستند، چنانكه نارونهايي كه سطح برگ زايده دار دارند مانند Ulmus glabra بيشتر از درختان نمدار كه سطح برگ صاف دارند مي توانند گرد و خاك در خود ذخيره كنند.

 

5-كشت در گلدانهاي بزرگ براي خيابانها و پاركها يا فضاي بين ساختماني

 

در بسياري از شهرهاي اروپا و آمريكا درختاني را كه قابل پرورش در گلدانهاي بزرگ بتوني و جابجايي هستند در فصل رويش در خيابانها يا مكانهاي مناسب فضاي شهري قرار داده و سپس در طول فصل سرما آنها را به گلخانه هاي بزرگ منتقل مي كنند. بدين وسيله بعضي گونه هاي بسيار زيبا يا جالب توجه را مي توان مورد استفاده قراز داد مانند انواع مركبات

Casimiroa edulis, laurus nobilis, Eugenia paniculata, ligustrum lucidum, Hymenosporum favum, olea euopea Metrosidros tomentosa, Macadamia tenifolia

و تعداد زيادي از نخلها چون نخل كنتيا، نخل كاناري، نخل ملكه

Areeastrum romonzoffianum

Dicksonia Antarctica سرخس هاي درختي چون

Musa ensete سيكاها و موز

 

 

6-آشنا كردن مردم با درختان و درختچه هاي مختلف

با انتخاب گونه هاي مختلف درختي و درختچه اي مي توان شهر را به يك باغ بتانيك بزرگ تبديل كرد. شهر آبادان در جنوب كشور از اين نظر شهرت داشت. در حال حاضر بسياري از شهرهاي جنوب كشور داراي چنين ويژگي مي باشند. درختاني چون

Davidia involucrate, Arbutus unedo, crataegus lavallei, crataegus oxyacantha

مناسبند.

[Anooshe 11,040]

7-ايجاد ديورا سبز، پرچين و اسپاليه (داربست)

 

كشت رديفي انبوه به اصطلاح «پرده اي» از درختان و هرس آنها به روشهاي فرانسوي، هلندي مي توان پرده اي سبز با ارتفاع بلند بوجود آورد. اين روش براي درختان ممرز در اروپا بسيار متداول است ضمناً درختاني چون نمدار، چنار Ginkyo biloba fastigiana، افرا، راش، سرخدار و بعضي گونه هاي اكاليپتوس مانند E.rudis و درختان تا دانه Celtis australis براي اين منظور بسيار مناسبند نمونه هاي زيبا از ديوار سبز را مي توان در پاريس، كاخ ورسال مشاهده كرد.

در اين فرم پرورش مي توان شكلهاي مختلفي بوجود آورد. درختان مركبات و گونه هايي از افرا چون Acer circinatum و آبشار مالايي Laburnum watereri به عنوان اسپاليته مناسبند.

 

8-آرايش روي چمن

 

تعداد از درختان به صورت منفرد يا درگروههاي كوچك زيبايي خاصي به چمن داده و منظره بديعي ايجاد مي كنند درخت Brachyhiton popuhneus بسياري از گونه ها و ارقام سيب زينتي چون Fagas sylvatica، Halesia calolina، Malus floribunda، Carya illinoensis را مي توان نام برد درخت Cafalpa bignonioides روي چمن بسيار زينت بخش است و با تاج انبوه خود سايباني بسيار زيبا ايجاد مي كند، گونه و ارقامي از كركف نيز با سايه انبوه و فرم زيباي تاج بابرگهاي سبز يا رنگين به صورت تك درخت مناسب چمن مي باشد از اين نظر تعدادي از افراهاي زينتي چون Acer palmatum مشهورند.

 

9-ايجاد مكان مناسب براي آشيان گزيني پرندگان

 

كشت تعدادي از درختان بلند براي جلب پرندگان و مكاني امن براي آشيان گزيني در پاركها به منظور حمايت از جميعت پرندگان در بعضي كشورهاي اروپايي از قديم متداول بوده است در اين مورد معيار اصلي براي آشيان گزيني پرندگان، تراكم انشعابات تاج يا مكان مناسب در انتخاب تنه درختان است.

 

نخلهاي بلند در مناطق معتدله و گرم مكان بسيار مناسبي را در انتها تنه براي تخمگذاري پرندگان فراهم مي كنند درختان بلند چون تبريزي، اوجا و شاه بلوط هندي براي آشيان گزيني در شرايط شهري در داخل پاركها مناسب هستند.

 

 

10-توليد ميوه مناسب براي حيات وحش پاركها و فضاي سبز نسبتاً بزرگ شهري و جلب پرندگان

حمايت از جانوراني چون سنجاب، با كشت درختان دانه خوراكي مانند Quercus , Carya, Juglans, Fagus و نظاير آن در بسياري از پاركها و فضاي سبز كنار خيابان در بسياري از كشورها متداول است. براي جلب پرندگان، كشت گونه اي از درختان كوچك و درختچه هاي ميوه گوشتي رنگي چون Sorbus, Cerasus, Arvbutus, Ficus, Morus, Ribes, Hetrermeles, Cotolleastor, Berberis, Mahonia, Callicarpa, Lonicera, Diospyros مناسب مي باشد.

 

11-ايجاد پيكره در هنر معماري سبز

فرمهاي پرورشي درختان به كمك هرس زيبايي اعجاب انگيزي به محوطه ها و پاركها مي دهد تعدادي از درختان بسيار انعطاف پذير و به سهولت شكل پذير هستند از اين نظر گونه هاي چون سرخدار، شمشاد، جل، ممرز و نمدار بسيار مناسبند. تعداد درختچه ها براي اين منظور بسيار زيارند. ضمناً با قطع ساقة اصلي درختان، بسياري از آنها را مي توان بصورت جست زاد با ساقه ها يا جستهاي متعدد نگهداري كرد كه گاهي زيبايي خاصي پيدا مي كنند بعضي ازدرختان بدون هرس فرم اعجاب انگيزي دارند مانند: Fagus sylvatice CV. Peudula

 

12-به نمايش گزاردن اندام درختان

تعداد درختان بوسيله شكل، رنگ اندامها يا عطر گلهايشان مشهورند، بعنوان مثال گونه هاي زير با رنگ آميزي پاييزه برگها بسيار تماشايي هستند.

رنگ زرد Populus tremuloides

رنگ زرد Ginkyo biloba

رنگ قرمز Liquidambar styraciflua

رنگ سرخ تا قرمز Acer hyrcanum

رنگ سرخ Qurcus rubra

رنگ سرخ Acer rubrum

رنگ سرخ تا قرمز آميخته به سبز Parrotia persica

تعدادي از گونه هاي سماق به رنگ سرخ Rhus. Spp.

تعدادي با ميوه هاي رنگي مورد توجه Citrus, Arbutus, Crataegus, Ilix, Ziziphus, Sorbus, Cornus nuttallii

بسياري از درختچه ها داراي ميوه هاي رنگي مي باشند شكل ميوه بعضي درختان جالب توجه است مانند درخت سوسيس Kigelia pinnata يا درخت فلوس Cassia fistula از مناطق گرمسيري كه بصورت گلداني در مناطق سرد و معتدل مي توان به نمايش گذارد.

پوست درختان Betula, Cornus florida, phellodendron amurense, cladrastis lutea, Salix carmanica, parrotia persica بسيار جالب است گاهي به منظور نمايش رنگ و شكل پوست بعضي از گونه هاي اكاليپتوس نيز كاشته مي‌شود.

تعدادي از درختان و درختچه ها به منظور عطر گلهايشان مشهورند مانند Asimina triloba, Hamamelis, Chimonanthus, Philadelphus, Albizia lebbeck, skimmia Japonica

 

 

گیاهان و رنگ:

 

نگ گیاه یا توده گیاهی خاصیت بصری است که بستگی به طول موج های نور برگشتی از توده گیاهی دارد. رنگ نقشی برجسته تر نسبت به سایر عناصر طراحی در ترکیب کشت گیاهی دارد. رنگ ها می توانند در باغ یا پارک موجب جلب توجه بیننده شوند و هیجانات را تحت تاثیر قرار دهند، محیط و فضاهای خاص را ایجاد نمایند. تاثیرات ویژه ای در پارک ایجاد نمایند؛ حتی اگر سایر عناصر طراحی بدرستی رعایت نشده باشند، هارمونی و هماهنگی در رنگ می تواند طراحی موفقی را ایجاد نماید. با توجه به سلیقه های مختلف انتخاب رنگ در جوامع بشری، تاثیر روانی رنگ برای اغلب مردم یکسان است .

 

بنابراین با شناخت رنگ ها و گیاهان می توان به ترکیب های خاص رسید و محیط های ویژه ای را طراحی نمود. به عنوان مثال اسامی برخی از گیاهانی که قابلیت کاربرد در طراحی منظر با توجه به رنگ آنها در دایره رنگ دارند به شرح زیر است:

قرمز: میوه زینتی پیرکانتا، برگ قرمز در افرای قرمز، گل قرمز در رز، گل قرمز سلوی، گل آنتوریوم در طراحی داخلی؛

نارنجی: همیشه بهار گل فصل سرد، گل پیازی لاله نارنجی، گیاه پیازی زنبق رشتی،

Potila fruticosa ، برخی از کولتیوارهای میوه زینتیکو؛

 

زرد: گل ارکیده زرد در طراحی داخلی، خزان زیبای ژینکو، چمن لیزوماکیا، خزان زیبای نارون، آفتابگردان؛

آبی: نوئل نقره ای، گل فصلی ابری، گل فصلی زبان پس قفا، گیاه علفی زینتی فستوکا؛

بنفش: گل گیاه پوششی اریکا، گیاه علفی زینتی Aeonim arboretum

 

مورفولوژی گیاهان پوششی:

 

در اغلب موقعیتهای طراحی سایت، جوامع گیاهان بیشترین اثر را در نحوه ادراک آن مکان دارند. در اکثر موارد، گیاهان مهمترین متغیر محیطی هستند که در ذهن بیننده تصویر ایجاد می‌کنند. درک حسی یک مکان تا حد بسیار زیادی به شکل بصری صورت می‌گیرد. همچنین در اکثر مواقع، گیاهان بهتر از هر ماده دیگر مورد استفاده طراح سایت می‌توانند ویژگی بصری مکانی را تعیین نمایند.

 

فرم گیاه از بین تمام ویژگیهای آن بیشترین اثر را بر احساس بصری ناظر از محیط دارد. فرم گیاه ترکیبی از نمای کلی گیاه و نحوه رشد آن است. هر فرمی ویژگیها و امکانات طراحی خاص خود را به شرح زیر داراست

 

- گیاهان مخروطی شکل بر جهت عمودی تاکید دارند. این گیاهان معمولا در طراحی به عنوان نقاط کانونی مطرح می‌شوند.

 

- گیاهان ستونی شکل، شبیه گیاهان مخروطی شکل هستند با این تفاوت که نوک آنها مدور است، در طراحی نیز به همین منظور به کار می‌روند.

 

- گیاهان مدور که معمولترین نوع گیاهان هستند، اغلب در مجموعه طراحی، بخش عمده گیاهان را تشکیل می‌دهند. آنان فاقد جهت بوده و به عنوان زمینه‌ای برای فرمهای جهت دارتر کارایی داشته و غالبا برای مجموعه گیاهان نقش پیوند دهنده دارند.

 

- گیاهان چتری بر جهت افقی تاکید می‌کنند، این گیاهان برای امتداد دادن فرمهای معماری به درون سایت کاربرد دارند.

 

- گیاهان هرمی شکل ویژگی رسمی و معمارانه دارند. آنها به مجموعه استحکام و دوام می‌بخشند.

 

- درختان مجنون غالبا در نواحی مرطوب می‌رویند، اگر به صورت نیمرخ در مقابل فرمهای معماری قرار گیرند یا به شکل آبشار بر آنها بریزند شکل موثری پیدا خواهند کرد.

 

- گیاهانی که به اشکال بدیع و برجسته دیده می‌شوند نامنظم و خمیده هستند. فرم آنها معمولا در اثر عوامل طبیعی ایجاد شده است که از این طریق به بیان آن عوامل می‌پردازند. این گیاهان در محیط و منظرهای گیاه کاری شده نمونه‌های جالبی هستند. فرمهای ترکیبی متمرکز، از رابطه متقابل تعدادی از گیاهان حکایت دارد و با توالی گیاهان تغییر می‌کند.

 

توده گیاهان با شکل طبیعی با توجه به معیارهای محیطی آزادانه سازمان می‌یابند، اما نوع معمارانه آن. روی خطوط شبکه‌ای سازمان می‌گیرند. این توده از فاصله دور به شکل خط مستقیم و صحنه‌ای با تراکم یکسان به نظر می‌رسد و از نزدیک فضایی رسمی را می‌سازد که با شبکه ستونی تنه درختان تقسیم شده و بسیار معمارانه می‌نماید. (ماتلاک،۱۳۷۹)

ماتلاک، جان (۱۳۷۹) آشنایی با طراحی محیط و منظر، انتشارات سازمان پارکها و فضای سبز، تهران.