شهرهاي اروپاي غربي در دورة سلطنت مطلقه: شهرهـاي باروك و نوكلاسيك

[Mohammad Aref 120,439]

قرون هفدهم و هجدهم در تاريخ اروپا دوران سلطنت مطلقه، استقرار حكومت هاي ملي، و ناسيوناليسم است. در اين دوران زيبا سازي دورة رنسانس به نوعي شهرسازي عظمت طلبانه مي انجامد كه مبتني بر تأكيد بر قدرت مستبد پادشاهان و اختلاف طبقاتي وسيع است. در نيمة دوم قرن هجدهم با وقوع انقلاب در فرانسه و جنگ هاي پس از آن دوران جديدي در اروپا آغاز مي شود. اواخر قرن هجدهم همچنان آغاز انقلاب صنعتي است. جيمز وات در 1765 موتور بخار را اختراع مي كند؛ اما انقلاب صنعتي در قرن نوزدهم به بار مي نشيند و بازتاب آن در شهرنشيني پيدايش شهر صنعتي است كه در قرن نوزدهم پديدار مي شود.

 

پادشاهي و عظمت طلبي

ويژگي عظمت طلبانه دوران كلاسيك رم دوباره به شهرهاي اروپايي باز مي گردد. هر شكلي خط مركزي خود را دارد و هر فضايي داراي محوري است. منش شهر سازي قرون وسطايي رخت برمي بندد و الگوي متقارن و منظم كلاسيك مجدداً پديدار مي شود. محور و خط مركزي نماد تمركز هر چه بيشتر قدرت است. اميران فرانسه خود را پادشاه مي نامند. تجار ثروتمند ايتاليا به دوك هاي مستبد تبديل مي شوند. زمين داران بزرگ در انگلستان بارون مي شوند و پاپ ها به ياران گشاده روي شاهان تبديل مي شوند. لويي چهاردهم پادشاه فرانسه روح زمانه را با جملة زير بيان كرده است « دولت، منم L`etat, C`est moi»

از دل كوچه هاي تنگ و پيچ در پيچ شهرهاي قرون وسطايي « ميدان هاي تجملي» دورة باروك پديدار شدند. طراحان و شهر سازان براي الگو دادن به فضاهاي شهري فراخوانده شدند و ايشان بدين منظور از عناصر كلاسيك بهره گرفتند. ميكل آنجلوبناي كامپوديليو (Campodiglio) را بر فراز تپة كاپيتولين خلق كرد.برنيني (Bernini) ميدان عظيم سنت پيتر را طراحي كرد. ميدان سن ماركو (San Maco) در ونيز به پايان رسيد. رآئينالدي (Rainaldi) دو كليساي دو قلوي دو ضلع ميدان مردم در رم و همين طور كاخ سلطنتي و بناي پيروزي را در پاريس ساخت.

با اختراع توپخانه دور برد ديگر برج و باروي شهر اهميت نظامي خود را در دفاع از شهر از دست داد. لويي شانزدهم به مهندس نظام خود دستور داد تا نظام دفاعي شهررا بازسازي كند. او نيز ديوارهاي شهر را فرو ريخت و سنگرهايي بيرون از شهر بنا كرد. به جاي ديوارهاي كهن بولوارها و گردشگاه هاي جديد ساخته شد. خيابان هاي كمربندي معروف وين جانشين باروي قديمي شهر شد. شهرها باز شدند و از جلد قرون وسطايي خود بيرون آمدند و شهر دورة رنسانس به شهر باروك تبديل شد.

[Mohammad Aref 120,439]

شهر باروك (Baroque City)

شاهان اروپا در اين دوره در بارهاي پرشكوهي براي خود به وجود آورند. لويي چهاردهم دستور داد تا باغ هاي ورساي را بنا كنند. نسبت ها در اين كاخ هاي پرشكوه غير قابل مقايسه و اندازه ها غير قابل تصور بودند. اين بناهاي عظيم تجسم انساني بودند كه بر جان انسان هاي ديگر سلطه پيدا كرده و حال مي كوشد تا طبيعت را نيز تحت اختيار خود در آورد. خودپسندي شاهان در اين دوره حدي نمي شناخت. لويي چهاردهم صراف ثروتمند معروف به نام فو كه را صرفاً به اين دليل كه كاخي به زيبايي كاخ پادشاه ساخته بود، به زندان انداخت.

در قرن هجدهم شهر باروك گسترش يافت و سلطة حاكم شديدتر شد. خيابان هاي توئيلري همگي به كاخ پادشاه ختم مي شوند. همة شهركارل شروهه (Karlsruhe) و مانهايم (Mannheim) حول كاخ ها و باغ هاي سلطنتي بنا شده اند. ميدان هاي (Plazas) قرن هفدهم به صورت فضاهاي مجزا و بسته طراحي شده بودند، اما در قرن هجدهم بازتر شدند و كوشيده شد كه يادآور طبيعت و روستا باشند. طراحان به جاي توجه به اشكال معماري داخلي به بسط و پرورش فضاي باز متمايل شدند. معمار كاخ هاي ورساي ميدان جديد واندوم Vendome را با ابعادي عظيم تر از ميدان هاي قبلي طراحي كرد. سه ميداني كه كورني در نانسي ساخت از طريق رديف هاي ستون ها و خياباني محدود شده با درختان به هم وصل مي شدند. ا ما برجسته ترين نمونة گسترش شهر با استفاده از فضاهاي باز ميدان كنكورد است كه در دوران حكومت لويي پانزدهم توسط ژان آني گابريل طراحي شده است. در اين ميدان، فضا كاملاً باز شده است.ازيك طرف از باغ هاي توئيلري و لوور تا خيابان پهن شانزه ليزه كه ساختن آن از زمان لويي چهاردهم شروع شده بود و از طرف ديگر رودخانه سن فقط ساختمان هاي آن سوي رودخانه اين فضاي وسيع كاملاً باز را مسدود مي كنند.

در همة نمونه هاي بالا شكل گرايي (فرماليسم) و شكوهمند نمايي با كمال وضوح به چشم مي خورد. حتي در انگلستان كه كمترين تأثير را از روحية باروك گرفته است. تأثير اين شكوهمند نمايي در ميدان هاي بسته لندن قرن هجدهم ديده مي شود. اين ميدان ها را براي جلب توجه نمي ساختند. بلكه هدف از ساختن آن ها آسايش و استراحت ساكنان اطراف بود. اين فضاي باز ساده اما در عين حال لوكس عمدتاً توسط معماران بساز و بفروش ناشناس ساخته شده اند، اما در هر حال روحية باروك را مي نمايانند.

 

شهر پشت پرده

رديف هاي منظم خانه ها و ميدان هاي تجملي در انگلستان، چشم اندازهاي متشكل از يادمان هاي عظيم، باغ ها و كاخ هاي سلطنتي فرانسه، ميدان هاي خوب طراحي شدة ايتاليا، همه و همه براي طبقات بالا، تجار ثروتمند و شاهان بنا شده بودند. زندگي مردم طبقه پايين بهبود اساسي پيدا نكرده بود سازندگان شهر باروك به دنبال اصلاح جامعه نبودند، بلكه هدف ايشان بهبود محيط شهري در جهتي بود كه احترام و شكوه و موقع رفيع آن ها را در جامعه تثبيت كند. خيابان هاي پهن اين شهرها نه تنها ارضا كنندة خود پسندي شاهان مستبد، جولانگاه كالسكه هاي شيك آريستوكرات ها و محل گردش هاي شادمانة ايشان، بلكه ابزار استراتژيكي براي تحت تأثير قرار دادن و مبهوت كردن تودة مردم با قدرت و نظم حكومت مطلقه بود كه در رژه هاي مكرر گردان هاي نظامي كه از اين خيابان ها مي گذشتند تجسم يافته بود.

آنسوي پرده اي كه ميدان هاي زيبا و خيابان هاي پهن فراهم مي آوردند، شهر متراكم مردم عادي قرار داشت. شهر فاقد بهداشت بود از فاضلاب و توزيع آب خبري نبود. بيمارهاي واگير و حشرات به وفور يافت مي شدند و فقر آزاد دهنده بود. ميان آريستوكراسي و مردم شكاف بزرگي ايجاد شده بود. در اين قرن جنگ هاي فرقه اي مذهبي و ناآرامي هاي قرن هفدهم جاي خود را به سياست مشت آهنين پادشاهان مستبد داد. سركوب ها در قرن هجدهم انقلاب ها را با خود آورد و فضاهاي باز پرشكوه شهرهاي باروك را مردم انقلابي اشغال كردند. تحول ديگر پيدايش ماشين بود كه جاي صنعت دستي را گرفت. با اين تغييرات پا به قرن نوزدهم مي گذاريم.

 

نویسنده: فرشته خوش قلب

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام