مجموعه مشیر ( گلشن) - شیراز

DDDIQ · 16 مهر، ۱۳۸۹

این مجموعه که بنا بر کتیبه سر در , در سال 1288 (در عهد ناصرالدین شاه قاجار) به امر میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک, والی فارس , احداث شده , از پر کاربردترین بناهای بازار است و کمابیش سالم و بدون تغییر مانده و به خوبی مرمت شده است.

صحن با قاعده کشکولی در میان و فضاهای بسته دو یا چند لایه در اطراف , که خود را از یک سو با خطوط منظم حیاط و از سوی دیگر با خط نامنظم پیرامون وفق داده اند, با بازارچه ای در شرق سرا و هشتی و چهارسو مانندی در جنوب شرقی آن ترکیب کلی طرح را تشکیل می دهند. صحن عنصر اصلی و مقّوم و مرکز توسعه هندسه طرح است : همه حجره های پیرامون بدان رو کرده اند و فضاهای مکث رو به آن نشسته اند و فضاهای حرکتی راه بدان می برند.صحن جداری دو طبقه و پلکانی دارد؛ بدین صورت که طبقه فوقانی قدری عقب نشسته و در جلو آن, راهرو روزباز مهتابی مانندی پدید آمده است . این عقب نشینی در وسط جبهه شمالی رخ نداده است. بدین ترتیب , حجم میانه شمالی بیرون زده جلوه می کند. گنبدی هم که بر فراز این قسمت بنا قرار دارد و از داخل صحن دیده می شود تاکید دیگری است بر اعتبار این نقطه از طرح. اندازه دهانه حجره های هر دو طبقه و ارتفاع قاب آنها متنوع است. این تنوع موزون با بیان قاطع حجم بیرون زده و گنبد مزبور به کمال می رسد و استحکام می یابد . برای بسیاری از حجره ها , از طریق کفش کن, راه غیر مستقیمی به حیاط فراهم کرده اند . عمق حجره های طبقه پایین , به تناسب فاصله میان خط دور زمین از اضلاع صحن در هر نقطه , متفاوت است و بسیاری از آنها پستو دارند.

جبهه شمالی وضع دیگری دارد :فضایی با قاعده هشت و به ارتفاع دو طبقه و طاق گنبدین در میان قرار گرفته است و حجره ها در پیرامون آن نشسته اند. در مجموع , این قسمت طرح به تیمچه کوچکی می ماند که با سرا کاملا ترکیب شده باشد . در مقابل این فضا , در جبهه جنوبی , سه حجره قرار دارد. این حجره ها از حجره های دیگر بزرگ تر و از داخل به هم مرتبط اند. بدین ترتیب, گویی گفتگویی میان این جبهه و جبهه شمالی پدید آمده است.

کنجهای صحن به نحوی پیچیده, و البته هر یک متفاوت با دیگری , طراحی شده و ایوانچه هر کنج بدان عمق بخشیده و تنوع اتصالات را ممکن کرده است :ایوانچه کنج شمال غربی به ورودی حجره های آن قسمت اختصاص دارد؛ ایوانچه کنج شمال شرقی به راهروی باریک و از آنجا به حجره های بزرگ تو درتویی در پس آن, که احتمالا کارگاه یا انبار بوده است, مرتبط می گردد؛ ایوانچه کنج جنوب شرقی مدخل راهرو ظریف و پرکاری است که به دالان یا بازارچه ای به نام " بازار نو مشیر "( در غرب سرا) راه می برد و از این رو, از ورودیهای سراست؛ ایوانچه کنج جنوب غربی مدخل راهرو کوتاه و زیبایی است با طاق رسمی بندی شده, که به هشتی و ازآنجا به سردر مرتبط می شود.

چنان که گفتیم , طبقه بالا نسبت به طبقه پایین از لبه صحن عقب نشسته و بدین صورت , امکان ارتباط آزاد و بی واسطه در میان حجره های طبقه بالا فراهم و ارتباط میان طبقات با حداقل پلکان میسر گردیده است؛ اما شکل هشت گوشه های تیز این هشت گوش با پخهایی کوچک و ملایم تر شده و بعلاوه , امکان تغییر در ضرباهنگ نما در محیط بزرگتر طبقه بالا و نیز امکان تعبیه راههایی دیگر به حجره های پسین کنجها فراهم آمده است.

طرح نما از ظرافت و تنوع خاصی برخوردار است: در درگاهها , از اقسام قوسهای جناغی و کمانی و نیم دایره استفاده شده؛ اما برخلاف معمول , همه قوسهای جناغی در طبقه پایین به کار رفته است. ارتفاع قوسها نیز , بر طبق معمول , با کم شدن دهانه کاهش یافته است؛ اما موقعیت قوس در نما نیز در اندازه ارتفاع آن موثر بوده و از این رو , گاه , ارتفاع قوسهایی با دهانه برابر نیز متفاوت است. بر بالای بعضی قوسها , کتیبه ای از کاشی یا شباک آجری قرار گرفته و لچکی همه قوسها کاشی است. در و پنجره ها همه چوبی است و گره چینی و شیشه های رنگی دارد. در نتیجه, در جوار نمای آجری بنا ترکیبی دلنشین پدید آمده است. دست انداز مهتابی نیز شباک آجری است که چون نواری , اجزای نما را به هم پیوسته است.

در حیاط سازی نیز , مانند دیگر وجوه بنا, حق طرح ادا شده است: آب نمایی مستطیل شکل و وسیع در وسط ؛ چهار باغچه در طرفین شمال و جنوب آن. فروتر نشستن سطح حیاط از تراز کف حجره ها موجب شده است که حجره ها از زاویه دید مناسب به جیاط و آب و سبزه برخوردار شوند. چتر بزرگ و بلند درختان حجره های طبقه بالا را از این نعمت بهره مند می سازد.

مصالح نماهای داخلی نیز عمدتا آجر است که ظرافتهایش در حجره ها و دالانها با طاق و قوسهای پی در پی , و در فضای تیمچه مانند شمالی و ایوانچه کنجهای صحن , با طاق یا نیم طاق و کاربندی عیان شده است . این ظرافت در هشتی به اوج می رسد . این هشتی قاعده ای هشت و نیم هشت دارد و ارتفاعش یک طبقه است. رسمی بندی پخته و متناسب آن به عرق چین ختم می شود. استفاده مناسب از ترکیب چوب و کاشی در نماهای آجری فضایی گرم و صمیمی فراهم آورده است . هشتی از سمت جنوب با فضای واسط کوتاهی به سر در می پیوند. سر در پرکار نیز در خور این سراست و به سر در مساجد تشبه می جوید : نمایی بلند و دو طبقه , با قابهای آجری و نقوش کاشی ؛ قوسی جناغی , با نیم طاق مقرنس کاشی و سکوهایی در طرفین آن.

مجموعه مشیر (گلشن)

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

z_rahnama · 21 مرداد، ۱۳۹۲

عکسا نمیاد..میشه دوباره بذارین؟

ورود

مجموعه مشیر ( گلشن) - شیراز

ارسال های توصیه شده

DDDIQ 293

لینک به دیدگاه

z_rahnama 12

لینک به دیدگاه

به گفتگو بپیوندید

سایت نواندیشان

انجمن نواندیشان

فعالیت ها

جریان فعالیت های من

کسب درآمد کنید