فرهنگ اصطلاحات علوم گیاهی

[amir.d 1211]

شیزولیزیژن

Schizo lysigene

 

نوعی کیسه ترشحی است که آغاز تشکیل آن مانند کیسه های ترشحی شیزوژن است با این تفاوت که اولاً سلولهای حول حفره مرکزی آن بر اثر پیدایش جدارهای جانبی نیز تکثیر حاصل می کند ثانیاً داخلی ترین لایه آن که محدود به حفره مذکور می شود از بین می رود بطوری که در داخل کیسه هائی که بدین نحو تشکیل می گردد علاوه بر مواد ترشحی بقایای جدار سلولزی سلولها مشاهده می شود.

[amir.d 1211]

فکول ها

Fecules

 

مواد نشاسته ای حاصل از میوه غلات، اصطلاحاً آمیدون و مواد نشاسته ای گیاهان دیگر مخصوصاً اعضاء زیرزمینی آنها فکول نامیده می شود مانند فکول سیب زمینی که از غده های زیرزمینی Solanum tuberosum تهیه می گردد و فکولی بنام مانیوک Manioc که ماده نشاسته ای حاصل از ریشه غده ای بعضی از Manihot ها که در تیره فرفیون جای دارند بدست می آید. باید توجه داشت که غالباً در ریشه متورم بعضی از گیاهان فکولها دارای مواد تلخ و سمی می باشند.مانند Arumها و Dioscorea ها و Manioc amer و غیره. فکول خالص به صورت گرد سفید رنگ فاقد بو و طعم است و اگر در مجاورت هوا قرار گیرد فاسد نمی شود و اگر در آب بجوشد ذرات آن باد گرده متورم می گردد.

[amir.d 1211]

استیلوپود

Stylopode

 

برجستگی قرصی شکلی است که بر روی تخمدان گیاهان تیره جعفری دیده می شود و چون خامه معمولاً بر روی آن قرار می گیرد از این جهت در برخی موارد پایه خامه نیز نامیده می شود. استیلوپود گاهی به صورت 2 برجستگی غده ای شکل مولد نوش در می آید که در گیاهان تیره جعفری بخوبی قابل تشخیص است.

[amir.d 1211]

پایا

Vivace

 

گیاهانی می باشند که ریشه ، پیاز و یا ریزوم آنها سالها در زمین به حالت زنده باقی می ماند همه ساله پس از آنکه اعضای هوائی گیاه از بین رفت باعث پیدایش ساقه جدید در فصل مساعد می گردد.

[amir.d 1211]

چرخی شکل

Rotace

معمولاً گیاهانی نوعی جام گل را گویند که در آن لوله جام در انتها به قسمت مسطحی ختم می شود بطوریکه مجموعاً منظره چرخ چاه را نشان می دهد.

[amir.d 1211]

درفش

Etendard

 

گلبرگ فوقانی گیاهان تیره نخود (تیره پروانه واران Papilionaceae) است که معمولاً از چهار قطعه دیگر جام گل بزرگتر می باشد.

[amir.d 1211]

دو خانه

Biloculaire

 

عضوی از گیاه مانند بساک یا تخمدان را گویند که بر اثر یک جدار داخلی به دو قسمت تقسیم شده باشند.

[amir.d 1211]

دیسفلورها

Disciflorae

 

گروه بزرگی از گیاهان گلدار جدا گلبرگ اند که در آنها نهنج گل به قسمت صفحه مانند مولد نوش منتهی می‌گردد.

[amir.d 1211]

ژینوفور

Gynophore

 

قسمتی از محور گل است که در فاصله بین داخلی ترین حلقه پرچم ها و مادگی قرار دارد در عده ای از گیاهان مانند capparis ها ژینوفور به صورت میله درازی در می آید که یک انتهای آن به قسمت داخلی پایه پرچم ها اتصال دارد و انتهای دیگر به مادگی ختم می شود. میله مذکور اگر به وضعی باشد که قاعده آن در داخل پوشش گل جای داشته باشد ولی انتهای دیگر آن به نافه گل و مادگی ختم شود در این حالت آندرو ژنیوفور (Androgynophore) نامیده می شود.

[amir.d 1211]

سته

Baie

 

میوه های گوشتدار ناشکوفا و محتوی دانه های پراکنده در بخش گوشتدار خود می باشند.

[amir.d 1211]

شفت

Drupe

 

میوه گوشتدار ، ناشکوفا و محتوی یک هسته سخت است که در آن معمولاً یک دانه جای دارد مانند هلو

[amir.d 1211]

فراهم

Verticille

 

برگ یا عضو دیگری از گیاه است که به صورت فراهم در اطراف محوری دیده می شود مانند خرز هره که سه برگ فراهم در یک نقطه ساقه دارد.

[amir.d 1211]

کالیسیفلورها

Caliciflorae

 

گروه بزرگی از گیاهان جدا گلبرگ اند که در آنها از به هم پیوستن قاعده کاسه گل ، جام و نافه گل نوعی پیاله یا جام در قسمت انتهایی دمگل بوجود می آید که مادگی گل در آن قرار دارد. با این ترتیب تخمدان پائین تر از سطح سایر قطعات گل بنظر رسیده وضع نیمه تحتانی یا تحتانی پیدا می کند.

[amir.d 1211]

شیزوژن

schizogene

 

کیسه های ترشحی را گویند که از تقسیم یک سلول به چهار سلول و دور شدن آنها از یکدیگر و پیدایش حفره کوچک در بین آنها حاصل می شوند.حفره مذکور به نسبتی که سلولهای آن تقسیم حاصل می کنند بزرگ می شود و به این ترتیب نوعی کیسه ترشحی بوجود می آید که معمولا محتوی اسانس می باشد.کلمه Schizo به تفاوت شیزو و اسکیزو در کتب فارسی وارد شده است.

[amir.d 1211]

اسانس ریحان

Basilic Essencede

 

اسانس ریحان، مرکب از 30 تا 75 درصد بستراگول Estragol یا میتل کاوی کول Methylchavicol ، لینالول linalol سینئول، سینامات میتل، اوژنول Eugenol و غیره است.

برگ ریحان دارای ماده ای به نام ا وسی من ocimeneاست و از گیاه basilicum Ocimum به دست می آید.

اسانس ریحان مایعی به رنگ مایل به زرد و یا مایل به سبز است. بوی معطر و وزن مخصوصی بین 905/0 تا 930/0 دارد. در آب غیر محلول ولی در 2 برابر حجم الکل 80 درجه حل می شود. با اتر و کلروفرم، قابلیت انحلال ندارد. اسانس ریحان باید در ظروف کاملاً در بسته، در محل سرد و دور از نور نگهداری شود.

[amir.d 1211]

ناحیه صحارا - سندی

 

ناحیه صحارا - سندی ناحیه وسیعی از بیابانها و استپ های جهان است و از سواحل اقیانوس اطلس و مراکش تا بیابانهای سند و پنجاب امتداد می یابد و از شمال به ناحیه مدیترانه ای واز جنوب به مدار رأس السرطان و ناحیه سودان- دکان واز مشرق به ناحیه ایران- توران منتهی و محدود می شود. بارندگی در این ناحیه معمولاً در فصل زمستان صورت گرفته و تابستان آن خشک و سوزان است. کمی بارندگی و گرما و حرارت بسیار، محیط آنرا خشک ساخته است ولی زمستان آن برخلاف زمستان ناحیه ایرانی تورانی معتدل است.

رستنیهای این ناحیه خیلی یکنواخت می باشد و دارای مشخصات فیتوسوسیولوژیک و ترکیب مشابه است. جنسهای آن منوتیپ و یا تعداد گونه های آن معدود است و درجه فراوانی هرگونه هم خیلی ضعیف است و باید کیلومترها طی شود تا گیاهی در آن بنظر برسد. در این ناحیه نیز گونه های اندمیک کمتر وجود دارد. از بین گیاهان ایران فقط نیم درصد از عناصر صحارا سندی یافت می شود و معمولاً با عناصر ایران تورانی و یا سودان دکانی مخلوط است و بنابراین ناحیه مشخصی در ایران بنام آن دیده نمی شود.

[amir.d 1211]

اسانس رو

Essence de rue

 

از تقطیر گیاه L. graveolens Rutu با آب بدست می آید دارای راندمان کم، برابر 100 گرم برای هر 10 کیلوگرم است. مایعی است بی رنگ یا به رنگ مایل به زرد که بوی قوی و طعم تلخ و خیلی تند دارد. درگرمای 8 تا 10 درجه حالت جامد به خود می گیرد. در آب غیر محلول است.وزن مخصوص این اسانس بین 835/. و 840/. است. در گرمای 228 درجه نیز به جوش می آید. اسانس رو، درگرمای 20 درجه در 2 تا 3 برابر حجم خود الکل 70 درجه حل می گردد. 90 درصد آنرا نیز ماده ای بنام میتل نونیل ستن Methyl nonylcetoneتشکیل می دهد.در الجزیره اسانس رو از گونه دیگری از این گیاه بنام montana Ruta تهیه می شود. که دارای همان نوع ستن است.

[amir.d 1211]

اسانس مارژورام

Marjoram oil Essance

 

به وسیله تقطیر با بخار آب به دست می آید از گیاه origanum majoranaاستخراج می شود. و رنگ زرد مایل به سبز و بوی مخصوص و طعم ملایم دارد. وزن مخصوص آن در اسانس ناحیه هنگری، بین 909/. و 916/. در گرمای 15 درجه است. این اسانس باید در ظروف شیشه ای کاملاً در بسته، به صورت مملو، در جای سرد و دور از نور نگهداری شود.

این اسانس در پروپیلن گلیکول محلول ولی گلیسیرین حل نمی شود. اسانس مذکور دارای 40 درصد از ترپن ها مخصوصاً ترپی نن Terpinene, ترپینئول، سابی نن sabinene و غیره است.

[amir.d 1211]

آلیزارین

Alizarene

 

به فرمول C14H8O4 و به وزن ملکولی 20/240 است. از ریشه روناس به دست می آید. آلیزارین با دو ملکول گلوکز ایجاد اسید روبه ریتریک و دو ملکول آب می نماید. آلیزارین نخستین بار در سال 1833 میلادی توسط Robiquet , Colin شناخته شد. آلیزارین به حالت آزاد در ریشه خشک روناس وجود دارد. به طوریکه با تأثیر دادن الکل جوشان، می توان آنرا استخراج کرد. در حالی که از ریشه تازه گیاه، این ماده به صورت بلورهایی سوزنی شکل ارتورومبیک و به رنگ نارنجی در الکل مطلق با روش تصعید متبلور می گردد. در گرمای 290 درجه ذوب می شود و قابلیت تصعید شدن دارد.در 300 قسمت آب جوش و به مقدار متوسط ، در الکل حل می گردد. به مقادیر زیاد در متانول خیلی گرم و در اتر در گرمای 25 درجه محلول است. در تولوئن، گزیلن، سولفوروکربن و اسیداستیک گلاسیال حل می شود.

[amir.d 1211]

خورجینک آنگوستس سپته

silicule angustiseptee

 

خورجینک دارای حجرات باریک.