مقاله هگمتانه

[MH.Sayyadi 14,584]

این استان منطقه ای است کوهستانی و کوههای واقع در آن در تقسیم بندی کوههای ایران جزء رشته کوههای غربی و مرکزی کشور است که جهت آنها مانند کوههای مرکزی از شمال غربی به جنوب شرقی می باشد. نوع آنها خارایی و بیشتر ایام سال مستور از برف بوده و به همین علت سرچشمه ی رودخانه ها و چشمه سارهای فراوان می باشد

 

 

دوران مادها:

آشوریان باستان به شهرهای قوم کاسی، عنوان «کار کاشی» داده بودند، که «کار» به معنی قرارگاه یا منزلگاه و «کاشی» اسم قوم «کاسی» است.

آشورشناسان و مادشناسان، جملگی این کار کاشی (یا شهر کاسیان) را منطقه کنونی همدان دانسته اند. پروفسور گریشمن، باستان شناس معروف فرانسوی، معتقد است که اسم قبلی هگمتانه، «اکسایا» یعنی شهر کاسی ها بوده است و در مجموع اعتقاد غالب بر این است که شهر هگمتانه را یکی از اقوام آریایی به نام مادها ساخته اند و نخستین دولت ایرانی را در آن بنا نهاده اند. ولی نتایج تحقیقات، بیانگر آن است که شهر هگمتانه، پیش از انتخاب به پایتختی توسط مادها وجود داشته و مردمانی از قوم کاسی در آن زیسته اند. سپس بازماندگان قوم کاسی، بعدها با طایقه ای از آریایی ها، قوم موسوم به ماد را پدید آورده اند و با غلبه بر دولت تجاوزگر آشوری، دولت ماد را بنیان گذاشته و پایتخت خود را «کار کاشی» قرار داده اند و از آن به بعد، این شهر هگمتانه نام گرفته است.

مادها، گروهی از اقوام آریایی بودند، که عواملی مانند: رشد اجتماعی و فرهنگی، تماس با گروههای بومی ساکن فلات ایران، وجود همسایگانی قدرتمند و احساس نیازهای جدید سیاسی و اجتماعی، آنها را وادار به اتحاد و ایجاد حکومتی مقتدر نمود.

روایات مورخین یونانی نیز حاکی است که این شهر در دورۀ مادها (از اواخر قرن هشتم تا نیمۀ اول قرن ششم قبل از میلاد)، مدتها مرکز امپراتوری مادها بوده است و پس از انقراض آنها نیز به عنوان یکی از پایتخت های هخامنشی (پایتخت تابستانی و احتمالاً محل خزانه آنها) به شمار می رفته است. گفته های هردوت مورخ یونانی، در قرن پنجم قبل از میلاد، مهم ترین ماخذ تاریخی در این مورد است. وی بنای اولیه این شهر را به «دیاکو» نخستین شهریار ماد نسبت می دهد (728 قبل از میلاد). هردوت اوضاع سیاسی و اقتصادی نامناسب قوم ماد را در دستیابی دیاکو به قدرت موثر می داند.

دیاکو پس از اینکه هگمتانه را به پایتختی خود برگزید، تصمیم به ساخت کاخی عظیم و مستحکم، به صورت هفت قلعۀ تودرتو، گرفت. به طوری که کاخ پادشاهی و خزانه، در درون قلعۀ هفتم قرار داشته باشند. دیااکو به تقلید از رنگ آمیزی قصرهای بابلی دستور داده بود، کنگره های هر قلعه را به رنگی مخصوص در آورند.

قصر شاهی، که در آخرین قلعه درونی برپا شده بود، دارای صدها اتاق بوده و مردم نیز خانه های خود را بیرون این قلعه ها و در کنار آن ساخته بودند. بنا به درخواست دیااکو قوم ماد شهرهای کوچکی را که در آن می زیسته اند، رها ساخته و پایتخت را مورد توجه قرار دادند و در اطراف قلعه شاهی، خانه های خود را بنا کردند.

پلی بیوس مورخ یونانی (204 تا 132 قبل از میلاد) می نویسد: «در دامان کوه اورنت، (الوند)، شهر هگمتانه با قلعه و ارگ مستحکم وحیرت آوری قرار گرفته و قصر شاهی در داخل آخرین قلعه آن استوار گردیده است. وضع ساختمانی، آرایش عجیب و تزئیناتی که در آن به کار رفته به نحوی بوده، که توصیف آن مبالغه آمیز به نظر می رسد. چوب هایی که در آن به مصرف رسیده، پوشیده از زر و سیم است درها، ستون ها و رواقهای آن، با هزاران گونه کنده کاری و نقش و نگار آراسته شده اند. حتی کاشی هایی که زینت بخش «ازاره ها» و دیواره های درونی قصرست، با پوششی از آب نقره، سیم اندود گشته و همۀ چوب ها از جنس سرو و کاج هستند.»

بخت النصر بعد از فتح و ویرانی بیت المقدس، فرمانده ای به نام صقلاب را به قصد تصرف همدان می فرستد، ولی وی با عدم موفقیت مواجه شده و طی نامه ای به بخت النصر می نویسد: «من به شهری آمده ام، دارای بارویی بلند و سرکش و مردمی بسیار و کوی و برزن هایی فراخ و رودهایی فراوان.»

 

دوران هخامنشیان:

پس از انقراض مادها، هر چند هگمتانه مرکزیت نخستین را نیافت، ولی به جهت قرار گرفتن در مسیر راه شاهی، که پارسه (تخت جمشید) را به سارد متصل می کرد، به عنوان پایتخت تابستانی هخامنشیان مورد توجه خاص بود و از این رو آن را آباد کردند.

 

در زمانی که داریوش سوم با اسکندر مواجه می شود، هگمتانه به صورت ویرانه ای بوده است. ولی داریوش سوم بنا به پیشنهاد یاران خود، دستور می دهد در میانه شهر کوشکی بزرگ که آن را ساروق می نامیدند، بسازند. در این کوشک، سیصد مخفی گاه برای گنجینه ها و دارایی ها برپا شد و برای آن هشت درب آهنین ساختند، که همه دو اشکوبی (دو لختی) و هر اشکوب، به بلندی دوازده گز بود.

چنانکه ملاحظه شد، دربارۀ چگونگی احداث و نام بنیانگذاران هگمتانه در بین مورخین یونانی، اتفاق نظر وجود ندارد. مورخین اسلامی نیز در این زمینه با یکدیگر اختلاف نظر دارند. در مورد محل دقیق آن هم نظریات متفاوتی ارائه شده است. گرچه اکثر مورخین، پژوهشگران و باستان شناسان مانند مرحوم مصطفوی، پرفسور گیریشمن، اشمیت، لوشای و پرا دار، تپه ای را که هم اکنون در شهر همدان به نام هگمتانه معروف است، محل اصلی شهر باستانی هگمتانه می دانند.

 

 

 

 

 

 

 

نتایج حفاری های تپه هگمتانه:

در حفاری های باستان شناسی سالهای اخیر در تپه هگمتانه مشخص شده است که محل کاخ و بناهای اشاره شده، در تپه هگمتانه کنونی واقع بوده است.

ازجمله ویژگیهای شهر باستانی هگمتانه، معماری و طرح و نقشه منظم این شهر بوده، که در بین آثار باستانی به دست آمده کم سابقه است. آثار کشف شده حاکی از وجود یک شبکۀ منظم و پیشرفتۀ آب رسانی در شهر حکومتی مادها و پارت ها است. در فواصل بین کانالهای آب رسانی، معابری بر عرض 3/5 متر وجود داشته و کف این معابر، تماماً با آجرهای مربع شکل و منظمی، مفروش بوده است. تحقیقات نشان داده که در فواصل 35 متری بین معابر، دو سری واحدهای ساختمنانی قرار دارند، که هر کدام شامل یک حیاط مرکزی (هال) است، با اتاق ها و انبارهایی به صورت قرینه در گرداگرد آن، به شکلی که هر واحد ساختمانی، فضایی در حدود 17/5 متر را در بر می گیرد. معابر مذکور با عرض 3/5 متر و پی بندی آجری در بخش وسیعی از تپه گسترش داشته و جهت شمال شرقی به جنوب غربی دارند.

در طی 10 فصل حفاری انجام شده از سال 1362 تا 1378 ، که حدود 14000 متر مربع از بقایای این شهر مورد کاوش قرار گرفت، یکی از کهن ترین دوره های تمدّن بشری نمایان شده است. همچنین یک حصار طولانی به ارتفاع 9 متر و دو برج عظیم و کم نظیر در درون آن کشف شده است.

همچنین ادامه کاوش ها، بخش هایی از حصار عظیم شهر به قطر 9 متر و ارتفاع 8 متر را آشکار ساخته است. این حصار در فواصل معین، دارای برجهای عظیم بوده که هگمتانه قدیم را دربر می گرفته است.

به طور کلی این تپه در طول یکصد سال اخیر بارها مورد حفاری باستان شناسان داخلی و خارجی قرار گرفته است. ضمناً در طول حفاری های انجام شده آثار ارزشمند و بی نظیری کشف گردیده که اغلب متعلق به دوران هخامنشیان و نیاکان آنهاست.

تحولات همدان در دورۀ سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان:

در حمله (اسکندر مقدونی) ابتدا همدان مورد حمله قرار گرفت، آخرین بازمانده دولت پارس (داریوش سوم) از مقابل اسکندر گریخت. اسکندر در متعاقب آَن به شوش و تخت جمشید دست یافت. در مراجعت در همدان پیروزی خود را جشن گرفت. کشتاری وحشیانه و بی رحمانه بوسیله یونانیان در همدان بوجود آمد... بعد از اسکندر، (سلوکیان) کمتر از یک قرن به عنوان جانشینان اسکندر در همدان و اطراف آن حاکم راندند. شهر همدان به علت داشتن همان موقعیت جغرافیائی که اشاره شد، در شروع قدرت پارتها (اشکانیان) یکی از مراکز اجتماع قدرت پارتها بود. اشکانیان در طول چهار قرن حکومت خود و جنگهای طولانی با رومیان به ناچار به منطقه همدان پیوسته در صحنه فعالیت ه9ای جنگی آنان قرار داشت... ویرانه قلعه ای سترگ در فراز تپه مصلی، دلیل بر حضور فعال و طولانی پارتها را نشان می دهد. در دوره به قدرت رسیدن ساسانیان همدان مدت سه سال به فرماندهی پسر اردوان پنجم در مقابل اردشیر ساسانی مقاومت نمود و همدان که دروازه فلات ایران به میان رودان (بین النهرین) بود، رونق بازرگانی و رفت و آمد عمده کاروانیان بود که از آن می گذشت، لذا همیشه مورد توجه ساسانیان بود و بر آبادانی آن افزوده می گردید. پس از سقوط تیسفون در حمله اعراب تنها راه سقوط ساسانیان گشوده شدن همدان بود، کامیابی اعراب در جنگ نهاوند (فتح الفتوح) جنگ به پشت دروازه های همدان رسید. حصار و دژهای هگمتانه دست نیافتنی نبود، سران جنگی عرب راهی جز مصالحه با حاکم همدان یعنی نماینده ساسانی در همدان ندیدند بنابراین همان بدون جنگ و خونریزی به روی مسلمین گشوده شد.

 

 

آغاز دوران اسلامی:

 

این در سده های نخستین هجری گروه های متعددی از طوایف عرب ریاست و حاکمیت همدان را از سوی خلیفه های بغداد در دست داشتند . از آن جمله طایفه (بنوسلمه) از معروفترین آنان است. در زلزله سال 345 ه ق شهر به تلی از خاک و ویرانه بدل شد و مدتی طول کشید تا دوباره بازسازی گردد. بروز فرقه های متعصب مذهبی در طول سالهای 350 تا 370 ه ق ناامنی و خونریزیهای بسیاری در شهر پیدا شد. در طول سده های چهارم و پنجم همدان مرکز برخوردهای شدید قدرت طلبان محلی چون (آل زیار) (دیلمیان) همچنین فرمانروایان محلی (حسنویه، کاکویه) بود در دوره آرامش منطقه دستخوش آشوبها گردید. در سده پنجم به ویژه در زمان همدان چند گاهی روی آرامش و آسایش را دید. با بروز قدرتهای ترکان غز و قراختائی و به دنبال آن به خون و آتش کشیده شدن ایران همدان نیز در این مشکلات قرار گرفت تا جائی که ترکان سلجوقی در منطقه غربی (عراق عجم) قدرت و نفوذی پیدا کردند. همدان سالها مقر حکومتی و پایتختی سلاجقه غرب ایران بود آثاری از این دوره در همدان باقی است . همان طور که در نقشۀ زیر دیده می شود با توجه به اینکه همدان دراثر زلزله سال 345 تا حد زیادی ویران شده بود شهر همدان در این دوره کاملاً دارای عناصر شاخص شهر اسلامی می باشد که تمامی عناصر در ذیل نقشه آورده شده است.

 

دوران صفویه و قاجار:

در این دوران ایران دچار تحولاتی اساسی در زیر ساخت های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و کالبدی شد. که همگی را باید ناشی از یک توانمندی انکار نشدنی دانست. توانمندی که همراه تحولاتی دیگر تأثیراتی تأثیر این. شگرف بر کالبد و سیمای شهر نهاد تحولات بر کالبد و سیمای شهرهای این دوره همچون احداث میان شالوده های اصلی در قالب مجموعه های وقفی و یکسری پیدایش خیابان و ایجاد گوناگونی در ابنیه، در واقع ایجاد یکسری گوناگونی در عناصر معماری _ شهری شدند که بر حسب شرایط جایگزینی هسته های اولیه شهر در شرایط جغرافیایی محلی و نیز تبعیت از شرایط و وضع دفاعی و تجارب تاریخی، صور مختلف ترکیب «حجمی» عناصر معماری_ شهری پدید آمد کگه دارای بافت کالبدی ممتد بوده و تراکم کم یکنواختی داشتند، آثار و علایم این گوناگونی که پدیدآورندۀ روحیه ای نو در فضاهای کالبدی شهر بودند در همدان در سه راستای زیر قابل بررسی اند:

تنوع یافتن ترکیب های حجمی

به دلیل رونق اقتصادی، آرامشی در شهر حاکم شد که سبب توجه بیشتر به زیبایی هایی شکلی در منظر کوچه ها و میادین، یا بازارها و هماهنگی با یکدیگر شد.

گوناگون شدن عناصر معماری، تأسیسات و تجهیزات شهری نه تنها در قالی شهر و ستون فقرات آن بلکه در مرکز محله های پرجمعیت و پر توان نظیر کبابیان نیز پدید آمدند.

ای از شالوده های این بنابراین در بخش های عمده دوره «یافته هایی از بناهای گوناگوی شهری» پدید آمد که سبب ایجاد فضاهایی پر رمز و راز و دارای روحیه ای خاص در بخش اعظمی از کالبد شهر شد.

 

 

 

 

دوران پهلوی اول و دوم:

این شکل ارگانیک نخستین بار در سال 1310 هجری شمسی توسط طرحی که یک مهندس آلمانی وزارت داخاه به نام «کارل فریش» تهیه نمود و به مورد اجرا گذاشته شد، بدین ترتیب با به وجود آمدن خیابان های جدیدالاحداثی در بافت با مشخصات ذکر شده، موجب از هم گسیختگی شدیدی است و روابط داخلی بافت دچار مسایل بسیار شد.

پس از آن در سال 1345 شمسی هم زمان با اجرای اصلاحات ارضی منطقه، شهر همدان دارای طرح جامع شد. در سال 1347، مرحله دوم آن در 1350 و طرح تفضیلی آن در 1352 به تصویب رسید. این مشاور با پیشنهاد حلقۀ دوم، شکل گیری سازمان شهر را مانند کارل فریش به صورت حلقوی و با مرکزیت میدان اصلی دیده بود و لیکن در محدوده های میان شریان های جدید، تقسیماتی در حد محله با فرم درون گرا پیشنهاد نموده بود.

در این دوره تعدادی شهرک در شهر همدان نیز همگام با سایر شهرها ساخته شد اما با توجه به اینکه هیچکدام از این شهرکها در محدودۀ مطالعاتی قرار نمی گیرند بنابراین به ذکر جزییات آنها نمی پردازیم تنها به این حد اکتفا می کنیم که در این دوره 5 شهرک با برنامه در همدان ساخته شد همچون شهرک فرهنگیان و همچنین تعدادی شهرک بدون برنامه نیز ساخته شد.

دیگر تحول عمدۀ این دوران تأسیس دانشگاه بوعلی همدان در سال 1355 است که باعث شد تا این شهر پذیرای دانشجویان زیادی باشد.

 

 

علت انتخاب این محدوده:

با توجه به وسعت شهر همدان و محدودیت زمانی بر آن شدیم تا قسمتی از همدان را مورد مطالعه قرار دهیم با توجه به شکل همدان و سیر تحولی که ذکر شد بهترین محدوده ممکن (مرکز شهر همدان، حلقۀ اول) را مورد مطالعه قرار می دهیم. چرا که این محدوده علاوه بر نقش مرکزیت و هویت دهندگی برای کل شهر و علی رغم از هم گسیختگی های حاصل از خیابان کشی ها هنوز مرکز محلات قدیمی را در بر دارد و همین طور اکثر فضاهای شهری شاخص هم در این محدوده قرار گرفته اند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

الگوی مرکزی شهر در همدان:

همانطور که گفته شد شهر همدان علی رغم تلاش های بسیار همچنان به عنوان یک شهر تک مرکزی مطرح است و با وجود تلاش های بسیاری که جهت ایجاد تعدادی مرکز در تقاطع های حلق های اول و دوم شده است، همچنان میدان امام خمینی به عنوان مرکز اصلی شهر مطرح است که البته شکل شهر و چگونگی توزیع کاربری ها هم القاکنندۀ همین موضوع هستند (قرارگیری بازار همدان در کنار میدان امام خمینی). اگر چه این مرکزیت باعث ایجاد خوانایی و هویت در شهر شده است اما تقریباً کلیه ساکنین محلات مرکزی، فقدان دسترسی مناسب و هرج و مرج بالا را به عنوان مشکل اصلی محلات خود مطرح کرده اند. پس باید سعی شود در کنار بهسازی مرکز کنونی شهر مراکز دیگر را نیز تقویت کرد.

 

بنابراین میدان مرکزی که از کالبد منسجم و قوی برخوردار است، توسط کلیۀ افراد قابل حتی مسافران قابل شناسایی می باشد و به همین دلیل تنها مبدا و مقصد شناخته شده توسط همگان بوده و در نتیجه پرترافیک ترین نقطۀ شهر گردیده است.

از خصوصیات شکلی عملکردی شهر دورۀ اسلامی بازار، مسجد جامع و تا حدودی محلات همچنان باقی مانده اند حتی تفکیک محلات براساس مذهب همچنان در این محلات دیده می شود. از میان این عناصر بازار همدان دارای ویژگی های خاصی است که به اختصار به آن خواهیم پرداخت و همین طور محلات باقی مانده از آن دوران که بررسی شدند.

 

 

شبکه رفت و آمد:

شبکه حمل و نقل و رفت و آمد درون شهری همدان به شدت متأثر از اولین طرح جامع این شهر است. در این طرح میدان بزرگی در بازار شهر پیش بینی شده بود که شش خیابان شهر به صورت شعاعی به آن منتهی می گردد. این خیابان های شعاعی در فواصلی از میدان اصلی شهر با دایره ای کمربندی به یکدیگر متصل می شوند و بافت قدیمی شهر را به قطاع هایی از دایره تقسیم می کنند.

این بافت حلقوی در طرح های بعدی هم تقویت شده است و اصول آن حفظ شده است و در واقع نظام اصلی رفت و آمد درون شهری تغییری نکرده است. این نظام در شرایط فعلی به نحوی است که بیشترین رفت و آمدهای درون شهری توسط خیابان های شعاعی منتهی به میدان اصلی شهر انجام می شود و البته همچنان ترکیب بافت کاملاً ارگانیک همدان با بافت شعاعی به وضوح دیده می شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بافت شهری و کوی و محله های قدیمی همدان:

در قدیم نزدیک به سی کوی (محله) داشته که به دو صورت طراحی و ساخته شده بود. به حالت "گره" و حالت "مطوّل" یا "دراز".

 

چمن یا همان کوی گرد و دایره ای:

هر یک از این کوی های گرد دارای میدانچه ای (حدوداً) در وسط بود که به آن "چمن" می گفته اند. (زیرا در وسط هر یک از این میدان ها علاوه بر حوض آب، چاه، چشمه و قنات، چمن کاری و گل کاری هم شده بود) در اطراف هر یک از این چمن یا میدان ها تأسیساتی از قبیل: مسجد، حمّام، نانوایی، قصابی و چند دکان بقّالی و عطّاری وجود داشت. ساخت این نوع چمن ها به این صورت کاملاً مناسب و همه چیز اهل محل از مسجد گرفته تا حمّام و نانوایی و آب چاه و قنات همه چیز در دسترس بود و به خوبی از آن استفاده می کردند.

 

 

محله یا کوی مطول (دراز):

این نوع محلات به صورت یک راستای بلند – که عرض آن از کوچه های معمولی پهن تر بود – و عیناً مثل چمن ها، در این جا هم مسجد، حمام و مغازه ها در اطراف این محوطه قرار داشته و هر یک از این مجموعه ها را یک محله می گفتند و ساختمان آن به طریقی بود که کلیه ی کوچه های اطراف دور تا دور به این محلات منتهی می شدند و به آن راه داشتند. البته وسعت این محله ها در ظاهر بیش از چمن ها بود به طوری که در هر محله چند حمام و مسجد و بازارچه وجود داشت. روابط اقتصادی و عاطفی فیمابین ساکنین هر یک از این محلات با محلات دیگر غالباً مبتنی بر اصول مخصوص و تعصّبات ویژه ای بود، و هر محله به صورت کدخدانشین یا کدخدامنشی اداره می شد.

از 24 محله ای که در شهر همدان وجود داشت تنها محلاتی که در اینجا نام برده شدند کم و بیش به همان صورت سابق باقی مانده اند و تغییرات زیادی از نظر شکل در آنها دیده نمی شود و از مابقی فقط نامی باقی مانده است. مهمترین این محلات در زیر آمده اند:

محلۀ بنه بازار , محلۀ بازار, محلۀ میدان میرعقیل, محلۀ کبابیان, محلۀ کولایخ, محلۀ آقاجانی بیک, محلۀ امامزاده یحیی.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بازار:

مجموعۀ بازار همدان در طول تاریخ پیدایش این شهر از زمان اشکانیان تا کنون همواره جزء اصلی ساختار آن بوده است. براساس بررسی های انجام شده، بازار کنونی بر روی بازار دورۀ دیلمان قرن چهاردهم بازسازی گردیده و هم اکنون دارای 24 کاروانسرا و 34 راسته می باشد. بازار همدان مانند بازار سایر شهرهای قدیمی ایران، همواره مرکز، انحصاری تجارت و فعالیت های اقتصادی شهر محسوب می شود.

مجموعه بازار شهر همدان از بافت بازاری زیبا و منظمّی برخوردار است. به طور کلی در این مجموعه جمعاً حدود 30 راسته بازار وجود دارد که برخی از آن ها عبارتند از:

1- راسته بازار زنگنه (یا مظفریه و حکیم خانه) 2-راسته زرگرها 3- راسته شیشه گران 4- راسته مسجد جامع 5- راسته قصّابها 6- راسته صحافها البته برخی از راسته بازارها مسقّف اند و بقیّه بدون سقف.

در حدود 24 باب سرا که نمایانگر رونق اقتصادی همدان در گذشته می باشند وجود دارد که بزرگترین آنها "سرای گلشن" و آبادترینشان "سرای گمرک" است و زیباترین و در عین حال سالمترین آنها "سرای میرزا کاظم" است.

بخشی از بازار همدان در همجواری با مسجد جامع قرار گرفته بود و یک مجموعۀ منسجم را تشکیل داده بود ولی خیابان اکباتان از میان این مجموعه گذشته و وضعیت کنونی موجب قطع شبکه بازار در واقع از هم پاشیدگی آن شده است. چرا که این خیابان دقیقاً از مرکز ثقل این مجموعه عبور کرده است.

بازارهای همدان دارای سقفند و با دقت در نقشه همدان می بینیم که تمامی بازارهای همدان در حول و محور مسجد جامع ساخته شده، تجار و پیشه وران نماز ظهر و عصر را در آنجا اقامه می کردند و می کنند.

 

آثار باستانی؛ زیارتی و سیاحتی:

گنجنامه

شیر سنگی

آرامگاه ابوعلی سینا

مسجد جامع همدان که در حدود 160 سال پیش و در اوایل دوران سلاطین قاجاریه بنا گردیده و با داشتن حدود 55 ستون سنگی وشبستان های وسیع دارای طرح معماری اصیل می باشد.

مقابر متبرکه پیر گرگی (پیر گرگ)، پیر مختار، پل دو خواهران.

امامزاده یحیی، امامزاده اسماعیل، امامزاده عبدا…، برج قربان و…

غار علیصدر، الوند، گنجنامه، عباس آباد، بین النهرین، غار خورزینه، غار عباس آباد و…

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام