رفتن به مطلب

ارسال های توصیه شده

زهکشی مول

 

moleplough2.gif

Ag0233a.jpg

expander.gif

 

 

 

 

 

تاثیر زهکشی بر جریان آبراهه ای

 

 

توجه اصلی مهندسین زهکشی، آنگونه که در این مبحث اشاره می شود، کنترل موقعیت سطح آب در محدوده ای است که گیاه در آن رشد می کند. اما از آنجا که توجه به پیامدهای زیست محیطی روز به روز در حال افزایش است، دانستن اینکه تاثیرات کشاورزی می تواند فراتر از محدوده مزارع گسترش یابد به طور فزاینده ای اهمیت پیدا می کند. به این ترتیب زهکشی به طور اجتناب ناپذیری بر روی الگوی جریان آب از اراضی تا آبراهه های دریافت کننده آن تاثیر می گذارد. در این یادداشت این موضوع تحت عنوان اثرات پایین دستی یا خارج ناحیه ای زهکشی اراضی زراعی مورد بحث قرار گرفته است. تاثیر زهکشی بر روی جریانات سطحی می تواند در دو مقیاس مورد بررسی قرار گیرد: الف- مقیاس مزرعه که تخلیه مستقیما به شرایط آن (نظیر عمق سطح ایستابی، نوع خاک، فواصل زهکش ها و غیره) بستگی دارد. ب-مقیاس حوضه رودخانه ای که در آن نه تنها باید تاثیرات پراکنده اثرات اراضی زهکشی شده تلفیق شود، بلکه نقش بهسازی آبراهه های اصلی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

 

مسلما تغییر در تراکم کشت (کشت متراکم کشتی است که به طور معمول در آن از نهاده و کار زیاد استفاده شود) و تولید محصولات زراعی، مستلزم توجه به جنبه های مختلفی از مدیریت اراضی می باشد. به طور مثال مشخصات خاک سطحی در اثر تغییر در کشت محصولات زراعی تغییر می یابد.

 

در این مقاله تاثیرات زهکشی روی جریان سیلابی بر اساس مطالعات مزرعه ای، حوضه ای و مدل های کامپیوتری در کشور های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه گیری از این مطالب می تواند در مقیاس جهانی به کار رود.

 

این مقاله نشان داد که نظر عمومی بر اینکه آیا زهکشی سبب ساز یا به عکس، کاهش دهنده خطر سیلاب در مناطق پایین دستی است، ساده کردن بیش از اندازه فرآیند پیچیده ای می باشد.

 

هرگونه اضهار نظر پیرامون تاثیر زهکشی بر روی جریان آبراهه ای باید با توجه به مقیاس و اندازه مورد نظر، در حد خروجی مزرعه، در طول آبراهه اصلی یا ترکیبی از این دو در مقیاس حوضه ای صورت گیرد.

 

الف- مقیاس مزرعه

 

زهکشی سطحی، جریان حداکثر را به دلیل کاهش ذخیره سطحی افزایش می دهد. این امر بدون تردید توسط مطالعات صحرایی و نیز مدل های کامپیوتری تایید شده است.

 

تاثیر زهکشی زیرزمینی بستگی به رطوبت اراضی دارد. چنانچه سطح ایستابی به دلیل بارندگی زیاد یا نفوذپذیری ضعیف، نزدیک سطح زمین باشد، جریانات طبیعی از سطح خاک و از میان لایه های نفوذپذیر سطحی حرکت می کند. در این صورت، زهکشی، ظرفیت ذخیره خاک و میزان آب قابل نفوذ را افزایش می دهد و در نتیجه، رواناب سطحی و جریان سیلاب حداکثر کاهش می یابد.چنانچه سطح ایستابی به دلیل اقلیم خشک یا وجود خاک های نفوذپذیر ، عمیق تر باشد، جریانات طبیعی از میان نیمرخ خاک عبور خواهد کرد. در این حالت زهکشی مصنوعی به دلیل مسیر کوتاه جریان و شیب تند هیدرولیکی، جریان حداکثر را افزایش خواهد داد.

 

ب- آبراهه اصلی

 

تاثیرات بهسازی آبراهه های اصلی به وسیله لایروبی، مستقیم سازی مسیر آنها و تعمیق بستر، مشابه بهسازی زهکشی سطحی است. جریانات حداکثر به دلیل کاهش ذخیره مقطع و سرعت بیشتر جریان افزایش می یابند.

 

پ- مقیاس حوضه

 

در مقیاس حوضه رودخانه ای، توجه به دو نکته ضرورت دارد. اول اینکه همزمانی جریانات از زیر حوضه های مختلف تخلیه حداکثر در نقطه مورد نظر را تحت تاثیر قرار می دهد. دوم اینکه اهمیت نسبی زهکشی مزرعه و آبراهه های اصلی با میزان رگبار تغییر می یابد. زهکشی مزرعه در رگبارهای کم و متوسط اثر تعیین کننده ای دارد، در حالی که برای رگبارهای بزرگتر، بهسازی آبراهه ها عامای مهم تر به شمار می رود. این وضعیت زمانی که شدت بارندگی بیشتر از ظرفیت نفوذپذیری خاک باشد رخ خواهد داد. بنابراین وجود زهکش های زیرزمینی تاثیر حداقلی خواهد داشت. لیکن آبراهه های بهسازی شده، رواناب سطحی را به سرعت از منطقه خارج خواهد ساخت.

 

به طور کلی روشن است که شبکه های زهکشی با زهکش های سطحی و آبراهه اصلی بازسازی شده، جریان های حداکثر بیشتری را به سمت پایین دست هدایت خواهند کرد.

 

تاثیر زهکشی روی جریانات کمتر، نسبت به نوع زهکشی متفاوت می باشد. در حالت زهکشی سطحی، جریانات کمتر (پایه) توسط خروج آب اضافی کاهش خواهد یافت. بدیهی است در صورتی که زهکشی سطحی وجود نداشته باشد، آب اضافی به آهستگی از نیمرخ خاک زهکشی خواهد شد. در این حالت تاثیر زهکشی زیرزمینی ، افزایش جریانات کمتر است. سیستم زهکشی مصنوعی نسبت به زهکشی طبیعی آب را از لایه عمیق تری از نیمرخ خاک خارج می کند. در غیر این صورت چنانچه زهکش ها عمیق تر از انهار طبیعی نباشند، جریان معکوس برقرار شده و جریانات پایه کاهش می یابد.

 

تقریبا تمام نظریه های رقیب و مجادله ها پیرامون اثرات زهکشی بر روی جریانات آبراهه ای، دارای پایه های علمی هستند. زهکشی زیرزمینی تحت شرایط گوناگون رطوبت خاک، جریانات سیلابی را افزایش یا کاهش می دهد. چنانچه بارندگی از ظرفیت نفوذپذیری اراضی تجاوز کند، در این صورت هر نوع بهسازی زهکشی سطحی اهمیت خواهد یافت. همین طور با توجه به اینکه زهکشی سطحی و آبراهه اصلی زمان جریان را کاهش می دهد، به طور کلی تاثیر آنها بر پایین دست بستگی به اهمیت نسبی جریان مزرعه و آبراهه اصلی خواهد داشت. این امر بستگی به وسعت اراضی و میزان جریان سیلاب و زمان نسبی جریانات سیلاب از زیر حوضه ها دارد.

 

 

 

مرجع:

 

زهکشی، کمیت و کیفیت جریان برگشتی- ترجمه و تدوین گروه کار زهکشی کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران- ۱۳۸۱

 

لینک به دیدگاه

به گفتگو بپیوندید

هم اکنون می توانید مطلب خود را ارسال نمایید و بعداً ثبت نام کنید. اگر حساب کاربری دارید، برای ارسال با حساب کاربری خود اکنون وارد شوید .

مهمان
ارسال پاسخ به این موضوع ...

×   شما در حال چسباندن محتوایی با قالب بندی هستید.   حذف قالب بندی

  تنها استفاده از 75 اموجی مجاز می باشد.

×   لینک شما به صورت اتوماتیک جای گذاری شد.   نمایش به صورت لینک

×   محتوای قبلی شما بازگردانی شد.   پاک کردن محتوای ویرایشگر

×   شما مستقیما نمی توانید تصویر خود را قرار دهید. یا آن را اینجا بارگذاری کنید یا از یک URL قرار دهید.

×
×
  • اضافه کردن...