فضاهای خاص و عمومی

[Abo0ozar 8637]

هدف هنر آفرینش فضایی عینی یا ذهنی است. این فضا می‌‌تواند حاصل از یك تابلو نقاشی، یك نوای موسیقی، اثری حجمی و تندیس‌‌گونه، اثری اجرایی یك اثر معماری یا هر اثر هنری دیگر باشد. استفاده از این قابلیت هنر در فضا‌های عمومی و مردمی و در تعامل با معماری و طراحی شهری و نیز مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، می‌‌تواند تاثیرات بسزایی در ماهیت و حس فضایی ـ مكانی فضاهای عمومی شهر داشته باشد.

 

شهر بستر و مكانی برای زندگی است، از این‌رو می‌توان تعامل و ارتباط هنر با شهر و فضاهای آن را در همین نكته جست‌و‌جو كرد. كم نیستند شهرهایی كه به صورت نسبی پاسخگوی نیازهای رفاهی شهروندان می‌باشند، اما از معنویتی كه لازمه شهر و فضای شهری است، برخوردار نیستند. آسایش زندگی در شهر را می‌‌توان در تامین نیازهای روزمره مردم تعریف كرد، "اما غنای زندگی هنگامی پدید می‌‌آید كه معنویت هنری در شهر، محیط های شهری و فضاهای همگانی فراهم باشد."

 

همان‌‌طور كه هنر در قالب‌ها و فرم‌‌های مختلفی ارائه می‌‌شود، آثاری هم كه تحت عنوان "هنر عمومی" ارائه می‌‌شوند، می‌‌توانند در انواع فرم‌های هنری به نمایش در آیند. البته در این خصوص هدف از ایجاد اثر، میزان ماندگاری (دائمی یا موقت) و نیز محل قرارگیری اثر از جمله مواردی است كه در نحوه و فرم ارائه اثر هنری تاثیرگذار می‌‌باشند. چنین آثاری می‌‌توانند برگرفته از ویژگی‌های خاص محل قرارگیری یا اثری تركیبی باشند، همچنین می‌‌توانند به عنوان اثری یگانه به وجود آیند یا اینكه تعداد بسیاری از آن در مكان‌‌های مختلف ایجاد نمود.

 

نكته‌ای كه باید به آن توجه نمود، این است كه چنین آثاری تنها در قالب مجسمه‌‌های درون میادین یا پارك‌ها یا بیل‌بوردهای تبلیغاتی مطرح نمی‌‌شوند. برخی از فرم‌هایی كه می‌توان اثری را به عنوان "هنر عمومی" ارائه نمود، عبارتند از:

ـ بناهای یادمانی

ـ مجسمه و تندیس به صورت حجم سه‌‌بعدی یا تراشیده شده،‌ نقش برجسته،‌ تندیس متحرك، الكترونیكی، نوری، تصویری، انتزاعی و به هر شكل و از هر نوع ماده‌ای (material)

ـ موزاییكی شامل معرق‌‌كاری،‌ حكاكی، كنده‌‌كاری و دیوارنگاری

ـ آب در قالب آب‌‌نما، فواره و ...

ـ هنرهای زیبای دست‌‌ساز به صورت سفالی، الیافی، پارچه‌‌ای، چوبی، فلزی، پلاستیكی یا شیشه‌‌های رنگی

ـ هنرهای تصویری تركیبی به صورت عكس، فیلم یا تابلوهای دیجیتالی

ـ آثار اینیستالیشن (Installation)

ـ عناصر خاكی یا زیست‌محیطی (هر اثر هنری كه با كندن یا خاكریزی یا كاشتن گیاه به الگوهای مختلف ایجاد شود.)

ـ عناصر زینتی، آذینی یا عملكردی

ـ طراحی و نقاشی روی دیوار

 

علاوه بر فرم و گونه هنری این آثار، معیارهایی نیز برای نمایش و ارائه آثاری كه به عنوان "هنر عمومی" مطرح می‌‌شوند، می‌‌توان برشمرد؛

ـ چنین آثاری می‌‌بایست به طور روشن و مشخص، ویژگی‌‌های یك اثر هنری را داشته باشند.

ـ آثار هنری كه در فضاهای عمومی داخلی به نمایش در می‌‌آیند، می‌‌بایست به طور علنی قابل دسترس باشند؛ طوری كه دست‌كم در طول ساعات فعالیت عادی ساختمان و بدون نیاز به تهیه بلیت یا كسب اجازه، بتوان آن را مشاهده كرد.

ـ آثار هنری كه در فضاهای عمومی بیرونی به نمایش گذاشته می‌‌شوند، می‌‌بایست در طول 24 ساعت شبانه‌‌روز برای عموم قابل دسترس باشند، یا اگر این آثار در محل خاصی همچون یك پارك قرار گرفته‌‌اند،‌ می‌‌بایست در طول زمان فعالیت عمومی آن مكان در دسترس همگان باشند.

ـ چنین آثاری نمی‌‌بایست مقابل بازشوها، راه‌‌های ورود و خروج و مسیر عبوری قرار گرفته و سبب مسدود شدن مسیر شوند، مگر اینكه اینچنین تغییری به عنوان ویژگی خاص نمایشی یا طراحی اثر هنری باشد.

ـ چنانچه این آثار در مكانی ویژه و خاص قرار می‌گیرند، نمی‌بایست لنداسكیپ و عوامل بازدارنده‌‌ای مانع از دیده شدن اثر شوند، یعنی می‌‌بایست بلاواسطه قابل دیده شدن باشند یا در جایی قرار بگیرند كه قابلیت دیده شدن توسط مردم بسیاری را داشته باشند.

ـ چنین آثاری می‌‌بایست به طور موثری بر حضور پیاده، منظر خیابان و منظر شهری مكانی كه در آن قرار می‌گیرند تاثیرگذار باشند.

ـ همچنین این آثار می‌‌توانند مكانی كه در آن قرار می‌‌گیرند را، به فضایی برای تجمع و حضور مردم تبدیل نمایند و سبب افزایش و رونق فعالیت‌‌های آن مكان شوند.

 

در نهایت می‌‌توان گفت كه با استفاده از انواع فرم‌‌های هنری و توجه به معیارهای طراحی و بصری چنین آثاری، فضاهایی همچون پارك‌‌ها، میدان‌‌ها، خیابان‌‌ها، پل‌‌ها، مكان‌‌های تاریخی و یادمانی و بسیاری فضاها و مكان‌‌های دیگر كه مردم در آنها حضور دارند یا فعالیت می‌‌كنند یا به عنوان مسیر عبوری می‌باشد، را مكانی برای اجرا، نمایش و قرار دادن آثار ‌"هنر عمومی" اختصاص داد. البته تمام این موارد، بایستی با توجه به اصول معماری و طراحی شهری و هنری مربوط اجرا شوند تا از این تعامل هنر، معماری و شهرسازی، در جهت هرچه مردمی‌‌تر كردن فضاهای شهری و افزایش میزان حضور و مشاركت مردم در امور مربوط به شهر استفاده كرد.

 

 

برگرفته از نق نق