نگاهی به درون شهر پایدار دبی

[Mohammad Aref 120454]

تجربه‌‌ی زندگی در یک شهر با تجربه‌‌ی موفق در پیاده‌‌سازی پایداری شهری چگونه است؟

در حومه‌‌ی دبی، کلان‌شهری پرزرق‌‌وبرق که روی دریایی از نفت بنا شده است، جامعه‌‌ای کوچک همچنان می‌‌کوشد که شیوه‌‌ی نگاه خود را به سبک زندگی تغییر دهد. شاید آن‌‌قدرها هم عجیب نباشد که امروزه بارزترین کشور در استخراج نفت، خود خاستگاه شیوه‌‌ای خردمندانه از سبک زندگی مدرن باشد. اما تماشای شهر پایداری مانند دبی، این نکته را یادآور می‌‌شود که شاید بین آسمان‌خراش‌های سر به فلک کشیده‌‌ و اَبَرخودروهای تشنه‌‌ی بنزین در این شهر هنوز تعارضات زیست‌‌محیطی قابل‌تأملی وجود دارد. در این نوشتار قصد داریم نگاهی به درون کلان‌شهری شگرف بیندازیم که از دل بیابان برخاسته است.

ساختن یک جامعه‌‌ی پایدار (Sustainable) از صفر چگونه است؟ افرادی که از ساختار درونی چنین شهرهایی مطلع‌‌اند به‌‌خوبی می‌‌دانند که رسیدن به این نقطه، بسیار فراتر از نصب چند پنل خورشیدی یا تفکیک و بازیافت زباله‌‌های شهری است.

در مرکز این شهر شرکتی با نام سی‌‌نکسوس قرار دارد؛ شرکتی که معاویه ردایده، مدیرعامل آن، سه رکن اصلی یک شهر پایدار را این‌‌گونه تعریف می‌‌کند:

• رکن اجتماعی که در ارتقای سلامت و شادی از طریق ورزش، امنیت آموزشی و فرهنگ تعریف می‌‌شود.
• رکن محیط‌زیست که در قالب عادات هوشمندانه در موضوعاتی نظیر تغذیه، زباله، آب، انرژی و تحرک تعریف می‌‌شود.
• رکن اقتصاد که به‌‌معنای ایجاد راهکارهایی برای زندگی سبز به‌‌روشی اقتصادی و رضایت‌‌بخش است.

ردایده در دفترش در شهر دبی که مشرف بر یک پارک اسب‌سواری است می‌گوید:

نقل قول

این تعریف در حکم یک سه‌‌پایه است که اگر تنها یک پایه را از آن جدا کنید، نتیجه‌‌ای جز سقوط در انتظار شما نخواهد بود. شما قطعاً تاکنون به ساختمان‌‌هایی دارای گواهی‌نامه‌‌ی پلاتینوم LEED وارد شده‌اید. شما هنگام ورود به این ساختمان‌های بی‌‌روح ابداً احساس آرامش نمی‌‌کنید. بنابراین وقتی که شما شروع به ساخت‌وساز به‌‌شیوه‌‌ی سبز می‌‌کنید، باید به ارزش‌های اقتصادی و اجتماعی نیز توجه کنید. نباید تنها یک ارزش را در نظر بگیرید و بقیه را رها کنید.

ایستگاه‌های استفاده از خودروهای کوچک برقی

پایداری اجتماعی تنها یکی از این ارکان است که ازقضا ممکن است بیشترین نمود خارجی را هم داشته باشد. ۵۰۰ ویلا و ۸۹ آپارتمان در یک الگوی شبکه‌ای منظم در میان یک «منطقه‌‌ی حایل» برپا شده‌‌اند. این منطقه متشکل از یک مسیر سوارکاری و نیز دوچرخه‌‌سواری با کف‌‌پوشی ساخته‌‌شده از لاستیک‌‌های بازیافتی است که درختانی با ارتفاع ۱۰ متر در حال تصفیه‌‌ی هوای آن هستند؛ درختانی که در حکم یک لایه‌‌ی دفاعی دربرابر آلاینده‌‌های جوی عمل می‌‌کنند.

در داخل مرزهای این منطقه‌‌ی حائل، پارکینگ‌‌های عمومی با سقف‌‌های پوشیده از پنل‌‌های خورشیدی قرار گرفته‌‌اند که مجهز به ایستگاه‌‌های شارژ خودروهای الکتریکی هستند. این چینش شهری به‌‌شیوه‌‌ای طراحی شده که ساکنان را مجبور می‌کند تا برای رسیدن به منازل خود اندکی پیاده‌‌روی کنند. در خیابان‌‌های باریک و ۶‌‌متری بافت قدیمی دبی، هیچ خودرویی تردد نمی‌‌کند؛ این نقاط تنها محل تردد عابران پیاده و برخی از انواع خودروهای الکتریکی عمومی قابل‌‌هدایت با GPS است که شهروندان با کارت شناسایی شخصی خود می‌‌توانند آن‌ها را هدایت کنند.

صرف‌‌نظر از همه‌‌ی این‌‌ها، شما با محیطی پویا مواجه هستید که با هدف تشویق افراد برای فعالیت در خارج از منزل طراحی شده است. غیر از روزهای بسیار گرم سال، شما همواره می‌‌توانید تعداد زیادی از سکنه‌‌ی این شهر ۲۵۰۰ نفری را در فضای اطراف در حال دوچرخه‌‌سواری، گشت‌‌وگذار در خیابان‌ها یا پارک‌‌های شهر ببینید. جنیفر استلکو که از استرالیا به شهر پایدار نقل‌مکان کرده‌ است می‌گوید:

نقل قول

من نزدیک به دو سال است که اینجا آمده‌‌ام و دو فرزند خردسال دارم. بهترین نکته‌‌ی این شهر را امنیت آن برای کودکانم می‌‌دانم. آن‌ها می‌توانند از باغچه‌‌ی جلوی منزل شروع به پیاده‌‌روی و گردش کنند، هیچ ترافیکی وجود ندارد و همواره رویدادهای اجتماعی فراوانی وجود دارند که می‌‌توانیم از آن لذت ببریم.

فیل دان، مدیر طراحی منظر شهری به بازار مرکزی اشاره می‌‌کند که متشکل از زنجیره‌‌ای از فروشگاه‌ها، رستوران‌ها، کافه‌ها و دفاتر اداری است. این بازار به‌‌عنوان یک موتور اقتصادی عمل می‌کند که در آن مقداری از درآمدها به‌‌طور کامل صرف پوشش هزینه‌های تعمیر و نگهداری و خدمات شهری می‌‌شود. شهروندی دیگری که یک سال و نیم پیش با خانواده‌اش از هلند به اینجا نقل‌مکان کرده است، می‌‌گوید:

نقل قول

از لحاظ مخارج وضعیت مناسب است. هزینه‌های انرژی ما به‌‌دلیل به‌‌کارگیری انرژی خورشیدی کم‌تر شده است و جای امیدواری است که نسل بعدی آگاهی بیشتری نسبت به مسائل زیست‌‌محیطی دارد.

گلخانه‌های مرکزی شهر پایدار در مجاورت مناطق مسکونی

در مسیر منتهی به مرکز این شهر پایدار زنجیره‌‌ای از گلخانه‌های بزرگ احداث شده است که در آن‌‌ها ۳۰ گونه‌‌ی مختلف از سبزیجات و گیاهان با ظرفیت تولید سالیانه‌‌ی یک میلیون اصله گیاه پرورش می‌‌یابد. این گلخانه‌‌ها بخشی از «شاه‌راه مرکزی سبز» هستند؛ شاه‌راهی که خود متشکل از مسیرهای پیاده‌‌روی و دوچرخه‌سواری، باشگاه‌‌های ورزشی، زمین‌‌های بسکتبال، پارک‌ها و سیستم باستانی آبیاری امارات به نام «فلاج» است. در این مجموعه‌‌ی عظیم، از گیاهان به‌‌عنوان سیستم‌های فیلتراسیون طبیعی هوا استفاده می‌شود. دان ادامه می‌‌دهد:

نقل قول

اگر شما یک شهر پایدار بنا کنید ولی مردم در آن به‌‌شیوه‌‌ی پایدار زندگی نکنند، هرگز به هدف خود نخواهید رسید.

نمای داخلی گلخانه‌های مرکزی شهر پایدار دبی

در مرکز شهر، مجموعه‌‌ای از بسترهای باغچه‌‌ای به چشم می‌‌خورد که در آن‌‌ها هر بستر تحت نظارت یکی از ساکنین شهری است. در باشگاه کشاورزی شهری، هر یک از ساکنین به یک باغچه، خاک و تجهیزات لازم دسترسی دارد تا هر آنچه می‌‌خواهد، پرورش دهد. ازآنجاکه ۸۰ درصد غذای موردنیاز امارات‌‌متحده‌‌ی‌عربی از طریق واردات تأمین می‌‌شود؛ بنابراین بسیار مهم است که بر کشت محلی تمرکز شود. برای رسیدن به این هدف، هر شهروند می‌‌تواند ماهیانه تعداد هشت گلدان گیاه  را تحویل گرفته و برای نگهداری به ویلاهای خود ببرد.

ویلاهای شهری توسط بلوک‌‌های پیش‌‌ساخته‌‌ی بتونی ساخته شده‌‌اند و در سقف آن‌‌ها از پنل‌‌های خورشیدی بهره گرفته شده است. جهت‌‌گیری جغرافیایی ویلاها به‌‌گونه‌‌ای طراحی شده که هزینه‌‌های سرمایش منازل به حداقل برسد. این بدان معنی است که پنجره‌ها روبه شمال طراحی شده‌‌اند تا از ورود نور شدید خورشید به منازل جلوگیری شود و همچنین ورودی‌‌ها روبه شمال شرقی قرار گفته‌‌اند تا از مزایای خنک‌‌سازی طبیعی به‌صورت پسیو حداکثر بهره‌‌برداری صورت گیرد. به‌‌گفته‌‌ی ردایده، این موضوع در کنار استفاده از تجهیزات با بهره‌‌وری بالا باعث شده است که میانگین مصرف انرژی در این خانه‌ها در حدود یک سوم مصرف دیگر خانه‌‌های امارات‌متحده‌‌ی‌عربی باشد.

یک کارگر در حال تمیزکردن پنل‌‌های خورشیدی در دبی

۵۰۰ ویلای موجود در این منطقه در پنج خوشه تقسیم‌‌بندی شده‌‌اند و در مرکز هر یک از این خوشه‌ها یک زمین‌بازی در فضای باز به‌همراه یک بادگیر سنتی به نام «برجیل» قرار گرفته است. این بادگیرها هوا را از ارتفاع بالاتر دریافت کرده و به‌‌سمت پایین هدایت می‌‌کنند؛ این‌‌ کار موجب کاهش دما در سطح زمین و تجربه‌‌ی هوای دلپذیرتر در فضاهای خارجی می‌‌شود. هرچند اصلاحاتی مدرن‌‌تر برای افزایش کارایی اعمال شده‌‌اند؛ نظیر خیابان‌های باریکی که عاری از وسایل نقلیه شده‌‌اند. همه‌‌ی این‌‌ موارد نشانه‌‌هایی از آگاهی فرهنگی محسوب می‌‌شود. ردایده می‌گوید:

نقل قول

ما نباید فرهنگ محلی، رسوم محلی و معماری محلی را فراموش کنیم. نمی‌‌توان بدون مقدمه یک جامعه‌‌ی پایدار را به‌‌شکل یک موجودیت بیگانه در یک مکان مستقر کرد. این مفهوم باید در ارتباط با طبیعت و فرهنگ جامعه بوده و به‌‌گونه‌‌ای الهام‌‌‌‌بخش باشد.

دان می‌گوید که مجموع ظرفیت پنل‌های خورشیدی نصب‌‌شده در شهر پایدار به ۶ مگاوات می‌‌رسد که حدود ۴۰ تا ۵۰‌ درصد از کل تقاضای انرژی شهر را تأمین می‌کند. هدف غایی شهر پایدار تبدیل‌‌شدن به شهری با مصرف انرژی خالص صفر در کل سال است؛ این بدان معنی است که انرژی تولیدشده در شهر حداقل باید برابر با میزان مصرفی باشد.

 فاز دوم این پروژه، افزودن فعالیت‌های زندگی سبز به برنامه‌ی درسی مدارس، بیمارستان و یک مرکز جدید نوآوری است که به‌‌عنوان «مغز شهر پایدار» در نظر گرفته می‌شود. انتظار می‌رود که در طول یک دوره‌‌ی ۵۰ ساله، شهر بتواند ۱۴۰ درصد از نیازهای انرژی خود را تأمین کند. انتظار می‌رود که روند توسعه‌‌ی شهر یک ظرفیت مصرف ۳ مگاواتی دیگر را به ظرفیت تقاضای فعلی بیفزاید. اگرچه این افزایش ظرفیت احتمالاً چالش‌‌هایی را در زمینه‌‌ی دستیابی به مصرف انرژی خالص صفر ایجاد خواهد کرد؛ اما ردایده انتظار دارد که این توسعه آن‌‌ها را همچنان در مسیر رسیدن به اهدافشان نگاه دارد. او می‌گوید:

نقل قول

ما فاز دوم را تا سال آینده به پایان خواهیم رساند و با اجرایی شدن این فاز، ما امیدواریم بتوانیم مصرف انرژی و سایر مؤلفه‌‌های پایداری را همچنان دنبال کنیم.

بادگیرهای برجیل شهر پایدار دوبی

رسیدگی به موضوع افزایش هزینه‌های انرژی در شهر پایدار مسلماً مهم است؛ با این حال یکی از مباحث مهم در رکن سوم پایداری یعنی «پایداری اقتصادی»، قیمت مسکن است. نگاهی گذرا به نرخ مسکن در بنگاه‌‌های معاملاتی آنلاین مسکن نشان می‌‌دهد که قیمت‌‌ها از حدود ۷۵۰ هزار دلار آغاز می‌شود. مسلماً این هزینه بسیار بیشتر از آن چیزی است که شما در بسیاری از نقاط دیگر دنیا می‌‌توانید برای یک ویلای سه‌‌خوابه بپردازید. اما شاید از دیدگاه برخی افراد، این هزینه برای زندگی در شهری پرزرق‌‌وبرق نظیر دوبی آن‌‌چنان هم زیاد نباشد.

دان می‌گوید:

نقل قول

این طرز فکر وجود دارد که پایداری با هزینه‌‌های بیشتری همراه است. گفته می‌‌شود برای داشتن یک زندگی پایدار باید از خود هزینه کرد؛ اما ما نادرستی این فرض را اثبات کرده‌‌ایم. این ویلاها گران‌‌تر نیستند؛ آن‌ها با رقبای خود برابری می‌کنند و شما با در اختیار داشتن این منازل، حتی امتیازهای بیشتری را هم به‌‌دست خواهید آورد. انرژی رایگان خورشیدی، نبود هزینه‌‌های تعمیر و نگهداری و کاهش هزینه‌‌های قبوض همگی بخشی از این امتیازات خواهند بود.

دان شهر پایدار را به‌‌عنوان یک آزمایشگاه زنده توصیف می‌کند؛ محلی که آن‌ها دائما در حال آزمودن تکنولوژی‌های جدید در کنار آرمان‌های یک زندگی سبز هستند. نمونه‌‌ای از این تلاش‌‌ها، کانتینری در مجاورت پارک اسب‌سواری است که در آن شرکت فرانسوی اَگری‌‌کول می‌‌کوشد بتواند محصول توت‌فرنگی را در بیابان با کارایی بیشتری نسبت به روش‌های مرسوم کشاورزی و بدون استفاده از آفت‌کش‌ها و ارگانیسم‌های اصلاح‌شده به عمل آورد.

پرنیل استروم از دانمارک می‌‌گوید:

نقل قول

ما حدود سه سال است که اینجاییم. پیداکردن دوست اینجا سخت نیست. عصرها بچه‌ها می‌توانند بر دوچرخه‌‌های خود سوار شوند و سرگرم گشت‌‌وگذار شوند.

پارکی در نزدیکی مرکز اسب‌سواری در شهر پایدار دبی

اما نکته‌‌ای که نمی‌‌توان از آن غافل شد، کمبود محسوس نوجوانان و جوانان در این شهر است که نشان می‌دهد این سبک زندگی بیابانی، برای همه مناسب نبوده است؛ اما امید این است که درس‌هایی که در شهر پایدار فرا گرفته می‌شوند، تنها محدود به چارچوب‌‌ مسائل زیست‌‌محیطی نشوند. ردایده می‌گوید:

نقل قول

این شهر خود سندی بر این ادعاست که پایداری شهری کاملاً امکان‌‌پذیر است و ما توانسته‌‌ایم آن را در یکی از سخت‌ترین شرایط اقلیمی زمین، در دبی عملی کنیم. پایداری این شهر خود گواهی بر آن است که پایداری تنها یک گزینه‌‌ی تجملی برای زندگی نیست. امیدواریم که بتوانیم الهام‌بخش جوامع جدیدی باشیم که در سرتاسر جهان در حال شکل‌‌گیری هستند. شما می‌‌توانید پایداری را خلق کنید. می‌‌توانید به‌‌شیوه‌‌ای هوشمندانه اقدام به ساخت‌‌وساز کنید و منظور من از ساخت‌‌وساز هوشمندانه آن است که به‌‌جای تحمیل هزینه‌‌های بیشتر به این سیاره، در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌ای گام بردارید.

منبع: زومیت