معرفی کوتاه از نقشه برداری

**Amir R. Haddadi** · 4 تیر، ۱۳۸۹

قشه برداری ساختمانی

Construction Surveys

Architectural Surveys

Building Surveys

منظور از این اصطلاحات پیاده کردن اجزای ساختمانها و تاسیسات وابسته به آنها و نیز کنترل عملیات ساختمانی است.

امروزه استفاده از خدمات و تجهیزات دقیق نقشه برداری در پروژه های ساختمانی جزو اصول جدایی ناپذیر هر پروژه عمرانی ساختمانی محسوب میگردد. جهت جلوگیری از خسارتهای ناشی از تاخیر در برنامه های زمانی، مدیریت اجرایی پروژه های ساختمانی را بر این میدارد که تکنولوژی های نوین و به روز بهره ببرند. یکی از این خدمات نوین استفاده از ابزارهای مدرن دقیق اندازه گیری تحت عنوان تجهیزات نقشه برداری میباشد.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در پروژه های کوچک نیز رویکردهای سنتی اجرایی، صدمات و خسارتهای فراوانی به کارفرمایان و سرمایه گذاری در بخش ساخت و ساز تحمیل میکند، به همین دلیل معرفی توانایی ها و مزایای خدمات نقشه برداری ساختمانی در جهت کاهش هزینه های مخفی همواره مورد رضایت دست اندرکاران صنعت ساختمان و رغبت آنها به استفاده از این خدمات میباشد به طوری که امروزه در بخشهایی از صنعت ساختمان انجام امور بدون نظارت و کنترل مستمر نقشه برداری امکان پذیر نیست.

از طرفی نقشه بردار ساختمانی باید ذهنیت روشن عملی از پروژه های عمرانی و اصطلاحات مهندسی عمران و نقشه خوانی ساختمانی داشته باشد. او باید قادر به درک فرآیندهای ساخت و ساز ساختمان و آشنایی با انواع عملیات ساختمانی از شیوه های اجرای اجزای یک پروژه ساختمانی تا مصالح و خصوصیات فنی و ذاتی آنها داشته باشد، تا بتواند با خلاقیت خود بهترین روشهای ارائه خدمات نقشه برداری مرتبط با درخواست کارفرما را انتخاب کند.

در این راستا آموزش صحیح نقشه برداری ساختمانی باید در الویت دغدغه های جامعه نقشه برداران باشد تا این قشر از جامعه مهندسی کشور بتواند کلیه منافع و نیازهای صنعت ساختمان را با ارائه خدمات مطلوب جلب کنند.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

خدمات نقشه برداری ساختمانی را میتوان به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

خدمات نقشه برداری قبل از احداث ساختمان
خدمات نقشه برداری حین احداث ساختمان
خدمات نقشه برداری پس از احداث ساختمان

توجه:

توصیه میشود مهندسین نقشه بردار در تمام مراحل پروژه های ساختمانی قبل از شروع پروژه و حین اجرای خدمات مهندسی نقشه برداری و حتی پس از آن نسبت به ثبت بصری پروژه با دوربین های عکسبرداری و سپس نسبت به بایگانی آنها بر اساس تاریخ و گزارش های تکمیلی اقدام کند. این امر میتواند جهت رفع هرگونه ابهام در کلیه مراحل ارائه خدمات به نقشه بردار کمک کند و در بسیاری موارد نکاتی که از چشم نقشه بردار به دور مانده را جهت ارجا های بعدی ماندگار کند.

خدمات نقشه برداری قبل از احداث ساختمان

عناوین اصلی خدمات نقشه برداری قبل از احداث ساختمان را میتوان به زیر بخشهای زیر تقسم بندی کرد:

مساحی حدود اربعه و نقشه برداری توپوگرافی و تهیه نقشه سایت پلان و ثبت موقعیت عوارض طبیعی و مصنوعی (مانند چاه ، درخت و ...) که در هنگام طراحی معماری تاثیر گذار هستند، و تهیه پروفیل های خیابانهای دسترسی مجاور.
بررسی ابعاد اربعه و مساحت وضعیت موجود زمین و مطابقت آن با سند ثبتی و پیاده سازی طول وابعاد سند بر روی نقشه وضعیت موجود زمین (اربیلت) و رفع احتمالی عدم تطابق مشکلات ثبتی سند ملکی.
کمک به تیم معماری جهت جانمایی بهترین مکان احداث ساختمان با توجه به ضوابط شهرسازی و معماری و محاسبات بروکف.
جانمایی سایت پلان بر اساس دستور نقشه شهرداری بر روی نقشه های ازبیلت.

خدمات نقشه برداری حین احداث ساختمان

از مزایای کلی خدمات نقشه برداری ساختمانی میتوان افزایش دقت و صحت اجرای نقشه ها و در نتیجه افزایش تاثیرات واقعی محاسبات فنی سازه و معماری، محاسبات زلزله و افزایش بهره وری در زمان اجرای پروژه را برشمرد. عناوین اصلی خدمات نقشه برداری حین احداث ساختمان را میتوان به زیر بخشهای زیر تقسم بندی کرد:

پیاده سازی سایت پلان و جانمایی محل فونداسیون.
کنترل اجرایی حین عملیات خاکبرداری و گود برداری و محاسبات احجام خاکی بر اساس نقشه برداری های مکرر از سطح سایت بنا به تقاضای کارفرما.
کنترل مجدد جانمایی فونداسیون.
جانمایی و کنترل محل حفر چاه شمع ها و کنترل پیوسته آنها (پس از هر مرحله گود برداری در پروژه های بلند مرتبه ای که شامل طبقات متعدد زیر سطح صفر هستند).
کنترل پیوسته خطوط تراز بستر سازی و مگر ریزی و ... .
جانمایی محورهای سازه و کنترل پیوسته موقعیت مکانی و تراز ارتفاعی آنها تا هنگام نصب صفحه ستون ها (در پروژه های اسکلت فلزی) .
کنترل موقیعت مسطحاتی ستونها (در پروژه های اسکلت بتونی).
کنترل شاقولی و پیچیدگی ستونها در ساختمانهای اسکلت فلزی حین ستون ریزی.
کنترل خط تراز بتن بتن ریخته شده در سقف ها (کنترل تراز طبقات).
پیاده سازی خطوط تراز در طبقات برای سایر پیمانکاران ساختمانی نظیر برقکار، تاسیسات، سقف کاذب و ... و کنترل پیوسته آنها
پیاده سازی اجزای ساختمانی بسته به نوع پروژه و درخواست کارفرما و کنترل صحت اجرای آنها در داخل و یا خارج (محوطه سازی) پروژه ساختمانی ( به عنوان مثال اجرای طرح داخلی طبقات نظیر تیغه های دیوار چینی داخل ساختمان، جانمایی محل احداث رایزر های تاسیسات، کانالهای آبهای زهکشی و پیاده سازی قطعات سقف و ...) .
پیاده سازی رمپ ها و سایر اجزای فنی محوطه سازی و کنترل دقیق خطوط تراز آنها.
کنترل دقیق نصب قطعاتی که شاقولی بودن آنها اهمیت اساسی دارد (مانند قطعات شمشیری در راه پله ها، پاگرد پله ها و ...).
پیاده سازی نماهای پیچیده از نظر طراحی و یا نماهایی که با مصالح خاص پیش ساخته پازلی اجرا میشوند (نظیر کامپوزیت پنل آلومینیوم ، نمای فریم لس شیشه ای و ...).

خدمات نقشه برداری پس از احداث ساختمان

معمولا هنگام مرمت، احیا و بازسازی یک بنا و یا اجرای یک طرح جدید پس از ساخت بنا و یا تغییر در طراحی حین اجرای یک بنا نیاز به خدمات نقشه برداری به شدت احساس میشود. قدم اولیه درتمام این پروژه ها تهیه نقشه وضعیت موجود (ازبیلت) است.

نقشه بردار موظف است داده های لازم بسته به نوع پروژه و نیاز پیمانکار را از محل پروژه استخراج کرده و در قالب نقشه های ساختمانی قابل استفاده برای مجری تهیه کند. معمولا شاخه های معماری و باستانشناسی ، تصویرگری بیشترین مصرف کنندگان این گونه خدمات نقشه برداری هستند.

آماده سازی بستر شبکه نقشه برداری و انتخاب ابزار مناسب جهت تهیه ازبیلت دقیق بستگی به موقعیت و نوع پروژه و تجربه قبلی نقشه بردار در پروژه های مشابه دارد. بنابراین به صورت موضوعی فقط به ذکر چند مورد بسنده میشود:

نقشه برداری میکروژئودزی، و تهیه نقشه ازبیلت ستونها و دیوار های حایل به منظور چگونگی بررسی وضعیت سازه از نظر نشست ویا پیچش و انتخاب روشهای مناسب تقویت سازه.
نقشه برداری تهیه پلان ازبیلت نمای یک ساختمان جهت اجرای نمای جدید و یا بازسازی نمای موجود، با کمک ابزارهای مناسب که بسته به پیچیدگی طرح انتخاب ابزار مناسب نظیر دوربینهای متریک دیجیتال، اسکنرهای لیزری و یا تجهیزات دقیق نقشه برداری (مجموعه توتال استیشن Reflectorless وReflective tape ) صورت میپذیرد.
جهت پروژه های بازسازی تهیه نقشه ازبیلت کلیه اجزای تاسیسات الکتریکی و محل خروجی و ورودی های لوله های تاسیساتی و سایر اجزای ساختمانی نظیر حفرات کانالهای آب و سرویسهای بهداشتی و ... ضروری بوده و بسته به پیچیدگی و وضعیت طرح ابزارهای مناسب جهت برداشت انتخاب میگردد.
مستند سازی میراث فرهنگی در راستای شناخت آثار تاریخی و ملی و تهیه طرح های حفاظت، مرمت، احیاء، ساماندهی بنا ها، محوطه ها و بافتهای تاریخی - فرهنگی با کمک ابزار های دقیق مستند نگاری نظیر سیستمهای فوتوگرامتری برد کوتاه و اسکنر های لیزری.

امید است با استقرار و ساماندهی نظام آموزشی مدون "نقشه برداری ساختمانی" در سطوح دانشگاهی و اصناف فنی و مهندسی، اقشار جامعه مهندسین نقشه برداری و صنعت ساختمان در راستای تعاملی سازنده در جهت ارتقا سطح کیفی خدمات نقشه برداری قدم برداریم.

**Amir R. Haddadi** · 10 شهریور، ۱۳۸۹

نقشه برداری ساختمانی

Construction Surveys

Architectural Surveys

Building Surveys

منظور از این اصطلاحات پیاده کردن اجزای ساختمانها و تاسیسات وابسته به آنها و نیز کنترل عملیات ساختمانی است.

امروزه استفاده از خدمات و تجهیزات دقیق نقشه برداری در پروژه های ساختمانی جزو اصول جدایی ناپذیر هر پروژه عمرانی ساختمانی محسوب میگردد. جهت جلوگیری از خسارتهای ناشی از تاخیر در برنامه های زمانی، مدیریت اجرایی پروژه های ساختمانی را بر این میدارد که تکنولوژی های نوین و به روز بهره ببرند. یکی از این خدمات نوین استفاده از ابزارهای مدرن دقیق اندازه گیری تحت عنوان تجهیزات نقشه برداری میباشد.

در پروژه های کوچک نیز رویکردهای سنتی اجرایی، صدمات و خسارتهای فراوانی به کارفرمایان و سرمایه گذاری در بخش ساخت و ساز تحمیل میکند، به همین دلیل معرفی توانایی ها و مزایای خدمات نقشه برداری ساختمانی در جهت کاهش هزینه های مخفی همواره مورد رضایت دست اندرکاران صنعت ساختمان و رغبت آنها به استفاده از این خدمات میباشد به طوری که امروزه در بخشهایی از صنعت ساختمان انجام امور بدون نظارت و کنترل مستمر نقشه برداری امکان پذیر نیست.

از طرفی نقشه بردار ساختمانی باید ذهنیت روشن عملی از پروژه های عمرانی و اصطلاحات مهندسی عمران و نقشه خوانی ساختمانی داشته باشد. او باید قادر به درک فرآیندهای ساخت و ساز ساختمان و آشنایی با انواع عملیات ساختمانی از شیوه های اجرای اجزای یک پروژه ساختمانی تا مصالح و خصوصیات فنی و ذاتی آنها داشته باشد، تا بتواند با خلاقیت خود بهترین روشهای ارائه خدمات نقشه برداری مرتبط با درخواست کارفرما را انتخاب کند.

در این راستا آموزش صحیح نقشه برداری ساختمانی باید در الویت دغدغه های جامعه نقشه برداران باشد تا این قشر از جامعه مهندسی کشور بتواند کلیه منافع و نیازهای صنعت ساختمان را با ارائه خدمات مطلوب جلب کنند.

خدمات نقشه برداری ساختمانی را میتوان به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

خدمات نقشه برداری قبل از احداث ساختمان
خدمات نقشه برداری حین احداث ساختمان
خدمات نقشه برداری پس از احداث ساختمان

توجه:

توصیه میشود مهندسین نقشه بردار در تمام مراحل پروژه های ساختمانی قبل از شروع پروژه و حین اجرای خدمات مهندسی نقشه برداری و حتی پس از آن نسبت به ثبت بصری پروژه با دوربین های عکسبرداری و سپس نسبت به بایگانی آنها بر اساس تاریخ و گزارش های تکمیلی اقدام کند. این امر میتواند جهت رفع هرگونه ابهام در کلیه مراحل ارائه خدمات به نقشه بردار کمک کند و در بسیاری موارد نکاتی که از چشم نقشه بردار به دور مانده را جهت ارجا های بعدی ماندگار کند.

خدمات نقشه برداری قبل از احداث ساختمان

عناوین اصلی خدمات نقشه برداری قبل از احداث ساختمان را میتوان به زیر بخشهای زیر تقسم بندی کرد:

مساحی حدود اربعه و نقشه برداری توپوگرافی و تهیه نقشه سایت پلان و ثبت موقعیت عوارض طبیعی و مصنوعی (مانند چاه ، درخت و ...) که در هنگام طراحی معماری تاثیر گذار هستند، و تهیه پروفیل های خیابانهای دسترسی مجاور.
بررسی ابعاد اربعه و مساحت وضعیت موجود زمین و مطابقت آن با سند ثبتی و پیاده سازی طول وابعاد سند بر روی نقشه وضعیت موجود زمین (اربیلت) و رفع احتمالی عدم تطابق مشکلات ثبتی سند ملکی.
کمک به تیم معماری جهت جانمایی بهترین مکان احداث ساختمان با توجه به ضوابط شهرسازی و معماری و محاسبات بروکف.
جانمایی سایت پلان بر اساس دستور نقشه شهرداری بر روی نقشه های ازبیلت.

خدمات نقشه برداری حین احداث ساختمان

از مزایای کلی خدمات نقشه برداری ساختمانی میتوان افزایش دقت و صحت اجرای نقشه ها و در نتیجه افزایش تاثیرات واقعی محاسبات فنی سازه و معماری، محاسبات زلزله و افزایش بهره وری در زمان اجرای پروژه را برشمرد. عناوین اصلی خدمات نقشه برداری حین احداث ساختمان را میتوان به زیر بخشهای زیر تقسم بندی کرد:

پیاده سازی سایت پلان و جانمایی محل فونداسیون.
کنترل اجرایی حین عملیات خاکبرداری و گود برداری و محاسبات احجام خاکی بر اساس نقشه برداری های مکرر از سطح سایت بنا به تقاضای کارفرما.
کنترل مجدد جانمایی فونداسیون.
جانمایی و کنترل محل حفر چاه شمع ها و کنترل پیوسته آنها (پس از هر مرحله گود برداری در پروژه های بلند مرتبه ای که شامل طبقات متعدد زیر سطح صفر هستند).
کنترل پیوسته خطوط تراز بستر سازی و مگر ریزی و ... .
جانمایی محورهای سازه و کنترل پیوسته موقعیت مکانی و تراز ارتفاعی آنها تا هنگام نصب صفحه ستون ها (در پروژه های اسکلت فلزی) .
کنترل موقیعت مسطحاتی ستونها (در پروژه های اسکلت بتونی).
کنترل شاقولی و پیچیدگی ستونها در ساختمانهای اسکلت فلزی حین ستون ریزی.
کنترل خط تراز بتن بتن ریخته شده در سقف ها (کنترل تراز طبقات).
پیاده سازی خطوط تراز در طبقات برای سایر پیمانکاران ساختمانی نظیر برقکار، تاسیسات، سقف کاذب و ... و کنترل پیوسته آنها
پیاده سازی اجزای ساختمانی بسته به نوع پروژه و درخواست کارفرما و کنترل صحت اجرای آنها در داخل و یا خارج (محوطه سازی) پروژه ساختمانی ( به عنوان مثال اجرای طرح داخلی طبقات نظیر تیغه های دیوار چینی داخل ساختمان، جانمایی محل احداث رایزر های تاسیسات، کانالهای آبهای زهکشی و پیاده سازی قطعات سقف و ...) .
پیاده سازی رمپ ها و سایر اجزای فنی محوطه سازی و کنترل دقیق خطوط تراز آنها.
کنترل دقیق نصب قطعاتی که شاقولی بودن آنها اهمیت اساسی دارد (مانند قطعات شمشیری در راه پله ها، پاگرد پله ها و ...).
پیاده سازی نماهای پیچیده از نظر طراحی و یا نماهایی که با مصالح خاص پیش ساخته پازلی اجرا میشوند (نظیر کامپوزیت پنل آلومینیوم ، نمای فریم لس شیشه ای و ...).

خدمات نقشه برداری پس از احداث ساختمان

معمولا هنگام مرمت، احیا و بازسازی یک بنا و یا اجرای یک طرح جدید پس از ساخت بنا و یا تغییر در طراحی حین اجرای یک بنا نیاز به خدمات نقشه برداری به شدت احساس میشود. قدم اولیه درتمام این پروژه ها تهیه نقشه وضعیت موجود (ازبیلت) است.

نقشه بردار موظف است داده های لازم بسته به نوع پروژه و نیاز پیمانکار را از محل پروژه استخراج کرده و در قالب نقشه های ساختمانی قابل استفاده برای مجری تهیه کند. معمولا شاخه های معماری و باستانشناسی ، تصویرگری بیشترین مصرف کنندگان این گونه خدمات نقشه برداری هستند.

آماده سازی بستر شبکه نقشه برداری و انتخاب ابزار مناسب جهت تهیه ازبیلت دقیق بستگی به موقعیت و نوع پروژه و تجربه قبلی نقشه بردار در پروژه های مشابه دارد. بنابراین به صورت موضوعی فقط به ذکر چند مورد بسنده میشود:

نقشه برداری میکروژئودزی، و تهیه نقشه ازبیلت ستونها و دیوار های حایل به منظور چگونگی بررسی وضعیت سازه از نظر نشست ویا پیچش و انتخاب روشهای مناسب تقویت سازه.
نقشه برداری تهیه پلان ازبیلت نمای یک ساختمان جهت اجرای نمای جدید و یا بازسازی نمای موجود، با کمک ابزارهای مناسب که بسته به پیچیدگی طرح انتخاب ابزار مناسب نظیر دوربینهای متریک دیجیتال، اسکنرهای لیزری و یا تجهیزات دقیق نقشه برداری (مجموعه توتال استیشن Reflectorless وReflective tape ) صورت میپذیرد.
جهت پروژه های بازسازی تهیه نقشه ازبیلت کلیه اجزای تاسیسات الکتریکی و محل خروجی و ورودی های لوله های تاسیساتی و سایر اجزای ساختمانی نظیر حفرات کانالهای آب و سرویسهای بهداشتی و ... ضروری بوده و بسته به پیچیدگی و وضعیت طرح ابزارهای مناسب جهت برداشت انتخاب میگردد.
مستند سازی میراث فرهنگی در راستای شناخت آثار تاریخی و ملی و تهیه طرح های حفاظت، مرمت، احیاء، ساماندهی بنا ها، محوطه ها و بافتهای تاریخی - فرهنگی با کمک ابزار های دقیق مستند نگاری نظیر سیستمهای فوتوگرامتری برد کوتاه و اسکنر های لیزری.

امید است با استقرار و ساماندهی نظام آموزشی مدون "نقشه برداری ساختمانی" در سطوح دانشگاهی و اصناف فنی و مهندسی، اقشار جامعه مهندسین نقشه برداری و صنعت ساختمان در راستای تعاملی سازنده در جهت ارتقا سطح کیفی خدمات نقشه برداری قدم برداریم.

**Amir R. Haddadi** · 26 اردیبهشت، ۱۳۹۰

نقشه برداری کاربردی

مقدمه ای بر نقشه برداری کاربردی

به طور کلی نقشه برداری را میتوان علم تهیه و پیاده کردن نقشه دانست . اما به دلیل گستردگی زیاد این علم در دنیای امروز تعریف بالا را نمی توان جامع دانست . کنترل کارهای اجرایی و تعیین میزان نشست ساختمانهادر عملیات ساختمانی و مونتاژ واحدهای تولیدی و صنعتی ، طرحهای مربوط به تسطیح اراضی در شهرسازی و کشاورزی ، و کنترل دایمی انحراف سدها از نظر فشار آب در تاسیسات آبی انتقال نقاط و امتدادها در معادن و راههای زیرزمینی ، بررسی تغییرات پوسته زمین در زمین شناسی وژئو فیزیک ، تعیین میزان عمق آب و تهیه نقشه های دریانوردی در کشتیرانی و بندر سازی ، تهیه نقشه های دریا نوردی در کشتیرانی و بندر سازی ، تهیه نقشه ابنیه و آثار تاریخی در باستان شناسی پیکره های دیگری از دامنه فعالیتهای علم نقشه برداری را تشکیل می دهد .

نقشه برداری را می توان از نقطه نظر کلی به دو نوع کلی تقسیم بندی کرد :

1-نقشه های عام

2- نقشه برداری خاص به غیر از ریاضی و فیزیک که مبنای مبحثهای مختلف نقشه برداری است ، رشته های دیگری از علوم و فنون می باشند که مستقیما در کار تهیه نقشه دخالت دارند ، روی این اصل نقشه برداری را به دو مفهوم اصلی و جدا گانه تعریف می کنند :

الف) مفهوم عام : عبارت از جمیع علوم وفنونی است که در چاپ و تهیه نقشه دخالت دارند که در کارتوگرافی استفاده می شوند.

ب) مفهوم خاص: عبارت از یک سلسله اندازه گیری طولی و افقی و عمودی و زاویه ای و انجام محاسباتی بر روی این اندازه گیریها و سر انجام ترسیم نتایج حاصله بر صفحه تصویر است که این مفهوم در برابر واژه سروینگ استفاده می شود. مفهوم خاص نقشه برداری یکی از شاخه های نقشه برداری به مفهوم عام را تشکیل می دهد . سایر شاخه ها ی مفهوم عام عبارت اند از نجوم ، ژئودزی ، فتوگرامتری ، کارتوگرافی ، چاپ و تکثیر.

تعریف نقشه: نقشه عبارت است از ترسیم تصویر افقی قسمتی از عوارض زمین اعم از طبیعی مصنوعی به نسبتی کوچکتر بر روی صفحه تصویر است.

تعریف مقیاس : نسبتی را که بین ابعاد روی نقشه و اندازه های نظیرشان بر روی زمین وجود دارد مقیاس می گویند پس در حقیقت مقیاس عبارت است از تقسیم فاصله تصویر دو نقطه بر روی نقشه بر فاصله همان دو نقطه بر روی زمین .معولا مقیاس را در نقشه ها به هر دو شکل عددی و ترسیمی نشان می دهند . مقیاس عددی اغلب به صورت کسری نشان داده می شود که صورت آن یک و مخرجش عددی است که نشان می دهد اندا زه های پیاده شده در نقشه چند مرتبه کوچک شده اند و این بیشتر برای این منظور است که به راحتی بتوان دریافت که هر میلی متر روی نقشه معادل متر بر روی زمین است ، معمولا یکی از اعداد .5 1 2 2.5 2.5 و یا حاصلضرب این اعداد در 0 یا 100 یا 1000 است . مقیاس خطی یا ترسیمی: از آنجا که در اثر رطوبت و یا تغییرات دما امکان تغییر ابعاد نقشه و اثر گزاردن بر روی اندازه های نقشه وجود دارد ، معمولا علاوه بر مقیاس عددی که طبق تعریف فوق مشخص می شود ، یک مقیاس خطی نیز در زیر نقشه رسم می کنند که در صورت تغییر ابعاد کاغذ اندازه های این مقیاس متناسب با آن تغییر کند و همواره اندازه گیری صحیح بر مبنای آن انجام شود. مقیاس خطی یا ترسیمی عبارت است از پاره خطی که به فواصل مساوی تقسیم شده و هر تقسیم آن طول معینی از زمین را(که به عنوان واحد اختیار شده است )نشان می دهد . این پاره خط از چپ به راست مدرج شده است و در قسمت چپ آن قبل از تقسیم صفر یک واحد را به اجزا متساوی تقسیم و واحد های کوچکتر بر روی نقشه را با استفاده از آن اندازه گیری می کنند این قسمت را پاشنه مقیاس می گویند. به کمک مقیاس خطی می توان اولا طول زمینی را مستقیما روی نقشه پیدا کرد و ثانیا طولی که بر روی زمین اندازه گیری و تبدیل به افق شده است را بر روی نقشه منتقل کرد . این عمل با یک پرگار ساده معمولی انجام می شود که یک بار بر روی نقشه و بهر دیگر بر روی مقیاس ترسیمی قرار داده می شود . مقیاس هر نقشه با توجه به عواملی چون ابعاد زمین و کاغذ نقشه دقت لازم برای استفاده خاصی از نقشه امکانات موجود در زمان تهیه نقشه و جنبه های اقتصادی انتخاب می شود. واضح است که هر چه مقیاس نقشه بزرگتر باشد دقت اندازه های آن بیشتر است و به همین مقیاس هزینه ، صرف وقت و امکانات بیشتری را طلب میکند . طبقه بندی نقشه ها: نظرات مختلفی در مورد طبقه بندی نقشه ها ارائه شده است عمده این طبقه بندی بر دو محور اصلی قرار دارد یکی طبقه بندی از نظر مقیاس و دیگری از لحاظ محتوی. از لحاظ مقیاس: پلان با مقیاس 100/ تا1 500/1 بزرگ مقیاس با مقیاس های 1000/1 تا 5000/1 متوسط مقیاس با مقیاس های 10000/1 تا 5000/1 کوچک مقیاس با مقیاس های 100000/1 تا 500000/1 نقشه های جغرافیایی با مقیاس های یک میلیونیم و کو چکتر.

طبقه بندی از نظر محتوی : این طبقه بندی شامل نقشه های مسطحاتی توپوگرافی ثبت املاکی آماری هواشناسی شهر سازی تاریخی گیاه شناسی زمین شناسی ژئو فیزیکی و غیره است. در رشته های مختلف مهندسی نقشه های مسطحاتی و توپوگرافی بیشتر از سایر نقشه ها کاربرد دارند و در این بین به روشهای تهیه این دو نوع نقشه می پردازیم:

الف- نقشه های مسطحاتی: این نوع نقشه ها فقط عوارض مسطحاتی را نشان می دهند و موارد استفاده آنها منحصرا در جایی است که شناخت ارتفاعی زمین مورد نظر می باشد.

ب- نقشه های توپوگرافی: در این نوع نقشه ها علاوه بر نشان دادن وضعیت مسطحاتی زمین وضعیت ارتفاعی آن نیز توسط خطوط تراز یا منحنی های میزان مشخص می گردد.خطوط تراز مقطع سطح خارجی زمین با صفحات افقی متوازی و متساوی الفاصله است، بنابر این هر خط تراز مکان نقاط هم ارتفاع است.شاخه های نقشه برداری: در مورد تقسیم بندی فن نقشه برداری به شاخه های مختلف نیز نظرات گوناگونی ارائه شده است یکی از این نظرات تقسیم بندی آن به دو شاخه مفهوم عام و خاص است که شرح آن گذشت . مفهوم خهص نیز خود به شاخه های زیر تقسیم می شود :

1- مسطحاتی یا پلانیمتری: در این رشته جهت تهیه نقشه های مسطحاتی بحث و گفتگو می شود .

2- نقشه برداری تو پوگرافی: مقصود از آن تهیه نقشه های تو پوگرافیکی است.

3-نقشه برداری ساختمانی: مراد از این شاخه بحث و بررسی درباره نحوه پیاده کردن محور ساختمانها و تاسیسات وابسته به آنها و نیز کنترل عملیات ساختمانی است.

4-نقشه برداری دریاها: این شاخه به بررسی وضعیت کف دریاها و اقیانوسها و تعیین عمق آب در قسمتهای مختلف آنها می پردازد.

5-نقشه برداری ثبت املاکی : هدف تعیین حدود زمین های شهری و تعیین مساحت آنهاست.

6- نقشه برداری مسیر: در این شاخه به بررسی روشهای مختلف طرح و پیاده کردن مسیرهای راه – راه آهن – خطوط انتقال نیروو ... می پردازد.

7- نقشه برداری معدنی (زیرزمینی): مربوط به نقشه برداری در تونلها –معادن و تاسیسات زیر زمینی است. نقشه برداری مستوی و نقشه برداری ژئودتیک: هنگامی که حوزه عمل نقشه برداری در سطح محدودی از زمین باشد به نحوی که بتوان با صرف نظر کردن از انتحای زمین آن را مسطح فرض کرد(بدون مواجه شدن با خطای زیادی در نتایج)نقشه برداری مستوی کاربرد پیده می کند. در چنین حوزه هی در کوتاه ترین فاصله بین دو نقطه زمینی را می توان خط مستقیم فرض کرد و یا جمع زوایای یک مثلث را که رئوس آن سه نقطه زمینی است ، 180درجه در نظر گرفت .به طور کلی اصول و قاعد هندسی مسطح در این حوزه قابل اجراست. نقشه برداری ژئودتیک: هنگامی مطرح است که دامنه کار به قدری وسیع باشد که مسطح فرض کردن زمین باعث وارد شدن خطای زیاد در نتایج کار می شود .در چنین موردی خط ژئودزی (که یک منحنی است)به جای خط مستقیم کوتاه ترین فاصله بین دو نقطه زمینی را تشکیل می دهد .مثلث کروی که اضلاع آن به جای خط مستقیم کوتاه ترین فاصله بین دو نقطه زمینی را تشکیل می دهد .مثلث کروی که اضلاع آن به جای خط مستقیم خط منحنی اند جانشین مثلث مسطح می شوند . زوایای مثلث کروی بر خلاف مثلث مسطح بیش از 180 درجه است و به جای روابط کثلثاتی در مثلثات مسطح از روابط مثلثات کروی استفاده می شود. اما اینکه اصولا تا چه محدوده ای می توان زمین را مسطح فرض کرد و از قوائد هندسه مثلثات مسطح استفاده نمود بستگی به مقیاس نقشه دارد. در عمل هنگامی که اختلاف بین طول قوس ومماس بر آن یعنی خطای ناشی از مسطح فرض کردن زمین پس از تبدیل به مقیاس از دقت ترسیمی یعنی 1. میلی متر کوچکتر باشد می توان زمین را مسطح فرض کرد و قواعد نقشه برداری مستوی را در مورد آن اجرا کرد. برای محاسبه این اختلاف ، زمین را به شکل کره و شعاع متوسط آن فرض می کنیم. در صورتی که این تفلضل بعد از تبدیل به مقیاس از 1. میلی متر (که خطای ترسیمی می شود)کوچکتر باشد می توان از انحنای زمین صرف نظر نمود و اصول و قوائد نقشه برداری مستوی را در محدوده ای که حداکثر طول آن 1 باشد اجرا کرد. اندازه گیری طول: اندازه گیری طول یکی از اجزای اصلی اندازه گیری است و چون اکثر مواقع به عنوان مبنای برداشتهاست از اهمیت ویژه ای برخوردار است . واحد اندازه گیری فاصله متر (واحد بین المللی ) است که در حدود یک چهل میلیونیم محیط نصف النهار است .جدا از متر واحد های دیگری نظیر یارد و فوت اینچ و غیره در کشورهای انگلیس به کار برده می شود ولی در سایر کشورها به ندرت ازآنها استفاده شود. روشهای کلی تعیین فاصله: این روش را ذر چهار گروه و به شرح زیر دسته بندی کرده اند :

روشهای محاسبه ای و ترسیمی-1

2-روش های محاسبه ای وترسیمی

3-روشهای استفاده از دستگاههای اپتیکی (دوربینهای نقشه برداری)

4-استفاده از دستگاههای الکترونیکی و الکترواپتیکی مساحی: منظور از مساحی نقشه برداری از قطعات کوچک از زمین است که با استفاده از وسائل ساده ای نظیر متر ژالن شاغول گونیای مساحی قطب نما شیب سنج دستی و غیره انجام می گیرد و در آن از حل مسائل ساده هندسی بهره گیری می شود . در مساحی اندازه گیری فاصله نقش اساسی دارد

روشهای انجام مساحی:

1- اخراج عمود بر یک خط از نقطه ای واقع آن خط

2- وارد کردن خط عمود بر یک خط از نقطه معین در خارج آن خط و یافتن پای عمود.

3- پیاده کردن خطی به موازات خط دیگر

4- تعیین اندازه یک زاویه

5-پیاده کردن یک زاویه نسبت به یک امتداد معین

6- تهیه نقشه زمینهای کم وسعت تهیه نقشه زمینهای کم وسعت به روشهای کلاسیک:

1-روش تشکیل مثلثها

2-روش استفاده از خط هادی این روشهای تهیه نقشه کم دقت بوده و امروزه از آنها استفاده نمی شود و یا به ندرت ممکن است استفاده شود.

ترازیابی: ترازیابی نیز یکی از بخشهای نقشه برداری کاربردی می باشد و مقصود از ترازیابی یا نیولمان تعیین اختلاف ارتفاع بین دو یا چند نقطه نسبت به هم یا نسبت به سطح مبنای ارتفاعی معین است که با استفاده از دستگاههای مختلف و با روشهای گوناگون صورت می گیرد. به مجموعه نقاطی که ارتفاع آنها یکسان باشد سطح تراز می گویند . فاصله بین دو سطح تراز تعیین کننده اختلاف ارتفاع بین نقاط واقع بر روی آن دو سطح است.

روش تعیین مبدا ارتفاعی: چون اندازه گیری ارتفاع هر نقطه مستقیما از سطح مبنا میسر نیست لذا در نقشه برداری سعی می کنند که نا قعیت هر نقطه را از نظر ارتفاعی نسبت به نقطه مشخص دیگری که ارتفاع آن نسبت به مبدا معلوم است تعیین کنند و یا آنکه کلا ارتفاع را به طور نسبی (با فرض مبدا) معین کنند.

روشهای ترازیابی: روشهای ترازیابی به ترتیب دقت عبارتند از:

1-ترازیابی مستقیم یا هندسی

2-ترازیابی مثلثاتی

3-ترازیابی استادیمتری

4-ترازیابی قشار سنجی نیم رخهای طولی و عرضی: یکی از موارد کاربرد ترازیابی تهیه نیم رخ های طولی یا پروفیل طولی عبارت از نمودار ترسیمی تغییرات ارتفاعی زمین در امتداد محور مسیر است. به تعبیر دیگر می توان گفت فصل مشترک صفحه قائم ، بر مسیر با قسمت مرئی زمین را نیم رخ طولی گویند. نیم رخ عرضی یا پروفیل عرضی عبارت است از نمودار ترسیمی تغییرات ارتفاعی زمین در امتداد عمود بر محور زمین و با یک فاصله معین در دو طرف آن.به تعبیر دیگر فصل مشترک سطح خارجی زمین با صفحه قائمی که عمود بر محور مسیر است ، تشکیل نیمرخ عزصی را می دهد. از نظر کلی می توان گفت که پلان نیمرخ طولی و نیم رخ عرضی به ترتیب تصاویر یک مسیربر صفحه افقی- صفحه قائم و صفحه نیم رخ است .

روش تهیه پروفیل های طولی:

پروفیل های طولی را به دو روش می توان تهیه کردیکی به کمک اندازه گیری های زمینی ودیگری با استفاده از منحنی های میزان در نقشه های توپوگرافی . تهیه نیم رخ طولی با استفاده از اندازه گیری های زمینی :

مراحل کار در این روش در دو مرحله عملیات زمینی و عملیات دفتری خلاصه می شود. عملیات زمینی شامل میخ کوبی مسیر ، اندازه گیری فواصل طولی و ترازیابی نفاط است و عملیات دفتری در محاسبه ارتفاع نقاط برداشتی و ترسیم نمودار خلاصه می شود :

1- میخ کوبی مسیر

2- اندازه گیری فواصل طولی

3-ترازیابی بین نقاط

4- ترسیم تهیه نیم رخ عرضی :

برای تهیه طرحهای عمرانی مربوط به عملیات آبرسانی و خطوط انتقال نیرو نیم رخ طولی کفایت می کند ولی در طرحهای اجرایی راهسازی این نیم رخ به تنهایی جوابگوی اطلاعات مورد نیاز مربوط به وضعیت زمین نیست زیرا که یکی از اساسی ترین مسائل مربوط به امور طرح هندسی راه مسا له تعیین و بردار حجم عملیات خاکی است و این مساله از طریق نیم رخ طولی به تنهایی قابل حل نیست لذا در اینگونه موارد علاوه بر نیم رخ طولی یک نیم رخ عرضی نیز از هر یک از نقاط مسیر تهیه می کنندتا هم بتوانند به بررسی بیشتر وضعیت ارتفاعی زمین در عرض منطقه بپردازند و هم راه را برای بر اورد حجم عملیات خاکی و انتخاب بهترین خط پروژه هموتر سازند. نیمرخهای عرضی معمولا در آبروها و قوسها پارکینگها، نقاط شروع و پایان قوس و نقاط برخورد خط پروژه و زمین طبیعی برداشت می شوند ، نکته قابل توجه در نیم رخ عرضی این است که بر خلاف نیم رخ طولی مقیاس روی دو محور اصلی و ارتفاعی مساوی و معمولا برابر مقیاس ارتفاعی در نظر گرفته می شود به این دلیل که اولا در اینجا با فواصل طولی زیاد سر و کار نداریم و ثانیاً برای تعیین سطح نیمرخ عرضی به طریقه ترسیمی لازم است مقیاس روی دو محور مساوی انتخاب شود تادر تعیین حجم عملیات خاکی مشکلی پیش نیاید

منبع:نقشه برداری ایران

ورود

معرفی کوتاه از نقشه برداری

ارسال های توصیه شده

Amir R. Haddadi 9,164

لینک به دیدگاه

Amir R. Haddadi 9,164

لینک به دیدگاه

Amir R. Haddadi 9,164

لینک به دیدگاه

به گفتگو بپیوندید

سایت نواندیشان

انجمن نواندیشان

فعالیت ها

جریان فعالیت های من

کسب درآمد کنید