تحقيق و توسعه را جدي نگرفتيم (ديدگاه دكتر هجري)

[mim-shimi 25686]

مديريت مخازن هيدروكربوري، تخصصي بين رشته‌اي است كه بيش از يك دهه از عمر آن نمي‌گذرد. " مديريت مخزن " ، به طور خلاصه، كنترل عوامل موثر در توليد از مخزن براي رسيدن به حداكثر بازيافت از آن تعريف شده است. عوامل موثر بر توليد از مخزن، طيف وسيعي از مسائل و موضوعات متنوع، پيچيده و در هم تنيده‌اي را شامل مي شود كه مطالعه آنها رويكردي جامع و فراگير ( integrated study ) را طلب مي‌كند. آنچه كه در ادامه خواهد آمد، خلاصة گفتگوي گروه نفت و گاز شبكه تحليلگران تكنولوژي ايران با دكتر هجري (از كارشناسان ارشد شركت پترو ايران) است:

ضمن تشكر از شركت شما در اين گفتگو، لطفاً در ابتدا تعريف خود را از " مديريت مخازن " بفرماييد؟

 

مديريت مخزن به اين معنا است كه ما از يك مخزن به چه صورت و طبق چه برنامه‌اي توليد كنيم كه ضريب بازيافت مخزن به بالاترين مقدار خود برسد. مولفه‌هاي بسياري در اين موضوع دخالت دارند؛ از جمله مولفه‌هاي مربوط به مخزن و برخي پارامترهاي محيطي كه در سرنوشت مخزن تأثيرگذارند. در مطالعات مخزن، ابتدا پارامترهاي مهندسي مخزن پايه و پارامترهاي پتروفيزيكي و بعد از آن مطالعات سيال (PVT) انجام مي‌شود كه بعد از اين مطالعات به مكانيزم توليد مخزن پي مي‌بريم. و نهايتا به اين نتيجه مي‌رسيم كه چگونه و تحت چه شرايطي و با كمك چه ابزارها و چه متخصصاني مي‌توان از مخزن به صورت بهينه توليد كرد. همچنين با توجه به قيمت نفت، مشخص مي‌شود كه توليد از كدام مخازن و با چه نحوه‌اي از توليد، مقرون به صرفه خواهد بود.

 

نقش تكنولوژي‌هاي جديد را در اين بين چگونه مي‌بينيد؟

 

امروزه بحث لرزه‌نگاري سه‌بعدي و حتي چهاربعدي به ميان آمده است. وسايل جديدي در نمودارگيري از چاه‌ها مطرح شده‌اند كه وضعيت مخزن را خيلي بهتر نشان مي‌دهند. در مرحله بعدي، تكنيك‌هاي جديد حفاري با استفاده از فناوريهاي خيلي مدرن جهت رديابي چاه‌هاي افقي و تكميل چاه به ميدان آمده‌اند كه تاثير بسيار زيادي در روند تصميم‌گيري خواهند گذاشت.

 

به نظر شما چه عاملي در مديريت مخازن نقش كليدي دارد؟

 

به طور مشخص نمي‌توان گفت مديريت مخزن با كدام يك از بخشها بيشتر ارتباط دارد. از زماني كه مخزن كشف مي‌شود تا زماني كه ارزيابي‌هاي پتروفيزيكي و مطالعات سيال مخزن انجام مي‌شود و بعد تصميم گرفته مي‌شود كه در چه نقطه‌هايي بايد حفاري انجام داد و نهايتاً در زمان توليد همة اين عوامل در مديريت مخزن تاثيرگذارند. اينكه بگوييم يكي از اينها درصد بيشتر دارد و يكي درصد كمتري اينگونه نيست. البته ممكن است در يك شرايط خاص گفته شود كه در يك مخزن خاص، مطالعات زمين‌شناسي نقش مؤثري دارند و در مخزن ديگر مسئله به نحو ديگري است. در هر حال مجموعه همة اين عوامل تعيين‌كننده‌اند

 

جنابعالي تجربيات ساير كشورها را در اين زمينه چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟

 

وضعيت مخازن در خاورميانه با جاهاي ديگر خيلي متفاوت است. مخازن منطقه ما مخازني منحني هستند و توليد از آنها در مقايسه با ساير كشورها، هزينه خيلي زيادي ندارد. اما در كشورهايي مثل آمريكا بهره‌برداري ثانويه و ثالثيه هزينه‌هاي بالايي دارد. به نظر بنده هر منطقه تجربه خاص خودش را دارد كه اين تجربيات را خيلي نمي‌توان به جاهاي ديگر انتقال داد. در كشورهاي پيشرفته، هزينة قابل توجهي صرف تحقيق و توسعه مي‌شود. به طور كلي تا اين مرحله انجام نشود و مطالعات لازم انجام نشود به دنبال توليد نمي‌روند. اين به دليل مشكل بودن توليد در مخازن آنجاست. اما در كشور ما بدليل سهولت توليد از مخازن، به اين بحث زياد توجه نكرديم كه بايد در آينده به سرعت جبران كنيم. پس ازاينكه مطالعات لازم انجام شد بايد طرح به صورت نمونه ( pilot ) در يك منطقه كوچك عملي شود و بعد به سمت گسترش آن برويم. ساختارهاي عملياتي ما تقريبا شبيه آنهاست با اين تفاوت كه كشور ما بدليل عقب‌ماندگي بايد در موضوع تحقيق و توسعه (R&D) بيشتر سرمايه‌گذاري شود.

 

نظر شما راجع به آموزش دروس مهندسي نفت در كشور چيست؟

 

به طور كلي در دانشگاه‌ها دروس مختلفي ارائه مي‌شود؛ وقتي هم كه دانشجو از دانشگاه وارد صنعت مي‌شود، نيز يك سري آموزشهاي ديگري فرا مي‌گيرد. بايد دروس را به صورت سمينار طراحي كنند كه در اين دروس افرادي از صنعت بيايند و آموزشهاي كاربردي و موردي را ارائه كنند. به نظر بنده در مقطع ليسانس بايد دوره‌هاي مهندسي نفت را راه‌اندازي كرد و در مقطع كارشناسي ارشد رشته‌هاي تخصصي را داير نمود. به عنوان مثال مهندسي بهره‌برداري، حفاري، مخزن و حتي مهندسي شبيه‌سازي و علوم زمين.

 

بنده توصيه مي‌كنم افراد صرفاً در يك گرايش كار نكنند بلكه مدتي در حوزه‌ حفاري و بعد در حوزه‌هاي ديگر از جمله بهره‌برداري، مخزن، زمين‌شناسي و غيره فعاليت كنند. چرا كه امروزه به حوزه بالادستي صنعت نفت به صورت يك مجموعه به‌هم پيوسته نگاه مي‌شود كه كلية تصميمات و فعاليتها در آن، به صورتي گروهي و تيمي انجام مي‌پذيرد و اين مسئله مستلزم درك متقابل و آشنايي هر كدام از اعضاي تيم با همة فعاليتها است.

 

لطفاً توضيحاتي راجع به ميدان نفتي كه در حال حاضر مشغول كار روي آن هستيد بفرماييد؟

 

ميدان فروزان و اسفنديار كه با عربستان سعودي مشترك هستند، قريب به 30 سال است كه نفت توليد مي‌كنند. شركت پتروايران نزديك به 2 سال است كه در ارتباط با طرح توسعه‌اي اين ميدان فعال شده است. كادر بالادستي و پايين‌دستي آن ايراني هستند و قرار است كه سقف توليد اين ميدان يك ميليون بشكه ارتقاء پيدا كند. در ميدان فروزان در مرحله بهره‌برداري اوليه هستيم ولي بزودي و در آينده نزديك با استفاده از تزريق گاز فرآيند ازدياد برداشت آغاز خواهد شد