بررسی اجمالی طبیعت شهرها با نگاه فضایی

[Mohammad Aref 120,438]

من تمایل دارم آنچه که طبیعت شهری را در یک منطقه خاص تشکیل می دهد، ساده سازی کنم. بنابراین فکر کردم که ممکن است جالب باشد که به ارائه یک بررسی اجمالی بپردازم و جویا شوم که آیا در این زمینه کمبودی وجود دارد یا اشتباهی روی داده است یا خیر. این مقاله به توصیف دیدگاه من درباره فرم های گوناگونی می پردازد که می تواند تحت عنوان “طبیعت شهرها” مطرح شود. در نقشه های برنامه ریزی، طبیعت توسط شکل های چند وجهی، خطوط و نقطه ها نمایش داده می شود. چند وجهی ها (Polygon) شکل هایی هستند که یک محدوده را مشخص می نمایند. خطوط (Line) عارضه هایی خطی هستند که لزوما می توانند مستقیم نباشند. نقطه ها (Point)، عارضه های انحصاری بسیار کوچکی می باشند که نیازی نیست به صورت شکل، نمایش داده شوند.

 

اشکال :

شهرها مناظری را که در بر بگیرند، قطعه قطعه می کنند. اگر مناظر از قبل به وسیله اقدامات کشاورزی، تغییر شکل نداده باشند، این تقسیم بندی ها ممکن است حاوی بقایای زیست بوم های طبیعی باشند. پایداری این زیست بوم های طبیعی بستگی به اندازه، شکل و ارتباط آنها با یکدیگر و همچنین نوع فشاری دارد که از بیرون تحمل می کنند. در نقاط مهم تنوع زیستی، مثل منطقه کیپ فلوریستیک درآفریقای جنوبی، حفظ هر گونه باقی مانده توسط طرفداران محیط زیست، اینگونه تلقی می شود که یک همکاری ارزشمند با اهداف ملی و منطقه ای برای حفظ نمونه های نادر باقیمانده، می باشد. اگرچه این موارد، “ناب ترین” فرم طبیعت در شهرها هستند، اما تحقیقات گوناگونی که مربوط به چند دهه قبل است، اعلام می کنند که آنها به دلیل حالت غیرقابل تقسیم خود، با یکدیگر فرق می کنند (مثلا آندرن 1994 را ملاحظه نمایید). این قطعات ممکن است شامل تالاب هایی شوند که در معرض همان فشارها همچون آلودگی های اضافه و استخراج آب، قرار دارند.

پوشش گیاهی طبیعی

 

شهرهای ساحلی :

شهرهای ساحلی می توانند به شمارش (بررسی موجودی) نوار منطقه ساحلی- هم ساحل و هم دریا- به عنوان بخشی از اموال طبیعت شهری بپردازند. با اینکه اغلب این مناطق بسیار مورد استفاده قرار می گیرند و صید ماهی بیش از حد در آنها انجام می شود، این مناطق به زیست بوم های دور متصل هستند و در سراسر دنیا، دارای شکل ها و انواع یکسانی می باشند. اغلب دولت شهرها نیز مسئولیت اداره این مناطق را به عهده دارند، در حالی که ساکنین و جهانگردان تا حد زیادی به آنها برای تفریح و گذران اوقات فراغت مراجعه می کنند- از شنا کردن در مناطق ساحلی گرفته تا تماشای نهنگ ها.

اردوگاه خلیج– شهرک کیپ

 

پارک ها :

پارک ها در شهرها می توانند فرم های متنوعی داشته باشند ولی معمولا چمن های آنها کوتاه می شود و تا حدودی تزیین می شوند، اما از نظر تاریخی، تلاش کمی صورت گرفته که آنها را به صورت طبیعی در آورند. امروزه تعداد زیادی از شهرها در حال از بین بردن این روش هستند، مثلا پارک تایر کاترن در برلین دارای بخش هایی است که اجازه دارند حیوانات وحشی را پرورش دهند، در حالی که پارک های دیگر به روش سنتی اداره می شوند. پارک ها متعلق به مردم هستند و طبیعت آنها باید به گونه ای مشخص شود که مردم محلی ترجیح می دهند. با ترویج ایده های مربوط به طبیعت شهرها، ممکن است شاهد شهرهایی باشیم که در آنها روش پارک تایر گارتن رایج گردد.

یک پارک شهری

 

خانه باغ :

در یک شهر متعادل، باغ ها احتمالا بسیار بیشتر از پارک های منطقه ای هستند. اما آنها به طور شدیدی به یکدیگر وابسته اند به طوری که جریان یافتن ژن ها (منظور گرده افشانی گیاهان است) در بین آنها از طریق حیوانات پرنده محدود می شود و یا گیاهانی که به وسیله باد این کار را انجام می دهند. همچنین این احتمال وجود دارد که باغ ها حاوی گونه های گیاهی متنوع تر و به مراتب بیشتر، نسبت به پارک ها در شهرها باشند، هرچند اکثر آن ها ممکن است گونه های عجیب و غریبی باشند و همان کارکردهای گیاهان اصلی یا زیست بوم های بزرگتر را انجام نمی دهند. آن ها می توانند به طور معکوس عمل نمایند، همان طور که در مثال معروف 2673 گونه گیاهی و حیوانی ثبت شده در باغ لی سستر در طول یک دوره 30 ساله نشان داده شد (اوون 2010).

خانه باغ

 

باغ های گیاه شناسی :

باغ های گیاه شناسی نیاز به اشاره جداگانه دارند به دلیل تجربه آموزشی بیشتر و گسترده تر (با ارزش تر) آن ها نسبت به پارک ها و باغ های خصوصی که در مورد طبیعت ارائه می دهند. اغلب توجه به آنها در کنار گلخانه ها، نمایشگاه های آموزشی و رستوران ها، به تمرکز تجربیات در یک فضای کاملا مدیریت شده، معطوف می باشند و به افزایش تنوع زیستی منجر می گردند. بعضی موارد مثل باغ گیاه شناسی ملی کریستین باخ در کیپ تاون که تبدیل به یک باغ طبیعی گیاهی شده، به گونه ای است که وقتی شخصی بیشتر به طرف باغ کریستین باخ می رود و از رستوران ها دور می شود، این باغ حالت طبیعی تر و وحشی تری پیدا می کند و همزمان جمعیت نیز کمتر می شود

باغ های ملی گیاه شناسی کریستین باخ

 

مجموعه های بایر و بلا استفاده :

مجموعه های بایر و بلا استفاده، بخش هایی فراموش شده همانند گونه های ذکر شده قبلی هستند. آنها دارای بدنامی مضاعف در رابطه با آینده نامشخص یا رو به انقراض هستند که بسیاری از آنها دارای نشانه و طبیعت اختصاص یافته برای رشد و توسعه در آینده هستند. با این حال، تحقیقات نشان داده اند که آنها در حمایت از تنوع زیستی و ایجاد تجربه طبیعی نقش دارند (بانتوکس و همکاران 2014). نکته مهم در زمینه طبیعت شهری، یک ارزش درک شده است (اغلب بر مبنای وجود یک گونه ویژه و شاخص مثل تولید مثل یک جفت پرنده هستند) و ممکن است انگیزه کافی برای افزایش چنین مکان هایی یا حفظ یک بخش از آنها به خاطر طبیعت، هنگامی که در حال توسعه هستند، وجود داشته باشد.

زمین هایی بایر

 

خطوط :

انواع زیر ساخت های سبز می توانند به تکمیل هدف کریدور سبز طبیعی منجر شوند اما در یک برنامه هدفمند تنوع زیستی، این مسیرها به شکل نوارهای گیاهی طبیعی در نظر گرفته می شوند و زیست بوم هایی هستند که از آنها حمایت می گردد و بخش های اصلی تر زندگی گیاهی را به آن متصل می نمایند. مؤثر بودن آنها بستگی به طول و عرض آنها و گونه هایی که بایستی از آن ها استفاده شود دارد تا از میان بافت شهری بتوانند عبور نمایند (منظور تعامل با بافت و شبکه شهری است).کتاب های زیادی درباره این سئوالات نوشته شده اند که آنها باید از نظر عرض و طول و کیفیت چگونه باشند (به عنوان نمونه هیلتی جی و لیدی کر . دبلیو . زد . 2006 را ببینید).

کریدورهای سبز از درون یک شهر

 

بلوار چندگانه (دارای تنوع زیستی) :

ردیف هایی از درختان و بوته ها در امتداد جاده ها مثل پارک های خطی هستند، اما آنها معمولا دارای تنوع و شگفتی کمتری می باشند، با اینکه پیشرفت و توسعه در یک جاده بدون درخت، آسان تر انجام می شود. سنگاپور یک شهر پیشگام جهانی در بررسی مجدد ساخت بلوار ها می باشد. در این شهر شلوغ که فضا بسیار مهم است، مسئولین تنوع زیست محیطی به این وضع با ایجاد مسیرهای سبز چند گانه و چند لایه واکنش نشان داده اند که کمک زیادی به تنوع زیستی شهر و زیبایی آن می نماید.

یک بلوار چندگانه (دارای تنوع زیستی) در سنگاپور

 

مسیل های آبی :

“مسیرهای آبی” در شهرها از آبراه های بتونی پاکیزه و مناسب ساخته شده اند که فقط آب در آنها جاری است و همچنین رودهایی با انواع زندگی گیاهی و حیوانی و مجموعه های گیاهی تشکیل شده اند. نوع اخیر اغلب یک فرصت از دست رفته برای آوردن طبیعت به شهر است، و حتی در جایی که فضا محدود است ممکن است ضروری باشند. خدمات زیست محیطی ارائه شده به وسیله مسیرهای آبی به شکل طبیعی در آمده، مثل مسیرهای کاهش دهنده سیل ها و تصفیه خانه های آب ها و بخش های فرآوری مجدد آب ها، ممکن است بهتر از منافع یک آب راه، حتی در زمینه های اقتصادی و صرفه جویانه باشد. شاید بهترین گزینه، ترکیب این دو روش است. در سئول، رود چئون گیجن که پس از تخریب بزرگراه، مجددا ساخته شد و باعث جلب توجه هزاران جهانگرد گردیده، ولی حفظ و نگهداری آن بسیار پر هزینه است زیرا باید آب از جای دیگر به آنجا انتقال یابد. این اقدامات اغلب پرخرج و یاد آور اهمیت برنامه ریزی در مرحله اول طراحی شهر می باشند.

مسیل آبی چئون گیجن در سئول

 

نقاط:

بسیاری از اعضای جامعه، اصلا به شکل ها و خط های بحث شده در بالا توجه نمی کنند و وقتی درباره طبیعت شهرها بحث می نماییم، اغلب به فکر حیوانات وحشی می افتند. بسیاری از گونه های جهانی و گسترده، نقش مهمی را در نقاط مختلف دنیا ایفا می نمایند. بعضی از آنها از سوی جامعه مورد تشویق قرار می گیرند (سنجاب ها و اردک ها)، مردم از بعضی از آنها می ترسند و متنفرند (موش ها و سوسک ها) و بعضی نیز به تولید زیست گاه های مشترک می پردازند (کبوترها و مرغ های دریایی). بسیاری از این گونه ها به دلیل حضور همزمان و یکسان دارای ارزش کمتری در مراحل تنوع زیستی هستند؛ با این حال آنها طبیعی بوده و باید به عنوان ساکنین شهرها در نظر گرفته شوند. یک پدیده رایج در مورد زندگی حیات وحش در شهرها، این است که هرچه گونه های نادر و کمیاب تری باشند، با ارزش تر تلقی می شوند. مثلا اینگونه نشان داده می شود که به دلیل واکنش هیجان زده جهانگردان در تجربه اول آنها از یک گونه خاص که ممکن است در شهر مشکلاتی برایشان پیش آورد، حیواناتی مثل روباه ها، راکون ها و مرغابی های وحشی. حیوانات شهر تنها درصورتی که کمیاب باشند، به عنوان نقاطی در نقشه ها نشان داده می شوند.

جوجه شاهین

 

گیاهان :

گیاهان به عنوان بسیاری از گونه های بحث شده در قالب شکل ها و خط ها به حساب می آیند ولی در مفهوم شهری یا از دیدگاه برنامه ریزان، آنها نیز می توانند جزو نقطه ها محسوب شوند. این موضوع به ویژه در رابطه با درختان بزرگ و نشانه دار صدق می کند (در این رابطه می توانید به درختان به عنوان نقاط شروع برای سفر یادگیری تاریخ محلی و درختان میراث کهن کیپ تاون مراجعه نمایید) زیرا ممکن است در محل اصلی پیدایش قرارگرفته باشند و یا شامل گیاهان دارویی گونه های کمیاب در پارک ها و باغ ها باشند. تک درختان ممکن است ارتباط طبیعی یا فرهنگی بزرگی داشته باشند. مثلا در خلیج مرسل که در یک شهر ساحلی در آفریقای جنوبی قرار دارد، درخت اداره پست که یک درخت شیری رنگ قدیمی در کنار یک بنای تاریخی ملی است، به عنوان یک سامانه پستی برای دریانوردان در دهه 1500 عمل می نمود به طوری که کفش هایشان را همراه با یادداشت هایی در داخل آن برای ارسال ایمن، آویزان می کردند.

درختان لندن

 

موارد دیگر:

همیشه کاملا روشن نیست که یک عارضه باید به عنوان یک نقطه در نظر گرفته شود یا خط و یا چند ضلعی. مثلا یک دسته از نقاط می توانند تشکیل یک شکل را بدهند. جمعیتی از موجودات کم تحرک (مثل بسیاری از گیاهان) به ویژه از گونه های کمیاب، ممکن است به شکل چند ضلعی در یک منطقه نشان داده شوند.

یک گروه از نقطه های تشکیل دهنده یک چند ضلعی

 

سقف و دیوارهای سبز :

سقف های سبز و تا حد بیشتری دیوارهای سبز را به سختی می توان در مفاهیم فضایی طبقه بندی کرد ولی در عین حال، سهم زیادی در طبیعت شهری دارند.

رشد گل در یک فضای محدود

 

فضاهای ساندویچی :

همان طور که به گونه هایی توجه می کنیم که توصیف آنها مشکل است، نباید فضاهای محدود یا به اصطلاح “فضاهای ساندویجی” را فراموش کنیم که توسط تیمون مک فرسون و ویکتوریا مارشال مطرح شدند- فضاهای بین ساختمان ها، پشت بام ها، دیوارها، حائل ها و شکاف های پیاده روها و همچنین فضاهای شهری که با مقیاس کوچک در فواصل زیرساخت های خطی (مثل جاده ها، پل ها، آبراه ها و خطوط راه آهن) و در شهرهای شطرنجی سه بعدی ما وجود دارند. این فضاها می توانند مکان هایی برای نگهداری گونه های گیاهی مختلف باشند و به تصفیه آب کمک کنند و دیگر منافعی که در پیشنهاد مک فرسون و مارشال آمده را داشته باشند.

دیوار سبز

 

طبیعت شهری (باغ وحش ها، آکواریوم ها و موزه ها):

در نهایت اینکه، در شهرها نمایش طبیعت باید در باغ وحش ها، آکواریوم ها و موزه ها به صورت مصنوعی و مدیریت قوی اجرا شود. طبیعت شهری باید به گونه ای تعریف شود که ما را به تجربه نزدیک شدن به طبیعت برساند و اگر این اقدامات به حفظ تنوع زیستی کمک کنند، حتما باید در نظر گرفته شوند. مخصوصا اگر هدف ما آموزش و آگاهی باشد، این عارضه ها (نوع مکان) باید به عنوان بخشی از طبیعت شهری تلقی گردند.

پنگوئن ها در باغ وحش ادینبورگ

 

نتیجه گیری:

این مطلب خلاصه ای از طبقه بندی هایی در طبیعت شهری بود که از دیدگاه یک زیست شناس دوستدار محیط زیست مطرح گردید. ابزارهایی که برای تهیه نقشه و اختصاص دادن خصوصیات به این عارضه ها استفاده می شوند و موقعیت و اهمیت آنها را مشخص می نمایند، اغلب سامانه های اطلاعات جغرافیایی هستند که نوعی ابزار نقشه کشی دیجیتالی می باشند. همه ما از این نقشه ها استفاده می نماییم تا در شهرهایی که با آنها آشنا نیستیم، گردش نماییم، در حالی که مدیران شهری به طور فزاینده ای بر شبکه فضاهای سبز به عنوان یک بخش کلیدی از حفظ گونه های زیستی در محیط شهری تمرکز می کنند. به همین دلایل، یک دیدگاه جامع و فضایی از طبیعت شهرها، همیشه به عنوان سهمی مهم در درک و حفاظت از طبیعت شهرها مطرح می باشد.

 

منبع: سایت آقای شهردار