افسردگی در کودکان

[Dreamy Girl 6672]

افسردگی در کودکان، مانند بزرگسال ممکن است علل متفاوتی داشته باشد.

 

 

 

 

 

افسردگی در کودکان، مانند بزرگسالان ممکن است علل متفاوتی داشته باشد. علت مهمی که در کودکان باعث پیدایش افسردگی می‌شود و با بزرگسالان فرق دارد، محرومیت از مادر یا کمبود محبت مادر است بخصوص اگر غیبت مادر با جانشینی فرد دیگر تامین نشود، در این حالت کودک بعد از مدت کوتاهی اضطراب، دچار افسردگی می‌شود که اگر مدت زیادی ادامه پیدا کند در رشد هوشی و متوقف شدن رشد کودک تاثیر زیادی دارد.

 

در این گزارش قصد داریم شما را با علل اضطراب در کودک و ارثی بودن استرس آشنا کنیم.

 

معنی افسردگی در کودکان

فرهادی فوق تخصص روان‌پزشکی، با اشاره به علل اضطراب در کودکان می‌گوید: افسردگی در کودک و بزرگسال معانی مشابهی ندارد و نشانه‌های هر کدام متفاوت است. بطور کلی، افسردگی عبارت است از احساس درماندگی و به بن بست رسیدن، گاهی این اختلال علائم جسمانی دارد و گاهی نیز علائم روانی؛ در بسیاری از موارد نیز علائم جسمانی و روانی همزمان باهم دیده می شوند. افسردگی می‌تواند از آغاز زندگی یعنی دوران نوزادی هم پدید آید.

 

علل افسردگی در کودکان

وی ادامه می‌دهد: افسردگی یک بیماری است که علت‌های آن می‌تواند ژنتیکی، محیطی یا زیستی باشد و هر کدام از این عوامل، هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان به بروز افسردگی می‌انجامد.

 

افسردگی به معنای فقدان یا از دست‌دادن است. کودکان افسرده، محیط یا چیزی که دوست داشته‌اند را از دست داده‌اند. شاید گاهی اوقات به نظر برسد که کودک چیزی را از دست نداده، اما بدون شک در بین چیزهایی که دارد، فقدان چیزی را احساس می‌کند. به عنوان مثال کودک یک مادر دارد، اما مادرش دل‌خواه او نیست. اینگونه مضامین هم به عنوان فقدان سمبلیک مطرح هستند و باعث افسردگی می‌شوند. بطور کلی اگر محیط زندگی کودک، از نظر محبت و توجه مطلوب نباشد و نیاز‌هایش ارضا نشود خطر ابتلا به افسردگی برای او وجود دارد.

 

دلایل بالقوه افسردگی در کودکان

فرهادی معتقد است: علل افسردگی کاملا شناخته شده نیست. به نظر می‌رسد تغییراتی در مواد شیمیایی مغز باعث آن می‌شود. این مواد شیمیایی که انتقال دهنده‌های عصبی خوانده می‌شوند، پیام‌ها را بین سلول‌های عصبی در مغز رد و بدل می‌کنند. بعضی از این انتقال دهنده‌های عصبی، مسئول تنظیم حالت و وضع روانی انسان هستند.

 

عوامل ایجاد استرس در خانواده

گفتنی است که خانواده اولین محیط اجتماعی است که کودک تجربه می‌کند و در ایجاد اضطراب‌های کودک سهم بسیار زیادی دارد. نزاع و کشمکش‌های والدین، بیماری‌های سخت و طولانی والدین، جدایی‌های موقت و طولانی از والدین، طلاق والدین، مرگ یکی از نزدیکان، تضاد‌های انضباطی والدین، تولد نوزاد جدید و سبک تربیتی مستبدانه والدین که جایی برای اظهار نظر فرزندان باقی نمی‌گذارد از عوامل مهم ایجاد استرس کودکان در خانواده است.

 

علائم استرس تا 5 سالگی کودکان

این فوق تخصص روان‌پزشکی می‌گوید: کودکان تا سن 5 سالگی نمی‌توانند به شما بگویند که دچار استرس هستند اما رفتارشان آن را آشکار می‌کند. آنها استرس خود را با چسبیدن به پای والدین نشان می‌دهند و گاهی نیز گریه‌های شدید و بلند می‌کنند. این کودکان در ایستادن و صحبت‌کردن با دیگران خیلی سریع خسته می‌شوند.

 

علائم استرس از سن 6 تا 11 سالگی

فرهادی معتقد است: این گروه نسبت به گروه سنی قبل بهتر می‌توانند درباره‌ی استرس خود به شما پیام بدهند و به شما بگویند که استرس دارند. کودکان مدرسه‌ای که استرس دارند معمولا دچار دل درد، سردرد، مشکلات تنفسی، مشکلات خواب، بی‌اشتهایی یا پر اشتهایی می‌شوند. گاهی نیز در صحبت کردن خود دچار مشکل و لکنت زبان می‌شوند.

این کودکان اغلب بینی‌شان را زیاد می‌گیرند و ناخن‌هیشان را خیلی کوتاه می‌کنند و کابوس می‌بینند گاهی نیز ممکن است به رفتار‌های خردسالی برگردند.

 

علائم استرس 12 تا 18 سالگی

وی در ادامه می‌گوید: در این سن کودکان کمتر صحبت می‌کنند. آنها ممکن است تاثیر همه چیز بر خود را رد کرده و از صحبت کردن بپرهیزند. در زمان استرس، نوجوانان رفتار‌های ابتدایی از خود بروز می‌دهند و معمولا زیر بار مسئولیت نمی‌روند و تمایلی برای رفتن به دانشگاه ندارد و این موضوع را چندین بار بیان می‌کنند. بچه‌ها قادر نیستند که دلایلی برای استرسشان بیان کنند یا حداقل اینکار برای آنها ساده نیست اما رفتار‌ها و نشانه‌های فیزیکی از خود بروز می‌دهند که برای ما نشانه‌ای است تا با یک روان‌شناس مشاوره کنیم.

 

افسردگی ارثی است

فرهادی در پایان می‌گوید: بانوان قبل از بارداری می‌توانند منتقل‌کننده‌ی صفات ژنتیکی اکتسابی باشند. فرایند مغزی که باعث بروز استرس، اضطراب و افسردگی در کودکان می‌شود. از والدین به ارث می‌رسد. اما عوامل محیطی و تجربه‌های شخصی در طول عمر نیز در کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها موثر است.

 

راهکار‌های ساده اما مهم

توصیه می‌شود والدین به کودک خود توجه بیشتری کنند. کودک خود را بشناسند و استرس آنها را شناسایی کنند. تلویزیون را در ساعتی از روز خاموش کنند. برنامه‌های تلویزیونی چه خوب باشند و چه بد روی روح و روان آنها اثرگذار است. شنونده‌ی خوبی برای فرزندانتان باشید و به حق انتخاب دهید. اگر که با فرزندتان ورزش کنید و همراه او بخندید دارای روحیه شادی می‌شوید. آرامش در محیط خانه بسیار مهم است پس در آخر سعی کنید که یک رابطه‌ی دوستانه و صمیمی با فرزندتان برقرار کنید.

 

 

گزارش از: سوشیانت فرهادی

 

 

 

[Dreamy Girl 6672]

دلبند افســـرده من!

کودکتان تا دیروز خوب و سرحال بود اما حالا مدتی است بهانه گیری می کند و حتی دیگر حرفتان را گوش نمی دهد. او که تا همین چند وقت پیش جزو بچه های آرام بود حالا دعوا می کند و در مقابل حرف های شما می ایستد. از کنار چنین علائمی راحت می گذرید؟

 

 

 

 

 

دکتر فاطمه رنجبر، روان پزشک کودک و نوجوان: کودکتان تا دیروز خوب و سرحال بود اما حالا مدتی است بهانه گیری می کند و حتی دیگر حرفتان را گوش نمی دهد. او که تا همین چند وقت پیش جزو بچه های آرام بود حالا دعوا می کند و در مقابل حرف های شما می ایستد. از کنار چنین علائمی راحت می گذرید؟ نکته اینجاست که این تغییرات واضح در خلق و خوی فرزندتان بدون شک علتی دارد که پیداکردن آن توسط متخصص می تواند خیالتان را از بابت تشخیص و درمان به موقع اختلالات خلقی راحت کند.

 

انواع اختلالات خلقی در کودکان

اختلالات خلقی در کودکان درحقیقت همان اختلالاتی است که در بزرگسالان وجود دارد اما علائم کودکان با توجه به سطح رشدی، شناختی و رشد تکاملی تفاوت می کند. در بزرگسالان اختلال خلقی 2 گروه است؛ اختلال افسردگی و دوقطبی.

 

در کودکان نیز همین 2 گروه را برای اختلال خلقی درنظر می گیرند. هرچند در مورد میزان شیوع این 2 نوع اختلال در کودکان مطالعات دقیقی انجام نشده اما به طور کلی افسردگی تک قطبی به نسبت اختلال دوقطبی در کودکان شیوع کمتری دارد.

 

نشانه های اختلال دوقطبی

در اختلال دوقطبی معیارهای شناختی همانند بزرگسالان است. اما نکته اینجاست که ظهور علائم با توجه به رشد شناختی متفاوت است. شایع ترین علامت در اختلال دوقطبی شیدایی و تحری پذیری یا همان خلق بالاست. به همین دلیل است که اختلال دوقطبی را بیشتر به نام شیدایی یا مانیا می شناسند. در اختلال دوقطبی یک طیف شیدایی یا خلق بالا و یک طیف افسردگی است. باید توجه داشت که اگر کودک فقط یک بار هم تجربه خلق بالا را داشته باشد باز هم اختلال دوقطبی در مورد او مطرح می شود. در کودکان معمولا تحریک پذیری شایع تر است.

 

به این ترتیب که مثلا کودکی که آرام بوده حالا پرخاشگر شده یا خلق بالا را نشان می دهد و بی جهت می خندد و شادی بی دلیل دارد. نشانه دیگر این اختلال افزایش اعتماد به نفس است که در بزرگسالان به این صورت دیده می شود که فرد فکر می کند مهم است و هذیان بزرگ بینی دارد ولی در کودکان ممکن است این طور خود را نشان دهد که کودک بچه های دیگر را بزند و این تصور را داشته باشد که قوی تر از بچه های دیگر است.

 

براساس سطح شناختی ممکن است افزایش اعتماد به نفس خود را این طور نشان دهد که کودک لجباز و نافرمان شود. در این شرایط نافرمانی معادل اعتماد به نفس بالاست. کودکی که اختلال دوقطبی دارد دچار بی خوابی و افزایش انرژی است. به این صورت که اگر پیش تر یک ساعت فوتبال بازی می کرد حالا ساعات طولانی را به بازی می پردازد و اصلا احساس خستگی نمی کند. بی قراری یکی دیگر از علائم این اختلال است. وجود این علامت کودک را کلافه می کند به طوری که مدام راه می رود و وقتی از او درباره مشکلش سوال می شود علت را نمی داند. این موضوع می تواند خودش را به صورت تمایل به خروج از منزل نشان دهد و کودک مدام تقاضا کند که مثلا به پارک بروند.

 

از جمله علائم دیگر می توان به ولخرجی اشاره کرد. به این شکل که خواسته های کودک بیشتر یا به صورت غیرطبیعی بخشنده می شود و اسباب بازی هایش را به دیگران می بخشد و خودش را درگیر کارهایی می کند که عاقبت خوشی ندارد. یکی از علائم مهم دیگر در کودکان کمی بزرگ تر افزایش میل جنسی است که در آن دختر و پسر نوجوان به جنس مخالف تمایل نشان می دهند و گاهی اوقات ممکن است درگیر روابط جنسی شوند. در کودکان کم سن تر چون میل جنسی هنوز بروز ندارد ممکن است این حالت خودش را به صورت فحش های رکیک جنسی یا دست زدن به بدن مادر و خواهر نشان دهد. پرحرفی هم از دیگر علائم اختلال دوقطبی تشخیص داده شده است.

 

تشخیص چطور انجام می شود؟

معمولا زمانی تشخیص اختلال دوقطبی داده می شود که علائم برای یک هفته وجود داشته باشد. گاهی اوقات که شدت علائم زیاد نیست می توان به صورت سرپایی درمان را انجام داد. اما چون معمولا این علائم شدید است به بستری شدن و مراقبت کامل نیاز است.

 

در بزرگ تر ها اختلال شیدایی به صورت 1 تا 2 هفته ای و مجزا از دوره های دیگر زندگی است و می توان گفت فرد بزرگسال تا مدتی قبل علائمی نداشته اما در مورد کودکان ممکن است این علائم یک سال ادامه داشته باشد. به این صورت که دوره مجزایی وجود ندارد که بتوان تشخیص دوقطبی داد و حتی گاهی ممکن است علائم به تغییرات دوران نوجوانی نسبت داده شود. به همین دلیل بسیار مهم است که روان پزشک کودک را معاینه کند و شرح حال کامل از او بگیرد.

 

هرگونه تغییر خلق کودک باید به اطلاع پزشک برسد. در کودکی که یک دوره اختلال دوقطبی وجود داشته باشد حداقل 2 سال باید دارودرمانی انجام شود. هرچه تعداد عود اختلال بیشتر باشد مدت استفاده از دارو هم بیشتر است. به همین دلیل والدین نباید احساس کنند درمان کوتاه مدت است. اگر بعد از 2 سال هیچ گونه عود بیماری وجود نداشته باشد دارو کم به تدریج و در نهایت قطع می شود.

 

 

 

نشانه علائم اختلال دوقطبی با بیش فعالی

بسیاری از اوقات افتراق اختلال دوقطبی و بیش فعالی سخت است ولی کودک بیش فعال علائم را از 4-3 سالگی نشان می دهد و علائم ام مربوط به یک دوره خاص نمی شود درحالی که اختلال دوقطبی در یک دوره خاص اتفاق می افتد. ممکن است کودکی بیش فعال باشد و بعد دچار اختلال دوقطبی شود که به صورت تغییر سطح عملکرد نسبت به قبل خود را بروز می دهد. ضمن آنکه در فردی که دوقطبی دارد افزایش میل جنسی وجود دارد در حالی که در بیش فعالی این حالت دیده نمی شود. در کودکان نیز مانند بزرگسالان، علت بروز اختلال پایین تر باشد سهم ژنتیک بیشتر است اما عوامل محیطی هم نقش دارد. گاهی اوقات کودک بعد از طلاق یا استرس محیطی دچار این اختلال می شود اما ژنتیک هم برای بروز آن لازم است.

 

روند درمان افسردگی تک قطبی

علائم این نوع اختلال باید دست کم 2 هفته وجود داشته باشد تا بتوان تشخیص اختلال افسردگی داد. اگر افسردگی تک قطبی خفیف باشد روان درمانی یا درمان شناختی رفتاری انجام می شود اما فقط تحت نظر متخصص و با تعداد جلسات مناسب. در صورت دسترسی نداشتن به روان درمانی دارودرمانی انجام می شود.

 

داروهای این اختلال بازجذب کننده سروتونین هستند که فلوکستین و ستالوپرام در این دسته دارویی قرار دارند. برخی والدین ممکن است اقدام به خوددرمانی کنند و خودسرانه به کودک فلوکستین بدهند در حالی که برخی اوقات داروهای ضدافسردگی در کودکانی که افسردگی شان از نوع دوقطبی است باعث شروع دوره شیدایی می شود. بنابراین ابتدا باید معیارهای افسردگی دوقطبی رد شود سپس اقدام به تجویز این داروها شود.

 

افسردگی تک قطبی، نوع دیگر اختلال خلقی

افسردگی ممکن است طی اختلال دوقطبی بروز کند یا به صورت تک قطبی باشد. در کودکان افسردگی تک قطبی کمتر بروز می کند. علائم این اختلال مانند بزرگ ترهاست اما تظاهر علائم با توجه به رشد شناختی متفاوت است. یکی از علائم مهم، خلق پایین یا تحریک پذیری است به طوری که کودک عصبی و زودرنج می شود و مدام دعوا می کند. خلق پایین به صورت بهانه گیری و گریه هم بروز می کند. در افسردگی کاهش انرژی وجود دارد و کودک فعالیت های معمولش را انجام نمی دهد.

 

لذت نبردن از زندگی و تفریحات یکی دیگر از نشانه هاست و ممکن است کودکی که با همسالانش بازی می کرد دیگر میلی به بازی نداشته باشد. خواب کودک افسرده هم به هم می خورد و او یا پرخواب می شود یا کم خواب. کم اشتهایی و پراشتهایی نیز از نشانه های افسردگی تک قطبی است. کودک افسرده ناامید است و انگیزه ندارد و اظهار ناتوانی می کند. افکار منفی در کودک به صورت فکر مرگ خود یا مرگ دیگران است. مثلا می گوید «کاش به دنیا نیامده بودم» اما در نوجوانان به صورت افکار خودکشی است.