جستجو در تالارهای گفتگو

به طور کلی، جهان مجموعه ای است از اجزاء یا عناصری که بر هم اثر متقابل دارند. به عنوان مثال، اقتصاد به انرژی و منابع کمیاب وابسته است، دستیابی به انرژی به موقعیت جغرافیایی یک کشور و سیاست آن وابسته است، موقعیت سیاسی به توانایی نظامی و توانایی نظامی به فناوری بستگی دارد. فناوری نیز به وجود ایده ها و منابع و پذیرش ایده ها به پشتیبانی سیاستمداران بستگی دارد و این سیر توالی همچنان ادامه دارد. بدیهی است که ذهن انسان در چنین شبکه پیچیده عوامل، نمی تواند اولین علت و آخرین معلول را شناسایی کند. فرایندهای ذهنی معمول برای حل مسائلی که در زندگی روزمره ما را یاری می کنند، ممکن است در موضوعات پیچیده که نظرات و ایده های بسیار متفاوت وجود دارد ما را گمراه کنند. آنچه ما بدان نیازمندیم شیوه پیچیده برای فکر کردن نیست. زیرا حتی تفکر ساده خود بسیار مشکل ساز است و باید چارچوبی وجود داشته باشد که ما را قادر سازد تا در خصوص مسائل پیچیده به شیوه ای ساده بیاندیشیم. فرایند تحلیل سلسله مراتبی یا AHP(Analytical Hierarchy Process) چنین چارچوبی را ایجاد می کند. این فرایند به ما کمک میکند تا بتوانیم تصمیمات مناسب برای موضوعات پیچیده را با ساده نمودن و هدایت مراحل تصمیم گیری اتخاذ کنیم.AHP روشی است که در آن یک وضعیت پیچیده، به بخشهای کوچکتر آن تجزیه شده ، سپس این اجزا در یک ساختار سلسله مراتبی قرار می گیرد. در این روش به قضاوتهای ذهنی با توجه به اهمیت هر متغیر مقادیر عددی اختصاص داده، متغیرهایی که بیشترین اهمیت را دارند، مشخص می شوند. به عبارت دیگر ترتیب اولویت متغیرها تعیین می شود. به این ترتیب، به کمک AHP می توان مسائل پیچیده ای که دربرگیرنده عوامل متعددند را درک نمود. به طور کلی انسانها دو رویکرد اساسی را در تجزیه و تحلیل به کار می برند که شامل رویکرد قیاسی (DeductiveApproach) و رویکرد سیستمی (Inductive Approach) است. به کارگیری هر دو رویکرد سیستمی و قیاسی در درک یک سیستم پیچیده بسیار موثر خواهد بود و ترکیب این دو رویکرد از طریق فن AHP امکان پذیر است. برای درک کامل فرایند تحلیل سلسله مراتبی مسئله زیر را مورد توجه قرار دهید : ناحیه آلفا (Brandy Wine River Region) در ایالت پنسیلوانیا امریکا با پدیده گسترش شهرسازی و اثرات محیطی آن مواجه است. برای اینکه توسعه شهری به محیط صدمه وارد نکند چه تصمیمی باید اتخاذ شود؟ آیا ساکنین این منطقه به طور کلی باید از توسعه شهر و شهرسازی صرفنظر نمایند و یا شهرسازی را بپذیرند، ضمن اینکه هزینه هایی نیز برای جلوگیری از تخریب محیط متحمل شوند.برای حل این مشکل از طریق AHP باید این مسئله به دقت و با همه جزئیات تعریف و تبیین گردد و جزئیات آن به صورت ساختار سلسله مراتبی ترسیم شود. در بالاترین سطح سلسله مراتب، هدف کلی (Purpose) (حفاظت از محیط منطقه) مطرح شده است. پایین ترین سطح، گزینه های موجود (Alternative) که از طریق معیارهای میانی با اهداف اصلی به طور مثبت یا منفی مربوطند را نشان می دهند. این گزینه ها عبارتند از : 1. عدم اجرای برنامه شهرسازی 2. اجرای بخشی از برنامه شهرسازی 3. اجرای برنامه شهرسازی به طور کامل سطوح میانی (سطح 2و3) دو معیار اساسی (Criteria) برای ارزیابی کیفیت محیط ارائه می کند. این دو معیار عبارتند از : الف) معیار زیبایی شناسی : که مواردی نظیر عدم آلودگی صوتی، با طراوت بودن و دست نخورده ماندن محیط را شامل می شود. ب) معیار آب شناسی : که مواردی نظیر عدم طغیان آب، کیفیت آب و وجود کانال طبیعی آب را شامل می شود. این نمودار به طور واضح، ارتباط اجزاء مسئله را نشان می دهد. بعد از ایجاد سلسله مراتب، اهمیت نسبی عوامل مختلف باید تعیین شود. ارزیابی این عوامل می تواند به وسیله تصمیم گیرندگان و یا طراحان مسئله صورت گیرد. ضمن اینکه افراد مختلف تصمیم گیرنده و یا مشاور نیز درباره موضوع اظهارنظرهای مختلفی دارند که ارزیابی این نظرات ضروری است. بعد از طی مراحلی، نظرات، تلفیق شده و مطلوبیت هر کدام از سه گزینه موجود به صورت ریاضی تخمین زده می شود و گزینه ای که بیشترین مقدار عددی را دارد، به عنوان بهترین گزینه انتخاب می گردد. سه اصل در تفکر تحلیلی وجود دارد که به تصمیم گیری از طریق AHP مرتبط می شوند. این سه اصل عبارتند از : (1) اصل ترسیم درخت سلسله مراتب (2) اصل تدوین و تعیین اولویتها (3) اصل سازگاری منطقی قضاوتها ذهن انسان این سه اصل را برای یک تفکر تحلیلی طی می نماید. علاوه بر این،AHP نیز بر اساس این سه اصل بنا نهاده شده است و به طور کلی می توان بیان کرد که AHP نوعی فرایند تفکر منظم (Systematic Rationality) است. مدل تحلیل سلسله مراتبی، مدلی انعطاف پذیر است که افراد و گروهها به وسیله آن ایده هایشان را شکل داده، مسائل را به وسیله ارائه فرضیه های مناسب تعریف کرده، جواب مطلوب خود را به دست خواهند آورد. AHP چارچوبی برای مشارکت گروهی افراد در تصمیم گیری و حل مسائل ایجاد می کند. این مشارکت گروهی سبب افزایش اعتبار نتایج است، گر چه بکارگیری و اجرای آن به دلیل تنوع ایده ها کار ساده ای نیست. ایده های هر شخص چه شهودی، چه علمی می تواند در AHP به کار گرفته شود. این فن را می توان برای حل مسائل واقعی از قبیل تخصیص منابع، برنامه ریزی، حل تعارض و ... به کار گرفت. محققان جامعه شناسی، فیزیک، مهندسی، سیاستگذاران و حتی حقوقدانان در حل مسائل مربوط به خود می توانند از AHP استفاده کنند. خلاصه کتاب تصمیم گیری کاربردی (رویکرد M.A.D.M) تاَلیف : دکتر علی آذر- دکتر علی رجب زاده انتشارات نگاه دانش - 1387 خلاصه کننده: محمّد خوشنود، رشته مدیریت فناوری اطلاعات، درس مبانی سازمان و مدیریت نام استاد : دکتر مسعود فراستخواه موسسه آموزش عالی فارابی