جستجو در تالارهای گفتگو

شهر خرم آباد نیز همانند بسیاری از شهرهای دیگر ایران با یک اثرباستانی برجسته شناخته می شود : قلعه فلک الافلاک . این قلعه که همچونن نگینی در مرکز شهر خرم آباد بر بالای تپه ای قدیمی به همین نام بنا شده است ، در میان سایر آثار باستانی شهر از شکوه و صلابت بیش تری بر خوردار است و در حقیقت مظهر فرهنگ وتاریخ منطقه زاگرس به شمار می رود . فلک الافلاک از سوی شرق و جنوب شرقی به رود خانه خرم آباد ، از غرب به خیابان و محله دوازده برجی و از سمت شمال به خیابان فلک الا فلاک محدودمی شود . وسعت محوطه باستانی قلعه حدود 400* 300 متر مربع است و ارتفاع تپه با احتساب ارتفاع دیوارهای بنا از سطح خیابان های مجاور حدود 40 متر است . ارتفاع دیوارهای آن نیز از سطح تپه به 5/22 متر می رسد و مساحت قلعه در حال حاضر 5300 متر مربع است . این بنا هشت برج و دو صحن دارد . فضای داخلی بنا به چهار تالار نسبتاً بزرگ حول دو حیاط و تعدادی تالار و اتاق تقسیم شده است . ابعاد حیاط اول 5/22*31 متر و ابعاد حیاط دوم 21*29می با شد .زیر این قلعه چشمه آب بزرگی جاری است که به چشمه گلستان معروف است و از دامنه شمالی این تپه باستانی سر چشمه می گیرد . درب بزرگ ورودی بنا در سمت شمال و در بدنه برج شمال غربی تعبیه شده و راهرو ورودی حیاط دوم در گوشه جنوب شرقی حیاط اول از زیر یک طاق نمای رفیع می گذرد . طاق نمای دیگری محاذی این طاق نما در گوشه شمال شرقی حیاط اول بر پاست و چاه آب قلعه در محوطه پشت این طاق نما حفرشده است . عمق این چاه حدود 40 متر و بخش اعظم بدنه آن با برش صخره ها به سر چشمه گلستان راه یافته است . آب مورد نیاز دژ فلک الافلاک در گذشته از این چاه تأ مین می شده که در حال حاضر نیز قابل بهر ه برداری است . از این قلعه در منابع تاریخی مکتوب با نامهای متفاوت دژ شاپور خوا ست یا سا بر خاست، دزبر ، قلعه خرم آباد و سر انجام قلعه فلک الافلاک یاد شده است . نام گذاری اخیر از دوره قاجاریه بر روی این بنا مانده و می توان گفت با مسمی ترین نام گذاری قلعه است . در هر حال بنای اولیه این دژ ظاهراً مربوط به دوره ساسانی است اما برخی منابع بنای آن را به زمان شجاع الدین خورشید سر سلسله اتابکان لر در قرن چهارم هجری نسبت می دهند . قول مردم منطقه و مدارک تحقیقی بر وجود با رویی دو لایه و خشتی با دوازده برج حول بنای فعلی در گذشته دلالت دارند . این با روی گرداگرد بنا بیشتر به سمت غرب گسترش داشته است و از بقایای برج های دوازده گانه آن ، آثار دو برج در شمال غرب و جنوب شرق محوطه گرداگرد قلعه فعلی قابل مشاهده و بررسی می باشد . مصالح بنای کنونی را خشت ، آجر ، سنگ و ملات تشکیل داده اند . باقی ماندن بنای قلعه و بازسازی آن در ادوار مختلف تاریخی مرهون موقعیت سوق الجیشی ممتاز تپه مذکور در گلو گاه دره خرم آباد بوده است و از این رو بنای قلعه آثار تحولات معماری ادوار گوناگون را هم با خود دارد .همچنین در بنای این قلعه به راههای عبور و مرور شمال به جنوب و شرق به غرب نیز توجه شده است . قلعه فلک الا افلاک پس از ثبت در فهرست آثار ملی ایران موزه فلک الا فلاک نام گذاری شده است و در حال حاضر دارای بخش های مردم شناسی ، هنر های سنتی و باستانی می باشد. در قسمت موزه مردم شناسی عکس ها و ماکت های کوچک و بزرگ متعددی از ابعاد و جنبه های مختلف زندگی مردان وزنان روستایی و عشایری منطقه لرستان به نمایش گذاشته شده اند و در کنار آنها لباس های محلی مردم منطقه نیز در معرض تماشا قرار دارند . یکی از دیدنی های موزه مردم شناسی این قلعه ، سنگ قبرهای مردان و زنان منطقه است که با سایر نواحی ایران تفاوت ماهوی دارند ، زیرا در این نواحی رسم بر این بوده که بر بالای قبر متوفی یک سنگ عمودی کار گذارند و بر روی آن صحنه هایی از زندگی فرد متوفی را حجاری و حکاکی کنند . مثلاً اگر فرد متوفی یک شکارچی بوده بر روی سنگ قبر عمودی وی تصاویری از اسلحه و شکار و ..... حک شده است . تعدادی از این نوع سنگ قبرها با تصاویر گو ناگون در قسمتی از موزه مردم شناسی فلک الا فلاک برای دیدار بازد ید کنندگان جمع آوری شده اند. .. بخش مهم و قابل توجه دیگر موزه فلک الافلاک ، قسمت باستانشناسی آن ست . در موزه با ستانشناسی تعداد قابل توجهی اشیاء ارزشمند مفرغی ، سفالی و سنگی از هزاره های پیش از میلاد که طی سالهای اخیر از قاچاق چیان و حفاران غیر مجاز ضبط شده اند و یا در اثر حفاری هیئت های باستانشناسی به دست آمده اند ، به نمایش گذارده شده اند و مجموع آنها بیانگر قدمت ، د یرینگی و پیشرفته گی تمدن کهن منطقه لرستان می باشند . البته در حال حاضر موزه با ستانشناسی قلعه برای سامان دهی اشیاء ، نصب ویترین های جدید و تقسیم بند های داخلی موزه و نیز کار شناسی اشیاء تازه به دست آمده تعطیل است و بیشتر اشیاء آن نیز به مخزن موزه منتقل شده اند . نمایش دوباره این آثار پس از سامان دهی و نیز انجام بررسی های کارشناسانه برروی اشیاء تازه به دست آمده ، در دریافت تصویری کامل تر و دقیق تر از جایگاه واقعی تمدن کهن منطقه نقش بسزا خواهد داشت. قلعه فلک الافلاک كه در مركز خرم آباد روي تپه اي قديمي به همين نام بنا شده، در ميان ديگر آثار باستاني شهر از شكوه و صلابت بيشتري برخوردار است و در واقع مظهر فرهنگ و تاريخ منطقه لرستان به شمار مي رود. فلك الافلاك از شرق و جنوب غربي به رودخانه خرم آباد، از غرب به خيابان و محله دروازه برجي و از سمت شمال به خيابان فلك الافلاك محدود مي شود. محوطه باستاني قلعه در حدود 120هزار مترمربع وسعت دارد و ارتفاع تپه با احتساب ارتفاع ديوارهاي بنا، از سطح خيابان هاي مجاور حدود 40متر است. محدوده داخلي قلعه نيز در حال حاضر 5300مترمربع است. فلك الافلاك ، هشت برج و دو صحن دارد و فضاي داخلي آن به چهار تالار نسبتاً بزرگ پيرامون دو حياط و تعدادي تالار و اتاق تقسيم شده است. زيرقلعه، چشمه آب بزرگي جاري است كه به چشمه گلسان شهرت دارد و از دامنه شمالي تپه باستاني سرچشمه مي گيرد. درب ورودي بنا درسمت شمال و در بدنه برج شمال غربي تعبيه شده و راهروي ورودي حياط دوم در گوشه جنوب شرقي حياط اول از زير يك طاق نماي رفيع مي گذرد. طاق نماي ديگري معاذي اين طاق نمادر گوشه شمال شرقي حياط اول برپاست و چاه آب قلعه در محوطه پشت اين طاق نما حفرشده است. اين چاه، 40متر عمق دارد و بخش بزرگي از بدنه آن با برش صخره ها به چشمه گلسان راه يافته است. در گذشته آب موردنياز دژ فلك الافلاك از اين چاه تأمين مي شد كه اكنون نيز قابل بهره برداري است. .. از اين قلعه در منابع تاريخي مكتوب با نامهاي متفاوت «دژ شاپور خواست»، «سابرخاست»، «دزبر»، «قلعه خرماباد» و سرانجام «قلعه فلك الافلاك» يادشده است. نامگذاري اخير از دوره قاجاريه روي اين بنا مانده و مي توان گفت مناسب ترين نامگذاري قلعه است. .. بناي نخستين فلك الافلاك ظاهراً مربوط به دوره ساساني است؛ هرچند كه برخي منابع، ساخت آن را به ز مان «شجاع الدين خورشيد» سرسلسله اتابكان لر در قرن چهارم هجري نسبت مي دهند. گفته مردم منطقه و مدارك تحقيقي، بر وجود بارويي دولايه و خشتي با دروازه برج پيرامون بناي كنوني دلالت دارد. اين باروي گرداگرد بنا بيشتر به سمت غرب گسترش داشته و از بقاياي برج هاي دوازدگانه آن، آثار دو برج در شمال غرب و جنوب شرق محوطه، اطراف قلعه قابل مشاهده است. در ساخت قلعه از مصالحي چون خشت، آجر، سنگ و ملات استفاده شده است. قلعه فلك الافلاك، پايداري و ماندگاري خود را در دوره هاي مختلف تاريخي، مرهون موقعيت ممتاز سوق الجيشي تپه فلك الافلاك در گلوگاه دره خرم آباد است. از اين رو بناي قلعه، آثار و نشانه هاي زيادي از تحولات معماري دوره هاي گوناگون را با خود به همراه دارد. همچنين در بناي فلك الافلاك به راههاي عبور و مرور شمال به جنوب و شرق به غرب توجه شده است در دوره هاي تابستاني به نوعي مركز ثقل مسيرهاي دسترسي غرب كشور به شمار مي آمده است. قلعه فلك الافلاك پس از ثبت در فهرست آثار ملي كشور، موزه فلك الافلاك نام گرفته و شامل بخش هاي مردم شناسي، هنرهاي سنتي و باستاني شناسي مي شود. در تالار موزه مردم شناسي، عكس ها و ماكت هاي كوچك و بزرگ متعددي از شيوه ها و رسوم گوناگون زندگي مردان وزنان عشاير و روستايي در منطقه لرستان به نمايش گذاشته شده است. يكي از ديدني هاي موزه مردم شناسيي سنگ قبرهاي اهالي منطقه است كه با ديگر نواحي ايران تفاوت بنيادي دارند. در اين نواحي رسم بوده كه بالاي قبر، سنگي عمودي كار گذاشته و روي آن صحنه هايي از زندگي فردمتوفي را حجاري مي كرده اند. به عنوان مثال اگر متوفي شكارچي بوده، روي سنگ قبر عمودي وي تصاويري از اسلحه، شكار و… حك مي كردند. بخش قابل توجه ديگر موزه فلك الافلاك، تالار باستان شناسي است. در اين قسمت، تعداد زيادي اشياي ارزشمند مفرغي، سفالي و سنگي متعلق به هزاره هاي پيش از ميلاد به نمايش گذاشته شده است. اين آثار طي سالهاي اخير از قاچاقچيان و حفاران غيرمجاز ضبط شده يا در پي حفاري و كاوش گروههاي باستان شناسي به دست آمده و مجموع آنها بيانگر قدمت، ديرينگي و پيشرفت تمدن كهن منطقه لرستان است. ويژگي هاي تاريخي ومعماري قلعه فلك الافلاك آن را در ميان يادگارهاي تاريخي غرب كشور متمايز ساخته و به آن شكوه و جذابيت خاصي بخشيده است. همچنين آن حوزه جغرافيايي بخش زيادي از حيثيت و اعتبار معنوي و تاريخي خود را مديون وجود فلك الافلاك است. هرچند اين دژ تاريخي در طول تاريخ تحولات بسياري را به چشم ديده و در برابر آسيب ها پايداري كرده ولي در چند دهه اخير مسائل و مشكلات فراواني برآن عارض گرديده است. از جمله آنها مي توان به حضور نهادهاي غيرمسؤول در حريم قلعه اشاره كرد كه در مقوله مديريت قلعه و جذب گردشگران موجب چالش هاي اساسي را به وجود آورده و لطمات جبران ناپذيري بدان وارد كرده است. با اين حال در يكي دوسال گذشته با يك اجماع كلي تصميم گرفته شده كه با رفع مشكلات حاشيه اي، شكوه و جلال گذشته فلك الافلاك بازيابي شود؛ به گونه اي كه اعتبار فرهنگي منطقه تجديد گردد.