سکونتگاه های خودرو که با واژگان و معنای متفاوتی چون اسکان غیررسمی، حاشینی نشینی، سکونتگاه غیرمتعارف و امثال آن تعریف شده اند، اگرچه ریشه در شهرنشینی ناقص و تحول نیافته حاصل سرمایه داری نفتی سال های دهه پنجاه دارد اما در سال های اخیر به ویژه در مناطق کلانشهری ایران و به خصوص تهران به شدت رو به گسترش است. این سکونتگاه ها به عنوان پدیده ای جدید در نظام اسکان پیرامون کلانشهرها در زمان حاضر بین 20 تا 30 درصد جمعیت و کانون های سکونتی پیرامون کلانشهر را تشکیل می دهند.
آنها اگرچه نوعی راه حل برای اسکان کم درآمدهای شهری در شرایطی تلقی می شوند که برنامه ریزی شهری و بازار رسمی آنها را از معادلات رسمی خود خارج کرده اند، اما به دلایل متعددی چون رشد خودرو، بی برنامه و مهار ناپذیر، بسترسازی آسیب های محیطی، کالبدی، اجتماعی و فرهنگی و نظایر اینها مشکلات و مسائل حادی در مناطق کلانشهری موجب شده اند که در صورت عدم توجه و رهاسازی آنها، بدل به مشکلات پیچیده تری خواهند شد.
آنها با مراحل مختلفی شامل تصرف، یا - حتی در تجارب ایران - تملک و تصاحب زمین، رشد سریع، انسجام کالبدی و اجتماعی و سرانجام بلوغ نسبی و توقف رشد و تکثیر سکونتگاه های پیرامونی مواجه اند و بر این اساس در هر مرحله از رشد راهبردها و راهکارهای مدیریتی خاص خود را طلب می کنند.
در این مقاله سعی شده است ابتدا مروری بر مفهوم سکونتگاه خودرو صورت گیرد؛ و پس از آن فرآیند شکل گیری و مشخصات این کانون های سکونتی در منطقه کلانشهری تهران بررسی شده است، و در انتها به راهبردها و راهکارهای کلان مدیریت و ساماندهی آنها اشاره گردیده است.
نویسنده: محمد شیخی
دانلود مقاله