جستجو در تالارهای گفتگو

[TABLE=width: 98%] [TR] [TD=class: arial, width: 100%][h=1][/h][/TD] [/TR] [TR] [TD=class: arial, colspan: 2]نویسندگان[/TD] [/TR] [TR] [TD=colspan: 2]1محسن پورخسروانی؛ 2محمدحسین رامشت؛ 3سید علی المدرسی[/TD] [/TR] [TR] [TD=colspan: 2]1دانشجوی دکترای ژئومورفولوژی، دانشکده‎ی علوم جغرافیایی و برنامه‎ریزی، دانشگاه اصفهان[/TD] [/TR] [TR] [TD=colspan: 2]2استاد دانشکده‎ی علوم جغرافیایی و برنامه‎ریزی، دانشگاه اصفهان[/TD] [/TR] [TR] [TD=colspan: 2]3استادیار گروه مهندسی عمران، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد[/TD] [/TR] [TR] [TD=class: arial, colspan: 2]چکیده[/TD] [/TR] [TR] [TD=colspan: 2, align: justify]در طبیعت پدیده‎های مختلف و به‎نسبت جدایی وجود دارند که می‎توانند با یکدیگر در ارتباط باشند . در بسیاری از موارد ، ارتباط این پدیده‎ها با عنوان همبستگی بیان می‎شود و با روش ‎های ریاضی نیز میزان این روابط سنجش می‎ شود . از میان آنها، زوج پدیده‎ هایی یافت می ‎شوند که روابط خاصّی با یکدیگر دارند، ولی نمی‎توان این روابط را باعنوان همبستگی مطرح کرد، بلکه ویژگی ارتباط آنها باهم سبب شده با عنوان دوال مطرح شوند. دوالیتی به تشریح چنین ارتباطی می‎پردازد که قرینگی، عکس هم عمل کردن و بیان پاره‎ای از نسبت‎ ها را می‎توان ازجمله ویژگی‎های آن تلقّی کرد. به‎طورکلّی دوالیتی بیانگر تباین دو پدیده یا به معنی هماهنگی منظّمی از دو قسمت متضاد یا مکمّل از یک کل است که با یکدیگر در ارتباطی خاص هستند. منظور از دوالیتی (زوجیّت) در ژئومورفولوژی پدیده‎ی خاصّی است که با پدیده‎ای ثانوی زوج شده و اگرچه می‎توان ماهیّتی مستقل و جدا برای آنها منظور داشت، ولی پیوندی خاص بین آنها برقرار است، به‎طوری که رفتار یکی را باید در ارتباط با پدیده‎ی دیگر بیان کرد. این مقاله که برگرفته از یک طرح پژوهشی در دانشگاه اصفهان است، تلاش دارد با استفاده از روش تداخل‎سنجی راداری و با بررسی پدیده‎ی فرونشست زمین در چند دشت ایران، مفهوم دوالیتی را بیان کند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد، اوّل اینکه برداشت مازاد از آبهای زیرزمینی، دلیل تامّه‎ی پدیده‎ی فرونشست نیست و دوم، پدیده‎ی فرونشست در دشت‎های ایران، معلول دوالیتی در تحرّکات پوسته‎ای بین دشت‎ها و کوهستان‎های مجاور آنهاست.[/TD] [/TR] [TR] [TD=class: arial, colspan: 2]کلیدواژگان[/TD] [/TR] [TR] [TD=colspan: 2]حرکات پوسته‎ای؛ دشت؛ دوالیتی؛ ژئومورفولوژی؛ فرونشست اصل مقاله (1213 K) [/TD] [/TR] [/TABLE]

جاذبه‌هاى كويرى، استان يزد در ميان منابع متنوع جهانگردى در ايران، بى‌شک کوير از جاذبه‌اى خاص برخوردار است. خصوصاً اينکه بعضى از کويرهاى ايران در نوع خود منحصر به فرد هستند و از جالب‌ترين مناظر و ديدنى‌هاى دنيا محسوب مى‌شوند. گشت و گذار در ميان فضاهاى وسيعى که نگاه را تا دوردست مى‌کشاند، غافلگير شدن در چشم‌انداز شن‌هاى روان و شوره‌زارهاى خشک و سوزان، ابنيهٔ تاريخى، سايهٔ تک‌آبادى‌ها، بناهاى آجرى رنگ، ساختمان‌هاى ساده و خشن، کاروان‌سراها و رباط‌هاى قديمى براى هر جهانگردى جذاب و ديدنى است. از ميان جهانگردانى که در نيمه راه شرق و غرب از ايران ديدن کرده‌اند، «سون هدين» سياح سوئدى به خاطر کار بزرگ و ژرف خود، ‌ جايگاهى والا دارد. او ماه‌ها و سال‌ها بر پشت شتر در کوره‌راه‌هاى ايران، به ويژه در کوره‌راه‌هاى کويرى، هزاران کيلومتر راه را درنورديد و از ديده‌هاى خود گزارشى جامع تهيه کرد که اثرى مهم در شناخت يکى از مهم‌ترين جاذبه‌هاى جهانگردى ايران به شمار مى‌رود. اين جاذبه، کويرهاى ايران است. انواع گياهان کويرى در کنار تپه‌هاى شن روان و بقاياى قلعه‌هايى که بر اثر پيشروى کوير ويران شده‌اند در کنار روستاهاى آباد و گزستان‌هايى که اين‌جا و آن‌جا پيشروى کوير را مهار کرده‌اند و به صورت بيشه‌اى در اقيانوسى بى‌انتها پديد آمده‌اند، توجه هر تازه‌ واردى را به خود جلب مى‌کنند. جاذبه‌هاى اين بخش در استان يزد از طريق دو محور مورد توجه قرار گرفته است: اول محور يزد به بافق که با گذر از مسجد کهن فهرج در حاشيهٔ کوير تا بافق ادامه مى‌يابد. در طول راه، جنگل‌هاى گز که جابه‌جاى حاشيه‌هاى کوير را تسخير کرده و زيبايى و جذابيت خاصى به اين مسير بخشيده است وجود دارد. در انتهاى مسير بافق، پارک بسيار زيباى آهن‌شهر وجود دارد که در حدود ۲۰ هکتار وسعت آن است و از نخل‌هاى کهنسال و انواع گل‌ها پوشيده شده است و همچون بهشتى موعود در انتهاى راه کويرى خودنمايى مى‌کند. مسير ديگر، محورِ يزد، خرانق، بياضه تا خور بيابانک است که سرشار از تپه‌هاى گنبدى شکل شنى پوشيده از تاق و بوته‌هاى صحرايى و کويرى است. جابه‌جاى اين مسير، ‌ رباط‌‌هايى زيبا و متعدد با پنجره‌هايى قوسى و معمارى شگفت‌انگيز قرار گرفته و مجموعه‌اى ديدنى و جذاب را پديد آورده است. از آن جمله قلعهٔ بياضه که بدون شک يکى از ديدنى‌ترين قلعه‌هاى نظامى نسبتاً سالم کهن است که در کنار باغ‌هاى زيباى آباديِ خوربيابانک در جوار درختان نخل و سنجد و انواع ميوه و مرکبات قرار گرفته است و جاذبهٔ‌ بى‌مانند اين مسير را کامل مى‌کند. قلعهٔ بياضه که حکيم ناصر خسرو قباديانى نيز از آن ديدن کرده، يادگار دليرى‌ها و مقاومت‌هاى گستردهٔ مردم اين خطه در مقابل چپاولگران و زورمندان است. اين قلعه، از جمله مکان‌هايى است که از ديدگاه باستان‌شناختى و مطالعهٔ احوال گذشتهٔ مردم اين ناحيه، بايد بيش از پيش مورد بررسى و تحقيق دقيق قرار گيرد. از ديدنى‌هاى ديگر اين محل، ‌ درخت زيتون تناورى است که عمر آن به بيش از يک هزار سال مى‌رسد. مناطق کويرى استان يزد را مى‌توان به نواحى زير تقسيم کرد: - کوير اردکان (سيان‌کوه) که مهم‌ترين کوير منطقه به شمار مى‌رود و به شکل يک نعل اسب با جهت شمال غربى - جنوب شرقى در شمال اردکان قرار دارد. اين منطقهٔ‌ کويرى بين دو کوه منفرد «هرش» به ارتفاع ۱۹۳۹ متر در جنوب و «سياه‌‌کوه» به ارتفاع ۲۰۵۰ متر در شمال قرار دارد و مکانى مناسب براى جذب جريان‌هاى آبى و سيلابى است که از دامنهٔ‌ اين دو کوه سرازير مى‌شود. - کوير ابرقو که يکى از معروف‌ترين مناطق کويرى کشور محسوب مى‌شود به شکل دايره بين دو رشته کوه قرار گرفته و به فاصلهٔ‌ کمى از آن کوير تاغستان واقع شده است. - کوير در انجير که سومين منطقهٔ مهم کويرى يزد به شمار مى‌رود با مساحت تقريبى ۱۵۰۰ کيلومتر مربع در شرق استان قرار گرفته است. ديگر کويرهاى استان عبارت‌اند از: - کوير هرات و مروست با مساحت تقريبى ۵۰۰ کيلومترمربع و نسبتاً مرطوب. - کوير بهشت آباد بين انار و رفسنجان با جهت شمال غربى به جنوب شرقي. - کوير بهادران در جنوب شرق مهريز، با جهت شمال غربى به جنوب شرقي. - کويرهاى ساغند، حاجى‌آباد و زرين‌آباد نيز از جمله کويرهاى استان يزد هستند. - جلگهٔ اصفهان، اصفهان دشت اصفهان از آبرفت رودخانهٔ زاينده‌رود تشکيل شده و در دامنه‌هاى شرقى ارتفاعات زاگرس قرار گرفته است. اين دشت از طرف جنوب غربى فاصلهٔ چندانى با دامنهٔ کوه‌هاى زاگرس ندارد؛ ولى از طرف شمال شرق در فاصلهٔ نسبتاً دورى از کوه‌هاى مرکزى قرار گرفته است. قسمت جنوب شرقى اين دشت با شيب ملايمى به باتلاق گاوخونى منتهى مى‌‌گردد. - جلگه‌ها و دشت‌‌ها، استان خوزستان جنوب و غرب استان خوزستان اراضى جلگه‌اى است که بر سطح فرسايشى رسوبات جوان دورهٔ‌ ترشيارى گسترس يافته است و هنوز تپه‌هايى از ساختمان گذشته آن در اطراف اهواز به چشم مى‌خورد. قسمت اعظم اين جلگه، از آبرفتهاى رودهاى کارون، کرخه و جراحى تشکيل شده است. اين جلگه با شيب ملايمى به سوى جنوب تا سواحل خليج‌فارس امتداد دارد. شمالى‌ترين نقطهٔ آن حوالى دزفول است. قسمت جنوبى آن از اراضى بسيار پست و سطحى تشکيل شده که از تأثير جزر و مدّ دريا به وجود آمده است. خاک اين قسمت فوق‌العاده شور است. - دشت آبرفتى كاشان، كاشان اين دشت، دشتى نسبتاً هموار است که از طرف جنوب به ارتفاعات کرکس و از طرف شمال به نوار ريگ بلند (در محلى به نام بندريگ) ختم مى‌شود. - دشت آذرشهر، تبريز دشت آذرشهر با ۴۱۶۰ کيلومترمربع وسعت، در شرق درياچهٔ اروميه و جنوب دشت تبريز قرار دارد. اين دشت جزو حوضهٔ آبريز آجى‌چاى به شمار مى‌رود. نزديکى دشت آذرشهر به ساحل غربى درياچهٔ اروميه، آب و هواى معتدل و ملايم در تابستان، روستاهاى آباد و حاصلخيز، کشتزارها و باغات مختلف از جاذبه‌هاى سياحتى آن جا است که در صورت ايجاد امکانات و خدمات لازم، اين دشت از کانون‌هاى تفرجگاهى استان خواهد شد. - دشت اردبيل، اردبيل دشت اردبيل ۹۰۰ کيلومترمربع وسعت دارد. مطالعات ژئوفيزيک، ضخامت آبرفت‌هاى آن را بين ۱۰۰ تا ۱۲۰ متر برآورد کرده است. رود قره‌سو که از دامنه‌هاى شمال غربى کوه‌هاى طالش سرچشمه مى‌گيرد، پس از عبور از وسط جلگه اردبيل، در نهايت به رود ارس مى‌ريزد. پوشش گياهى مناسب، کشتزارهاى متعدد و مراتع سرسبز و خرم از جمله ويژگى‌‌هاى دشت اردبيل است که در فصل تابستان و در ماه‌هاى مناسب سال در اواخر هفته مورد استفاده مردم قرار مى‌گيرد و مراجعه‌کنندگان اوقات فراغت خود را در جوار رودخانه‌ها و کشتزارهاى دشت مى‌گذرانند. - دشت امير‌آباد، كامياران اين دشت که در شهرستان کامياران واقع شده، ۶۰۰۰ هکتار وسعت دارد. وسعت حوزهٔ آبخيز آن حدود ۳۱۰ کيلومترمربع است. ارتفاع متوسط دشت ۱۶۵۰ متر از سطح درياست که تأمين بخشى از آب مورد نياز آن از محل چشمه، چاه، قنات و انتقال آب توسط نهرهاى سنتى صورت مى‌گيرد. در اين دشت رودخانهٔ دائم اميرآباد و چند رودخانهٔ فصلى جريان دارند. - دشت اهر، اهر دشت اهر در حوالى قسمت‌هاى علياى اهرچاى که شاخه‌اى از رود قره‌سو است، قرار دارد. مشخصهٔ‌ ويژهٔ اين دشت مراتع سرسبز و خرم آن است که مورد استفادهٔ طوايف ائل سِوَن قرار مى‌‌گيرد. با وجود دسترسى مناسب، فاقد هر گونه امکانات تفرجگاهى است. علاوه بر دشت‌هاى فوق، آذربايجان شرقى داراى دشت‌هاى کوچک‌ ديگرى نيز هست که از آن جمله مى‌توان دشت‌هاى ميانه‌, علمدار، هشترود و شبستر را نام برد. - دشت بُرخوار، اردستان دشت مسطح برخوار در جهت شمال شرقى به رشته‌کوه‌هاى مرکزى در جنوب غربى اردستان ختم مى‌شود و داراى آب و هوايى نيمه‌بيابانى، گرم و خشک در تابستان و سرد و خشک در زمستان، است. - دشت بيجار، بيجار يکى ديگر از دشت‌هاى زيباى استان کردستان دشت بيجار است که ۰۰۰‚۵۳ هکتار وسعت دارد و شامل اراضى درجه يک، دو و سه است و به طور متوسط ۱۷۵۰ متر از سطح دريا ارتفاع دارد. به طورکلى به علت کوهستانى بودن استان کردستان، دشت‌هاى آن نيز بسيار محدود است، ‌ ولى دشت‌‌هايى که در مسير رودخانه‌هاى دائمى واقع شده‌اند و اراضى مختلف زراعى را در بر مى‌گيرند تا حدودى از توان تفرجگاهى برخوردارند. - دشت تبريز، تبريز دشت تبريز حدود ۳۰۰۰ کيلومترمربع وسعت دارد و مهم‌ترين رودخانه آن آجى چاى است. اين دشت به رغم فقدان تأسيسات و خدمات جهانگردى به هنگام تعطيلات و تابستان مورد استفادهٔ گروه کثيرى از اهالى اطراف، به ويژه شهر تبريز قرار مى‌گيرد. دسترسى به دشت از طريق راه‌هاى بين روستايى ميسر است. حاشيه‌هاى رودخانهٔ آجى‌چاى، کشتزارها و باغ‌ها، اطراقگاه‌هاى سياحتى مردم هستند. چشم‌اندازهاى طبيعى و زيباى باغ‌هاى متعدد و دسترسى راحت و مناسب به آن‌ها از جاذبه‌هاى مشخص دشت تبريز است. - دشت خامسان اين دشت ۱۵۰۰ هکتار مساحت دارد و با توجه به بلندى محل استقرار آن، از آب زيرزمينى بى‌بهره است و رودخانه‌اى نيز در اين دشت جريان ندارد، به همين دليل از پوشش گياهى جالب توجهى برخوردار نيست. - دشت دهگلان، سنندج مساحت اين دشت ۷۰۰‚۶۲ هکتار و مساحت حوزه آن ۲۵۵۰ کيلومترمربع و ارتفاع آن از سطح دريا ۱۸۰۰ متر است. اين دشت پوشش گياهى جالب توجهى دارد و چشم‌اندازهاى مزارع آن در بهار بسيار زيباست. - دشت سراب، سراب اين دشت شهر سراب را احاطه کرده و داراى کشتزارها و مراتع وسيع است. زيبايى‌هاى طبيعى آن به ويژه چشم‌انداز مراتع و کشتزارها در بهار و تابستان انسان را شيفتهٔ‌ خود مى‌سازد. - دشت سيستان، زابل اين سرزمين يکى از دشت‌هاى داخلى ايران است که بطور متوسط ۴۷۵ تا ۵۰۰ متر از سطح دريا ارتفاع دارد و از آبرفت‌هاى رودخانه هيرمند و سيلاب‌هاى اطراف آن پوشيده شده است. - دشت قروه، قروه مساحت اين دشت ۴۰۰‚۵۸ هکتار و مساحت حوزه آن ۲۲۲۳ کيلومترمربع و ارتفاع آن از سطح دريا ۱۸۰۰ متر است. اين دشت در شهرستان قروه قرار گرفته و رودخانهٔ «چم شور» که شاخه‌اى از رودخانهٔ تلوار است در اين دشت جريان دارد. __________________