جستجو در تالارهای گفتگو

شهرستان مديترانه اي گيلا نغرب که در غرب استان کرمانشاه واقع شده، داراي هوايي معتدل در تابستان و تا اندازه خاصي گرم، در فصول پاييز و زمستان است. برخورداري از اين نوع آب و هوا که خاص نواحي مديترانه است، باعث پيدايش اکوسيستم هاي گياهي نادر و متعاقب آن، پوشش هاي جانوري غني و در نوع خود منحصر به فردي شده است که وجود گونه نادر نباتي، مرسوم به «قره قاج»، يکي از اين مواهب است. گونه مزبور، به صورت وحشي، با خواص دارويي و زينتي، در 5 کيلومتري شهرستان معتدل گيلا نغرب، بين دو اقليم گرم و سرد موسوم به اکوتون، رويش داشته و جزو گياهان مديترانه اي محسوب مي شود. بارزترين مشخصه اين گياه، متفاوت بودن دوره جوانه زدن و گل دهي آن است که اواخر پاييز جوانه زده و در زمستان، سبز مي شود و در اواخر اين فصل با شکوفايي گل هاي زرد و سفيد، بهار را در دل زمستان، خلق مي کند. قره قاج يا قره تاج، درختچه اي است به ارتفاع 1 تا 3 متر و بيشتر که داراي برگ هايي مرکب از 3 برگچه با دمبرگ دراز است. گياه سرسبز «قره قاج» که در شهرستان زيباي گيلا نغرب، به وفور يافت مي شود، از خانواده «بقولا ت» يا «minoseae Leg» داراي 3 زيرخانواده است که «Anagyrigsfoetiba» به زير خانواده «Papiliononoi» يا پروانه واران (پروانه آسا) متعلق هست. (البته بعضي از گياه شناسان، اين سه زير خانواده را، هر کدام يک خانواده مستقل مي دانند، که در اين صورت، درختچه «Anagarisfoetibe» جزو خانواده «Plionaceae P» محسوب مي شود). خانواده بقولا ت، بعد از خانواده کاسني بزرگترين خانواده گياهي هستند که شامل 55 جنس و حدود 13000 گونه هستند و انتشار جهاني دارند و در حدود 140 جنس از اين تيره به عنوان درختچه هاي زينتي کاشته مي شوند. نام علمي درختچه براي اولين بار توسط «لينه» (1778-1707) م- گياه شناس معروف قرن 18 ميلا دي و پدر علم رده بندي گياهي، به کار برده شد. «Anagyrigsfoetiba» حدود 375 جنس را در بر مي گيرد و به 10 طايفه تقسيم مي شوند که بيشتر در مناطق معتدله جنوبي و شمالي انتشار دارند. از نظر رده بندي گياهي ، زير خانواده پروانه واران، از دو زير خانواده ديگر، تکامل يافته ترند. ويژگي هاي مرفولوژيکي گياه: علا وه بر اينکه اين گياهان معمولا از ارتفاعي بين 1 تا 3 متر بهره مندند، داراي تخمدان فوقاني يک حجره اي نيز هستند. از مشخصات ديگر گياه قره قاج، داشتن کاسبرگ به هم چسبيده که در انتها آزاد هستند، مي باشد. گلبرگ که خارجي ترين عضو گياه به شمار مي رود، در پشت قرار گرفته و دو تار داخلي دارد که به آن بال مي گويند و دو تار ديگر داخلي ترين هستند که به آن ناو مي گويند که غالبا بهم متصل و پرچم و مادگي را در بر مي گيرد. گل هاي قره قاج، که به نوعي در شهرستان معتدل گيلا نغرب، زبانزد خاص و عام است به رنگ زرد و ميوه اش به صورت نيام (شمشير)، قوسي شکل، به درازاي 10 تا 15 سانتيمتر و منتهي به نوک باريک و دراز است. در داخل ميوه آن 3 تا 8 دانه به رنگ بنفش و شبيه دانه لوبيا جاي دارد که اهالي شهرستان معتدل گيلا نغرب به همين دليل به آن شبدر لوبيا مي گويند. دانه اين گياه خوش رنگ، آنقدر سخت است که ممکن است مدت ها در خاک بماند ولي سبز نشود. معمولا براي سبز شدن روي آن را خراش داده يا اسيد کربنيک مي ريزند. از تمام قسمت هاي گياه با طراوت قره قاج، بوي نامطبوع استشمام مي شود. دانه آن داراي اثر سمي است و خطر آن نيز در اين است که اطفال آن را اشتباها با دانه لوبيا، مخلوط کنند. با مصرف دانه آن استفراغ هاي منجر به حالت خوني پيش آمده است و اين مورد يکي از خواص بي شمار دارويي قره قاج است که تنها، دانه آن، قي آور است. شير حيواناتي که گياه زينتي قره قاج، مصرف کنند نيز بوي ناپسند دارد. ترکيبات شيميايي گياه قره قاج: در اعضاي مختلف اين گياه 2 الکالوئيد سمي، يکي به نام «سيتيزين Cytisine» و ديگري «آناژيرين Anagyrine» وجود دارد. الکالوئيد اخير که توسط «هاردي و allois در سال 1885 م از گياه مذکور به دست آمد، در اندام هاي مختلف گياه، مخصوصا در برگ و پارانشيم اعضاي مسن، اشعه مغزي در بين آوندهاي آبکش و بيشتر از همه در بين لپه هاي دانه يافت مي شود. در دانه اين گياه علا وه بر آناژيرين، ماده روغني و يک ماده ملون به رنگ زرد نيز وجود دارد. اکوسيستم گياه وحشي قره قاج شرايط آب و هوايي: اين درختچه زيبا، از نظر اقليمي در مناطق آب و هواي معتدل مديترانه اي و معمولا بين مرز دو اکوسيستم گرمسيري و سردسيري، موسوم به اکوتون ديده مي شود. شهرستان مديترانه اي «گيلا نغرب» نمود بارز اين شرايط آب و هوايي است که ميزبان جنگل سبز «قره قاج» بوده و هست. محدوده مورد نظر، به دليل واقع شدن در کوهستان سترگ زاگرس و محل عبور سيکلون هاي غربي، داراي بارش بين 600-500 ميليمتر است. درختچه زيباي قره قاج، در منطقه زمين لغزه «کاسه کران» روستايي ديدني، از توابع دهستان سردسير «چله» گيلا نغرب که مرز بين دو اکوسيستم گرم گيلا نغرب و اکوسيستم محسوب مي شود ديده شده است. زمين شناسي منطقه: ناحيه مورد نظر از بعد ژئومورفولوژي، يک زمين لغزه معروف مي باشد که لا يه آهک آسماري با ضخامت حدود 100 متر، بر روي لا يه «مارني آهکي سازند پابده» لغزيده و سطح گسيختگي به مساحت 9/5 کيلومتر مربع و نيز توده لغزيده از سنگ و خاک به وسعت 13/5 کيلومتر مربع به وجود آمده است. اين بهم ريختگي باعث نفوذپذيري نسبتا خوب خاک شده و پوشش جنگلي بسيار متراکم، خصوصا جنگل «قره قاج» در دامنه کوهستان را موجب شده است. در قسمت هايي از اين منطقه که سطح بالا ي سازند مارني فرسايش يافته، به علت نرمي و فرسايش پذيري شديد مارن دره هاي عميق ناشي از فرسايش آبي به وجود آمده که متاسفانه به شکل لکه هاي سفيد بدون درخت، در ميان انبوهي از درختان کمياب «بلوط» و «قره قاج» ديده مي شود که تهديدي فوق العاده جدي براي اکوسيستم منطقه است. خاک هاي رسوبي و آبرفتي، با آهک و مارن در اثر ناپايداري و لغزش با هم مخلوط شده و در بعضي جاها نيز حالت برش پي درپي به وجود آمده است. اين تنوع خاک توانسته تنوع زيستي خاصي را به وجود آورد که وجود درختان متراکم بلوط نادر و قره قاج کمياب و بوته هاي خاردار، حکايت از اين پديده دارد. اثرات اکوسيستم «قره قاج» اين درختچه نادر به دليل ويژگي هاي متفاوتي که با ساير پوشش گياهي دارد، تنوع زيستي خاصي را در منطقه موجب شده است که از اين قرارند: 1- اعتدال آب و هوا: اين گونه کمياب به دليل تنوع در دوره رشد آن، خصوصيات ويژه اي را از نظر اقليمي به وجود آورده است. چنانکه اواخر پائيز در نهايت شگفتي و تفکر در اسرار بقا، «قره قاج» جوانه مي زند و تقريبا تا اواسط تيرماه، سبز است. اين در حالي است که اکثر نباتات با شروع فصل خزان علا وه بر گرايش برگ ها به رنگ هاي زرد، ارغواني و قهوه اي و سرانجام ريزش آنها و ورود به زمان خواب زمستاني، در حقيقت چهره سبز طبيعت را بي رنگ مي کنند. 2- حالت تزئيني بودن «قره قاج»: حالتي است که مقارن تجربه کردن درختان در خواب زمستاني، با شکوفا شدن گل هاي زرد و سفيد، چنان زيبايي خاصي به منطقه مي بخشد که گويي بهار، در زمستان خلق شده است و اين مورد به خصوص، يکي از شاهکارهاي طبيعت شهرستان زيباي «گيلا نغرب» است که در طول سال 2 بار بهار را تجربه مي کند. 3- حفاظت خاک: به دليل تراکم زياد گياه کمياب «قره قاج» مخصوصا در شاخ و برگ، از شدت بارش به سطح زمين، به نحو چشمگيري جلوگيري کرده و آب به آرامي در پاي درختچه به زمين فرو مي رود که هم موجب نفوذپذيري بيشتر مي شود و هم اينکه خاک فرسايش نمي يابد. بنابراين وجود رطوبت در پاي «قره قاج» باعث رشد گياهان فراوان در همسايگي درختچه مي شود. 4- حفاظت از جانوران در مقابل سرماي زمستان و گرماي اواخر بهار: درختچه هاي زيبا و بسيار «پر اهميت» «قره قاج» در اکثر مواقع آنچنان متراکم اند، که عبور و مرور دام ها و نيز افراد، در داخل آنها، به راحتي مقدور نمي باشد. به همين دليل پناهگاه خوبي براي وحوش نادر منطقه که جزو ذخاير طبيعي کشور به شمار مي روند، محسوب مي شوند که اين مهم در اکوسيستم کم نظير «شهرستان زيبا و مديترانه اي گيلا نغرب» بايد جدي تلقي شود. خصوصا آنکه تعدادي از جانداران، مي توانند در تمام طول سال، حتي در تابستان که «قره قاج» لباس سبز خود را از تن بدر مي کند، در لا به لا ي اين گونه هاي ارزشمند گياهي، مخصوصا براي جانوران، علا وه بر تداوم حيات، از خطرات در امان بمانند. 5- خواص دارويي «قره قاج»: برگ، ساقه و ريشه اين گياه مقدس، در درمان بعضي از امراض، حکم کيميا را دارد. چنانکه اثر مسهل بودن و ضد انگل آن و مصرف مقادير زياد آن، قي آور و قاعده آور است. اثر دانه گياه، قوي تر از اعضاي ديگر آن است. له شده برگ گياه تازه، را به صورت «ضماد» بر روي «زخم ها» و «تومورها»، جهت بهبود آنها قرار مي دهند و نيز دم کرده (8 تا 16 گرم) ساقه، برگ و ريشه، مسهل خوبي مي تواند باشد. موقعيت اين درختچه به صورت جنگلي، در حوزه آبخيز «دهستان سردسير چله»، از توابع «گيلا نغرب»، از روستاي «کاسه کران» تا منطقه «تق توق»، در محل زمين لغزه بزرگ «کاسه کران» رويش داشته است. زمين لغزه مزبور، که اينک اکوسيستمي از گونه نادر، دارويي، زيبا، با طبيعت عجيب را در خود جا داده در زمان هاي بسيار دور، رخ داده است، به طوري که امروزه اثرات اين لغزش بزرگ به خوبي معلوم است. عرض جغرافيايي آن (34/7-34/4) و طول (46/17 -6/14) شرقي، در 5 کيلومتري شهرستان گيلا نغرب، واقع شده است. اين محدوده در دامنه شمال تا قديس «سريوان» به مساحت تقريبي 900 هکتار که منطبق بر زمين لغزش کاسه کران است رويش دارد. 6- جهت تغذيه دام: قره قاج، خوراک مناسبي براي چراي دام ها مي باشد (و اين نکته حائز اهميت است که شهرستان گيلا نغرب هرساله ميزبان صدها هزار راس گوسفند جهت تعليف مي باشد) و اين مورد ويژه، اين را مي رساند که گياه مزبور مي تواند در مناطق ديگر شهرستان و جاهايي که آب و هوايي شبيه آب و هواي گيلا نغرب دارد، کاشته شود. حتي در گلخانه ها. 7- برگزاري اردوهاي علمي و توريستي: «قره قاج» و اصولا جنگل سرسبز، با طراوت، کمياب و بسيار سودمند آن، اين استعداد و پتانسيل را دارا است که هر ساله، ميزبان تورهاي علمي و نيز گردشگري از داخل و خارج کشور باشد. مغناطيس گياهي که مخصوصا طرفداران محيط زيست و گونه هاي مهم نباتي جهان را به سوي خود جذب مي کند و چشم هر رهگذري را نوازش مي دهد و اين همت مسوولين را مي طلبد.