جستجو در تالارهای گفتگو

چکیده: اشراف بر تورش های رفتاری باعث می شود تا سرمایه گذاران با آگاهی بیشتری فرآیند تصمیم گیری خود را بررسی نمایند و در صورت مواجهه با تورش-های مذکور بتوانند به خوبی واکنش نشان داده و از انحراف در تصمیم گیری جلوگیری نمایند. در پژوهش حاضر برای وزن دهی تورش های رفتاری مؤثر در تصمیم گیری سرمایه گذاران در بازار بورس اوراق بهادار تهران تورش های 36 گانه در قالب پنج گروه طبقه بندی شده و با به‏کارگیری فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی، اولویت بندی شدند. در رتبه بندی گروه های پنج گانه، گروه های "شناختی"، "عاطفی"، "پدیده های ... غیر عادی"، "رفتارهای مکاشفه ای" و در نهایت گروه "ترجیحی" به ترتیب اولویتهای اول تا پنجم را کسب نمودند. همچنین در رتبه بندی تورش های 36 گانه، تورش "ضرر و زیان گریزی" از گروه "عاطفی" در جایگاه اول قرار گرفت. تورش های "سفسطه قماربازان" از گروه "رفتارهای مکاشفه-ای"، "ابهام در روند تغییرات ارزش" از گروه "ترجیحی"، "غریزه گله ای (رفتار جمع گرایی)" از گروه "پدیده های غیرعادی (رفتار اقتصادی)" و در نهایت "نمایندگی" از گروه "شناختی" به ترتیب در جایگاه های دوم، هفتم، دهم و پانزدهم قرار گرفتند.   مقدمه پیشینه‌ی مالیه رفتاری تقریباً به اوایل دهه هفتاد بازمی گردد. این شاخ? ترکیبی علوم مالی، که در واقع علوم روانشناسی و بعضاً جامعه شناسی را برای تحلیل بهتر مسائل بازارهای مالی مورد استفاده قرار می دهد عموماً به بررسی فرآیند تصمیم گیری سرمایه گذاران و واکنش آنان در قبال شرایط مختلف بازارهای مالی می پردازد و تاکید آن بیشتر به تاثیر شخصیت، فرهنگ و قضاوت‌های سرمایه گذاران بر تصمیمات سرمایه گذاری می باشد. ساختارهای خاص فرهنگی در ایران و اثر گذاری آن ها بر رفتارهای فردی و گروهی افراد به ویژه در بازار سرمایه، ‌لزوم شناخت تئوری ها و مدل های تحلیلی و شناختی مالیه رفتاری را برای فعالان و دست اندرکاران بازار، اجتناب ناپذیر می نماید. این که بعضاً مشاهده می شود که در بازار به جای تقاضای دو طرفه و داشتن خریداران و فروشندگان در یک زمان، با تقاضای یک طرفه و صف های خرید یا صرفاً فروش مواجه هستیم بی شک از مصادیق الگوهای رفتاری خاص حاکم بر بازار است. مالیه رفتاری کمک می کند تا با فرموله کردن مدل های رفتاری، بهتر بتوانیم بازار سرمایه خود را شناخته و در رفع برخی تنگناهای ناشی از الگوهای رفتاری بهتر عمل نماییم. ادبیات پژوهش مالیه رفتاری مالی رفتاری به نظریه‌پردازان مالی و اقتصادی گوشزد می‌کند که در کنار سایر متغیرها، رفتار انسان را نیز در نظر بگیرند[18]. به اعتقاد تالر [24، 25] دیر زمانی نخواهد گذشت که توجه به عامل رفتار انسانی در نظریه‌‌ها، جزء اصول بدیهی خواهد شد. مطالعات در زمینه مالیه رفتاری از دهه 80 میلادی در ادبیات مالی مطرح شده است و از آن زمان تا کنون تحقیقات متفاوتی در این زمینه انجام شده است که اهم تحقیقات صورت گرفته بوسیله محققان ایران به شرح ذیل می‌باشد: "راعی" و "فلاح پور" در مقاله¬ای مالیه رفتاری را به عنوان رویکردی متفاوت در حوزه مالی مطرح کردند و اظهار داشتند: مالیه رفتاری پارادایمی است که با توجه به آن، بازارهای مالی با استفاده از مدل‌هایی مورد مطالعه قرار می گیرند که دو فرض اصلی و محدود کننده پارادایم سنتی- بیشینه سازی مطلوبیت مورد انتظار و عقلانیت کامل- را کنار می¬گذارند. مالیه رفتاری دو پایه اصلی دارد، یکی محدودیت در آربیتراژ؛ که بر این اساس سرمایه گذاران عقلایی به دلیل آنکه با شرایط پذیرفتن برخی ریسک‌‌ها روبرو هستند به راحتی نمی توانند از فرصت های آربیتراژ استفاده کنند. دومین پایه مالیه رفتاری، روانشناسی است که با استفاده از آن رفتار و قضاوت سرمایه گذاران و نیز خطاهای آنان به هنگام قضاوت، بررسی می‌شود. راعی و فلاح پور در این مقاله پس از بررسی دو پایه اصلی مالیه رفتاری، به برخی از کاربردهای آن اشاره می¬کنند. تلنگی [2] در مقاله خود تقابل نظریه‌های نوین مالی را با مالیه رفتاری مورد بررسی قرار داد. وی نظریه خود را با هدف ادغام روانشناسی با اقتصاد تحت عنوان استثناهای بازار در مقابل نظریه دیگری با نام مالیه رفتاری به چالش کشید. هدف این مقاله مرور مفاهیم، مطالعات انجام شده در هر دو حوزه از تاریخ شکل گیری آن‌ها، بررسی نقاط ضعف و قوت هر دو نظریه و چالش‌های پیش روی آن‌هاست. نتیجه گیری نهائی از مطالعه شواهد موجود حاکی از این واقعیت است که نقش مالیه رفتاری در تبیین رفتار عامل های اقتصادی غیرقابل انکار است. "فلاح و دیگران" در تحقیقی به بررسی عوامل تاثیرگذار بر قصد سرمایه گذاری سرمایه گذاران حقیقی در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته‌اند و با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر قصد سرمایه گذاری سرمایه گذاران حقیقی، پرسشنامه‌ای 28 سؤالی طراحی و در بین نمونه 450 نفری توزیع نمودند. یافته‌های تحقیق آنان حاکی از این است که اطلاعات مالی شرکتها و اطلاعات عمومی منتشر شده در بازار به طور مستقیم و از طریق تاثیرگذاری بر انتظارات سرمایه گذاران بر تصمیمات خرید آنها اثرگذار است. همچنین نیازهای شخصی مستقیما بر قصد خرید سهام تاثیرگذار است. نتایج نشان داد که بالاترین اثر کل بر قصد سرمایه گذاری به ترتیب به متغیرهای: اطلاعات عمومی (5461/0)، اطلاعات حسابداری و مالی (4702/0)، انتظار سرمایه گذار (31/0) و نیاز سرمایه گذار (24/0) تعلق دارد. خادمی و دیگران [4] در مقاله‌ای به بررسی عوامل موثر بر تصمیم گیری سهامداران در بورس اوراق بهادار تهران بر مبنای مدل معادلات ساختاری پرداخته‌اند. با توجه به این که مالیه رفتاری سرمایه گذاران و نحوه تصمیم گیری در بورس‌های اوراق بهادار، ناشی از عوامل مختلفی است پژوهش مذکور برای شناسایی این عوامل صورت گرفت. ابتدا از طریق پرسشنامه، اطلاعات جمع آوری و سپس با استفاده از روش تحلیل عاملی، عوامل شناسایی شدند. در ادامه، عوامل مذکور در حوزه عوامل سیاسی، اقتصادی، روانی بازار و متغیر‌های مالی در سطح شرکت با انجام تحلیل مسیر و با استفاده از نرم افزار لیزرل مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق آنان نشان می‌دهد که به ترتیب عوامل سیاسی، عوامل روانی بازار، عوامل اقتصادی و عوامل مالی در سطح شرکت، بالاترین تأثیر را بر تصمیم گیری سهامداران در بورس اوراق بهادار تهران دارند. تورش¬های رفتاری در مالیه رفتاری، ویژگی‌های رفتاری که بر فرآیند تصمیم‌گیری‌های افراد موثرند، مورد بررسی قرار می‌گیرند. این ویژگی‌ها "تورش‌های رفتاری" نامیده می‌شوند. مطالعات مختلفی در زمینه‌ی انواع خطاهای ادراکی و چگونگی تأثیر این خطاها برتصمیم¬گیری مالی سرمایه¬گذاران در بازارهای مالی انجام شده و به این نتیجه دست یافته¬اند که تصمیمات سرمایه¬گذاران تحت تاثیر چندین خطا قرار می گیرد [13، 12]. از شاخص ترین پژوهشگران در این حوزه کانمن و تورسکی [17، 16] بودند که با مطرح نمودن تئوری انتظار، به بسط این دانش کمک چشمگیری نمودند، همچنین اشنایدر، ویس، بودسکو و توماس پژوهشگرانی بودند که با ارائه مقالات در زمینه مالی رفتاری نقش مهمی در مدیریت مالی ایفا نموده و سهم عظیمی جهت کمک به سرمایه‌گذاران در اتخاذ تصمیمات مالی دارا می‌باشند.