جستجو در تالارهای گفتگو

بررسي جامعه انساني و تأثير اطلاعات بر آن چكيده: دگرگوني هاي اطلاعاتی- اجتماعي بي نهايت سريع، مهمترين واقعيت زندگي امروزين را تشكيل مي دهد. دنياي امروز مكاني كاملاً متفاوت با دنياي بيست و پنج سال پيش است و دنياي نيم قرن بعدي نيز به طور قطع بسيار متفاوت از دنياي كنوني خواهد بود. با اين حال همين دنياي بسيار متفاوت محل زيست جامعه انساني است. مفهوم اين سخن آن است كه مهمترين چيزهايي كه انسان امروز بايد به فراگرفتن آن بپردازد، دقيقاً چيزهايي است كه به او ياري مي دهد، دگرگوني هاي آينده را پيش بيني كند و خود را براي رويارويي با آنها آماده سازد. اين نياز جامعه انساني از دو طريق برآورده مي شود: نخست با ارائه چارچوبي براي درك و تشخيص نيروهاي سبب ساز شالوده دگرگوني هاي اجتماعي سپس درك چگونگي ظهور، توسعه يا نابودي جوامع و دولت ها كه در طي قرون متمادي ساخته شده است. در اين مقاله سعي بر آن شده است تا با نگرشي تطبيقي – تاريخي، چشم اندازي در حوزه جوامع انساني و نقش اطلاعات به عنوان عاملی در تحولات اجتماعي ارائه گردد. كليد واژه: جامعه انساني – اطلاعات – دگرگوني اجتماعي – اقتصاد - دولت بافت اجتماعي و پويه شناسي تحول فناوري اطلاعات دانيل بل نخستين کسي بود که به طور جدي به شکل گيري نوع جديدي از جامعه اشاره کرد. هر چند قبل از او عده ديگري از اين اصطلاح استفاده کرده بودند، ليکن وي انگاره پسا صنعت گرايي را رواج داد. کارگران کارخانه اي عصر صنعت گراِيي فراموش مي شوند و نخبگان جديد حرفه اي و فني بخش خدمات، برتر و ممتاز مي گردند. اين مرحله جديد جامعه صنعتي، که از دهه 1960 پيش بيني مي شد، بيش از هر چيز بر اساس دانش نظري استوار بود. با استفاده از تکنولوژي هاي ارتباطي و اطلاعاتي جديد، که در واقع همان کاري را که ماشين ها در عصر انقلاب صنعتي به جاي قدرت بازو انجام مي دادند، براي قدرت فکري و ذهني انجام مي دهند، صنعت گرايي متحول شد. دانيل بل بعدها اين وضعيت جديد را جامعه اطلاعاتي ناميد (لاين،1381). جامعه مبتنی بر اطلاعات را می توان به عنوان جامعه ای که بخش غالب اجتماع در کارهای فکری به جای کارهای فيزيکی درگيرند، تعريف نمود. در چنين جامعه ای بيشترين توجه به فعاليتهای اطلاعاتی از قبيل : فراهم آوری، پردازش، توليد، ثبت، انتقال، اشاعه و مديريت اطلاعات مبذول می گردد وبيشترين هزينه ها صرف فرايندهای اطلاعاتی می شود (cawkell,1987). همزمان با پيدايش شکل نوين اجتماع، تحولات فناوري اطلاعات در دهه 1970 و اكثراً در آمريكا اتفاق افتاد و پيامدهايي نيز به همراه داشت. بحرانهاي اقتصادي دهه 1970 و بحران نفت كه اكثراً آمريكا با آن دست و پنجه نرم مي نمود، موجب شد تا انگيزه اي وافرتر نسبت به استفاده و تكميل فناوري صورت پذيرد. خصيصه قابل دسترسي بودن فناوري هاي جديد شالوده اي بنيادين براي روند تجديد ساختار اجتماعي – اقتصادي در دهه 80 بود و بعدها جوامع شبكه اي را بوجود آورد (كاستلز، 1380). يكي از ويژگي هاي بارز تأثير فناوري اطلاعات در بافت اجتماعي شبكه سازي است. انعطاف پذيري گسترده اطلاعاتي ناشي از فناوري ها امكان ايجاد كانالهاي جديد ارتباطي در سطحي جهان شمول را به وجود آورده است. در اين شكل نوين اجتماعي نه تنها رويكردهاي ارتباطي ميان فردي بلكه سازمان ها و نهادها نيز قابل اصلاح يا تغيير مي باشند. نمونه اي بارز از اين تغيير سازماني را مي توان در ايجاد كتابخانه هاي مجازي، چك هاي الكترونيكي، ايجاد و توسعه كارتهاي اعتباري و شهرهاي الكترونيكي و ... مشاهده نمود. اين در حالي است كه در گذشته تغيير در ساختار روابط فردي يا سازماني نيازمند گونه اي از مخاطره و ريسك پذيري و يا حتي خطر انهدام سازمانها نيز بود اما امروزه نه تنها مي توان همراه با تغييرات فناوري، تغييرات اجتماعي را رغم زد بلكه مي توان بدون امكان انهدام موجوديت سازماني يا اجتماعي، موجوديتي جديد را خلق كرد. از آنجايي كه فناوري جديد اطلاعاتي در تعاملي تنگاتنگ با جامعه انساني است، توجه به تحولات و نتايج ناشي از آن نيز از اهميت فراواني برخوردار مي باشد كه به اجمال مورد بررسي قرار مي گيرد. قشربندي جامعه انساني متكي بر اطلاعات در نگاهي تاريخي مي توان به آساني نابرابريهاي موجود در جوامع انساني را دريافت. حتي در ساده ترين فرهنگها، كه اختلاف در ثروت و دارايي عملاً موجود نيست، نابرابري ميان افراد، مرد و زن، پير و جوان وجود دارد. جامعه شناسان براي توصيف نابرابري ها از وجود ‹‹قشربندي هاي اجتماعي›› سخن مي گويند. جوامع را مي توان متشكل از قشرهايي به صورت سلسله مراتبي در نظر گرفت كه قشرهاي ممتاز در بالا و قشرهاي پايين تر، در زير قرار گرفته اند. از لحاظ تاريخي جوامع را مي توان به چهار نظام اساسي قشربندي نمود: بردگي، كاستي، رسته اي و طبقه اي. گاهي نيز اين نظامها همراه يكديگر يافت مي شوند. (گيدنز، 1373). انقلاب فناورري اطلاعات، ابزاري موثر در اجراي فرآيند بنيادين تجديد ساختار نظام هاي اجتماعي از دهه 1980 به بعد بوده است. پس از اين دهه به نظر مي رسد قشربندي جامعه انساني به صورت گسترده و هدفمندي در دو جهت بنيادين در حال تغيير شكل مي باشد كه عبارت است از: جوامع ثروتمند اطلاعاتي و جوامع فقير اطلاعاتي. اغلب در بررسي قشربندي هاي تاريخي جامعه انساني با حذف جايگاه اطلاعات در آن، به وضوح جايگاه فرد در جوامع مشخص بوده و ميزان قدرت و اختيار او نيز تعيين گرديده است. اما در چارچوب قشربندي متكي بر اطلاعات، جامعه انساني و نقش فرد در جوامع به گونه اي كاملاً متفاوت از گذشته تغيير شكل يافته است.