جستجو در تالارهای گفتگو

[h=5]كنترل فرآيند آماري SPC[/h]در گذشته ساخت محصول از مسئوليتهاي واحد توليد بشمار مي‌آمد و وظيفه اداره كنترل كيفت اين بود كه از طريق بازرسي، محصول خوب و سالم را از محصول داراي نقض جدا كند. نحوه انجام يافتن كارهاي اداري هم پيوسته زيرنظر قرار مي‌گرفت تا از وقوع اشتباه احتمالي جلوگيري شود. هر دو روش بازرسي و بازيابي مستمر را كه ضايعات آفرين است شامل مي‌شود و مستلزم صرف وقت و استفاده بيش از حد مواد اوليه در انجام دادن خدمات و توليد محصول است. شيوه مؤثر اين خواهد بود كه با استفادخ از روش كنترل كيفي آماري از ابتدا، از توليد محصول خراب پيشيري بعمل آيد. اين روش كه براي اغلب مردم مرسوم بوده روش منطقي است. اين طرز تفكر در شعار بيل كاز بي، يعني انجام دادن صحيح كار از ابتدا مورد اشاره قرار گرفته است. در هر صوتر شعار دادن كفايت نميكند و آنچه مهم و ضروري است درك كامل عوامل فرآيند كنترل آماري است. در یک اقتصاد سالم و رقابتی ، توسعه پایدار کیفیت و کاهش هزینه از جمله شرایط اصلی بقا در بازار است هدف : هدف ايجاد ثبات در فرآيند و بهبود قابليت آن از طريق كاهش تغيير‌پذيري مفاهيم آماري براي اينكه ما بتوانيم جامعه‌هاي آماري را مورد مطالعه قرار دهيم بايستي حداقل 2 دسته از اطلاعات راجع به آنها را داشته باشيم. اين اطلاعات به 2 نوع مقياسهاي گرايش مركزي و تغيير پذيري موسومند. 1ـ مقياسهاي گرايش مركزي : اين مقياسها عمدتاً به دنبال اين هستند كه بيان كنند مركز تجمع توزيع در كجا قرار دارد مهمترين اين مقايسها عبارتند از ميانگين، ميانه. * ميانگين : كه با يا نشان داده مي‌شود عبارتست از معدل داده‌ها به بيان ديگر اين مقياس بيانگر متوسط ارزش داده‌ها مي‍باشد. * ميانگين : كه نشان داده مي‌شود و برابر با مقداري كه 50% ارقام از آن بيشتر و 50% ارقام بدست آمده از آن كمتر باشند. مقايسهاي تغييرپذيري : اين مقياسها عمدتاً به دنبال ميزان پراكندگي داده‌ها از هم مي‌باشند كه مهمترين اين مقياسها عبارتند از برد و انحراف معيار. * برد : كه با R نشان داده مي‌شود عبارتست از فاصله ميان بيشترين داده از كمترين داده موجود. * انحراف معيار : كه باS نشان داده مي‌شود و عبارتست از جذر حاصل جمع مجذور فواصل داده‌ها از ميانگين تقسيم بر تعداد داده‌ها منهاي 1. طريقه محاسبه هر يك از مقياسهاي فوق به شرح زير مي‌باشد : ميانگين : چنانچه داده‌ها را بناميم، ميانگين داده‌ها عبارت است از : ميانگين ميانه : چنانچه داده‌ها را به ترتيب صعودي يا نزولي مرتب كنيم عددي كه در وسط قرار خواهد گرفت ميانه خواهد بود. چنانچه تعداد ارقام زوج باشد ميانگين 2 عدد وسطي تعداد ميانه را مشخص خواهد نمود. (به ترتيب صعودي يا نزولي). ميانه اگر n فرد باشد ميانه اگر n زوج باشد برد : كافي است كه كمترين داده‌ها را از بيشترين داده كم نماييم. انحراف معيار : براي محاسبه انحراف معيار بايستي ابتدا ميانگين محاسبه و سپس در فرمول زير ارقام جايگذاري شود : منحني نرمال توزيعهاي مختلف با توجه به شكل و خصوصيات، به انواع مختلف تقسيم‌بندي مي‌شوند. اما بسياري از اين توزيع‌ها با توجه به كاربرد زيادي كه در مسائل اجتماعي، اقتصادي، صنعتي و … دارند به صورت الگو پذيرفته شده و بسياري از مسائل را مي‌توان به وسيله اين الگوها حل نمود. توزيع‌هاي همچون دو جمله‌اي، پواسون، هندسي و نمونه‌هايي از اين موارد شناخته شده مي‌باشند. اما شايد هيچكدام از اين توزيع‌ها به اندازه توزيع نرمال داراي اهميت و كاربرد نباشند، زيرا ثابت شده كه در عمل و در شرايط خاص بسياري از توزيع‌ها را مي‌توان به وسيله اين توزيع شبيه‌سازي نمود. منحني نرمال داراي شكل زنگ بوده و منحني نرمالي كه ميانگين آن صفر (روي مبداء مختصات) و انحراف معيار آن 1 باشد، منحني نرمال استاندارد شده (نرمال معيار) نام دارد تابع توزيع منحني نرمال معيار به صورت زير مي‌باشد : با توجه به جدول منحني نرمال معيارها مي‌توان سطح زير منحني را براي مقادير از 3- تا 3+ بدست آورد. اين سطح زير منحني در واقع احتمال وقوع پيشامد به ازاي مقادير گفته شده مي‌باشد. كميته راهبري : كميته تخصصي شركت كه راهبري اجراي كنترل آماري فرآيند را در فرآيندهاي شركت را بعهده دارد . اعضاي كميته راهبري شامل مديران اجرايي توليد ، كنترل كيفيت ، فني مهندسي ، بازرگاني و برنامه ريزي مي‌باشند . تيم‌هاي كاري : انجام كنترل آماري فرآيند((SPC در هر فرآيند به گروهي كه توسط كميته تخصصي انتخاب مي‌شود واگذار مي‌گردد.. معمولاً تيم‌هاي كاري از اپراتورهاي مربوط، سرپرستان خطوط ،‌مدير فني مهندسي و مديران عضو كميته تخصصي انتخاب مي‌شوند. خطا های ذاتي (COMMON EFFECT): مقادير مشخصي تغيير پذيري كه جز ذات و طبيعت فرآيند هستند و تحت كنترل ما نيستند . اين تغيير پذيري بنا به علل كوچك بسيار زياد غيرقابل اجتناب كه علل تصادفي(Chance Cause) يا عام (Common Cause ) ناميده مي‌شوند ايجاد مي‌شوند . تغييرپذيري ذاتي را نمي توان از ذات فرآيند جدا كرده و شناسايي نمود .تأثير اين تغييرات بر فرآيند اندك بوده و فرآيند در صورت وجود فقط اين علل تحت كنترل آماري و بعبارت ساده‌تر تحت كنترل مي‌باشد . هدف اصلي در(SPC) کاهش اين نوع تغييرات است . خطا های اكتسابي(SPECIAL EFFECT) : مقاديرتغيير پذيري كه بر اثر دلايل قابل شناسايي و محدود بوجود مي آيند . اين تغييرات تأثير بسياري بر محصول خروجي داشته و بر اثر علل اكتسابي (Assigable cause ) يا علل خاص (Special Cause ) بوجود مي‌آيند . درصورت وجود اين علل فرآيند خارج از كنترل بوده و عملكرد فرآيند غير قابل قبول مي‌باشد . هدف اصلي در(SPC) از بین بردن اين نوع تغييرات است . مشخصه‌هاي كيفي كمي : آن دسته از مشخصات كيفي كه قابل اندازه گيري بوده و مي‌توان آنرا در قالب يك اندازه عددي پيوسته بيان نمود. مانند : طول ، وزن ، قطر … براي كنترل اين مشخصات از نمودار كنترل كمي استفاده مي‌گردد. مشخصه‌هاي كيفي وصفي : آن دسته از مشخصات كيفي كه قابل اندازه گيري نبوده و از طريق شمارش بدست مي‌آيند و به صورت تعداد بيان مي‌گردند در اين حالت قطعات به دو گروه قابل قبول يا غير قابل قبول ، OK ، NOT OK تقسيم مي‌گردند مثلا تعداد قطعات ترك دار يا تعداد ضايعات نمونه‌اي از مشخصه هاي وصفي هستند . براي كنترل اين مشخصات از نمودار كنترل وصفي استفاده مي‌گردد . CP ( قابليت فرآيند ) : شاخص قابليت براي يك فرآيند پايدار كه بصورت تعريف مي‌شود . CPK ( قابليت فرآيند با توجه به حدود نمودار‌هاي كنترلي ) : شاخص قابليت براي يك فرآيند پايدار ،اين شاخص ، برابر كوچكترين مقدار CPU يا CPL است . PPK ( قابليت فرآيند با توجه به حدود نمودارهاي كنترلي ) : اين شاخص براي تعيين توانايي فرآيندي جديد يا فرآيندي كه بعد از مدتي توقف دوباره شروع به كار كرده است استفاده مي‌شود . مفهوم PPK دقيقاً مانند CPK است با اين تفاوت كه محاسبات آنها بر اساس مقدار واقعي انحراف معيار انجام مي‌شود . CMK ( قابليت ماشين ) : ازاين شاخص زماني استفاده مي‌شود كه قالب جديد يا ماشين جديدي وارد كارخانه مي‌شود و يا تعمير اساسي روي يكي از دستگاهها صورت مي‌گيرد . واریانس و انحراف معیار به میانگین اعتبار می دهد . كميته تخصصي (در ارتباط با اجراي SPC) اين كميته موظف به انجام موارد زير مي‌باشد : - تعيين گروههاي كاري در مورد فرآيندهاي تحت پوشش SPC و مشخص نمودن وظايف اعضاي تيم به تفكيك و ثبت در صورتجلسه مربوطه . - تشخيص نيازمندي فرآيند به كنترل آماري SPC (انتخاب فرآيند) - تصويب شاخص اندازه‌گيري بهره‌وري پروژه پيشنهاد شده توسط تيم اجرايي - برقرراي سيستم پيشنهادات و تشويق منطقي و صحيح وترغيب به پيشنهادات تيمي در مقابل پيشنهاد فردي . - ايجاد امكان آموزش نيروي انساني در سطوح مختلف (مديران ، سرپرستان و اپراتورها )‌ . - تلاش و كوشش در جهت بهبود مستمر دركيفيت فرآيندها . - تشكيل جلسات منظم و مستمر و نگهداري صورتجلسه‌ها و مصوبات آن ،‌تجزيه و تحليل پيشنهادات و گزارشات رسيده از تيم‌هاي كاري و انجام تيمي در جهت اصلاح فرآيندهاي ناتوان از طريق تكنيك‌هاي حل مسئله و تجزيه و تحليل علل ذاتي و خاص (اكتسابي )‌ توسط بكارگيري روش علت و معلول((CAUSE & EFFECT در صورتيكه گروه كاري مربوطه به نتيجه نرسيده باشد . - نظارت بر نحوه اندازه‌گيريهاي انجام شده و كنترل ابزار اندازه‌گيري در يك نظام كاليبراسيون دقيق وكسب اطمينان از صحت دقت اجرا و روشهاي اندازه‌گيري به كمك انجام MSA‌. تيم‌هاي كاري WORKING GROUPS پس از تشخيص نياز يك فرآيند به كنترل آماري توسط كميته تخصصي و انتخاب اعضاء و سرپرست تيم كاري مسئول انجام موارد زير مي باشد :‌ - بررسي و بهبود اوليه فرآيند (توانا و پايدار كردن فرآيند ) - بررسي مناسب بودن فرآيند براي كنترل فرآيند آماري - تعيين شاخص بهره‌وري مناسب براي فرآيند - انتخاب نمودار كنترل و مشخصه مناسب براي كنترل فرآيند . - تهيه نمودار مبنا پس از تواناسازي فرآيند . - اجراي سيستم كنترل آماري فرآيند روش انجام کنترل فرایند آماری: 1-تشكيل كميته راهبري 2- آموزش SPC 3-تعيين فرآيند مورد نظر جهت اجراي SPC 4- تشكيل تيم كاري 5-تعيين شاخص بهره‌وري مناسب براي فرآيند 6-اجراي MSA (در صورت نياز) 7-تعيين نوع نمودار 8-توانا و پايداركردن فرآيند(در صورت لزوم) 9-جمع آوري داده‌ها براي تهيه نمودار مبنا 10-ثبت وقايع توليد در حين نمونه برداري 11-رسم نمودار و تعيين حدود كنترلي (ترجيحاً توسط نرم افزار Mini Tab ) 12- برقرار كردن شرايط نمودار مبنا 13- تعريف اقدام اصلاحي براي نمودار مبنا در صورت لزوم 14- آيا نمودار اصلاح شده را مي‌توان به عنوان نمودار مبنا در نظر گرفت ؟ 15- تعيين CP ، CPK ، PPK و CMK 16- تعريف اقدام اصلاحي براي افزايش CPK درصورت لزوم 17- تعيين پريود نمونه‌گيري 18- ثبت وقايع توليد براي نمودار On line 19- تعريف اقدام اصلاحي در صورت لزوم 20- ارزيابي سيستم اندازه‌گيري بهره‌وري پروژه 21- تحت كنترل داشتن فرآيند 22- تدوين دستورالعمل‌هاي كنترل فرآيند براي قطعه / ماشين 23- ارزيابي دوره‌اي و بهبود مستمر حال به شرح هر يك از فعاليتها مي‌پردازيم : 1-تشكيل كميته راهبري: مديريت شركت پس از تصويب اجراي كنترل فرآيند آماري در شركت اقدام به تشكيل اين كميته نموده كه وظايف اين كميته مطابق موارد ذكر شده در بخش 4-2 ميباشد . تذكر : بايد نام اعضاي شوراي مديران و شرح وظايف آنها ( خصوصاً در زمينه SPC ) مشخص و مدون باشد. اين كميته بايد متشكل از مديران ارشد) بوده و جلسات منظم و مستمر داشته باشند . يك يا چند نفر از اعضاي اين كميته بايد عضو گروه كاري SPC باشند . 2-آموزش : آموزش SPC بايد در سه سطح ذيل انجام مي‌پذيرد سطح اول- اپراتورها شامل : ، تفاوت SPC با روش كنترل فعلي ، شناخت شرايط خارج از كنترل ، روش محاسبه نقاط در نمودارها ، نقطه گذاري در نمودارها و شرح وظايف هر يك در اين فرآيند سطح دوم -مديران و سرپرستان : اهداف و مزاياي SPC ، نحوه تجزيه و تحليل نتايج حاصل از نمودار كنترل و مفهوم قابليت فرآيند سطح سوم –مسئولين اجرايي SPC اعضاي كميته راهبري و كاركنان كنترل كيفيت : تمام موارد مورد نياز جهت اجراي اين روش اين آموزش فقط در ابتداي پروژه نبوده و بصورت 6 ماهه طراحي و تكرار مي‌گردد . 3- تشكيل تيم كاري :در تمام مراحل اجراي SPC كار تيمي بايد در جريان باشد . اين تيمها كه بتوسط كميته راهبري یا مدیریت ارشد سازمان انتخاب مي‌شوند بايد نام ، هويت و جلسات منظم و مستمر داشته باشند . پاسخگويي به روندها و اقدامات اصلاحي در طول اجراي SPC ( در صورت لزوم ) و افزايش CPK بايد به صورت تيمي باشد . 4- فرآيند مورد نظر جهت اجراي SPC مي‌تواند بر اساس موارد زير تعيين گردد . - مشتري پارامتر مورد نظر محصول را مشخص مي‌كند . - روش طرحريزي پيشرفته كيفيت محصول (APQP ) - با توجه به RPN >70 در FMEA - بااستفاده از فنون آماري - جزو الزامات قانوني و يا دولتي باشد. - فرآيند علت ايجاد مشكل باشد . - برگشتيها ( دلايل برگشت محصول مشخص شده و با تصميم گروه و شوراي مديران ،SPC روي آن انجام مي‌شود . 5-تعيين شاخص بهره وري : براي اينكه كارايي SPC درطول زمان نشان داده شود لازم است براي اندازه‌گيري بهره‌وري آن در شروع كار شاخصهايي تعيين شود . اين شاخصها مي‌توانند درصد ضايعات ، درصد دوباره كاريها ، درصد توقف خط و … باشدكه توسط تيم اجرايي تعيين و بتصويب كميته راهبري رسيده مي‌شود . تبصره : همچنين براي بالا بردن بهره‌وري پروژه مي‌توان از سيستم پيشنهادات و نظام انگيزشي در قالب جلسات شوراي مديران استفاده نمود . بهره وری ، زمانی افزایش می یابد که کیفیت فرایند افزایش یابد. 6-تجزيه و تحليل ابزارهاي اندازه‌گيري : ابزارهاي اندازه‌گيري بايد داراي دقت و كارايي لازم براي اندازه‌گيري‌ها باشند .صحت ابزار اندازه‌گيري با استفاده از روش تجزيه و تحليل سيستمهاي اندازه‌گيري (MSA ) بايد تأييد شود 7- با توجه به نوع مشخصه انتخاب شده ، نوع نمودار كنترل فرآيند مشخص مي‌شود، اين نمودار مي‌تواند وصفي و يا كمي باشد . 8- توانا و پايدار كردن فرآيند : پيش نياز اجراي SPC تواناكردن و پايداركردن فرآيند و حل مشكلات به وجود آمده از طريق چرخة دمينگ (PDCA) مي‌باشد . مشتری انحراف و تغییر پذیری را می بیند ، نه میانگین را شش قدم زير را براي توانا سازي و تحت كنترل در آوردن فرآيند برداريد : قدم اول : براي ويژگي مورد بررسي با استفاده از ابزارهاي تحليلي نظير نمودار علت و معلول ، استخوان ماهي و … مهمترين علت اكتسابي را شناسايي كنيد . قدم دوم : ازطريق كميته تخصصي اقدام اصلاحي متناسب را تعيين و به صورت آزمايش به اجرا گذاريد . قدم سوم : داده هاي فرآيند را مجدداً ثبت و تأثير اقدامات خود را ارزيابي كنيد . قدم چهارم : در صورت مثبت بودن نتيجه اقدامات اصلاحي موارد را جهت تثبيت و تصحيح كليه مدارك مرتبط به مدير تضمين كيفيت تحويل دهيد . قدم پنجم : در صورت منفي بودن پاسخ و يا عدم كفايت اقدامات اصلاحي به قدم اول بر گرديد . قدم ششم : پس از تحت كنترل در آمدن فرآيند حذف و يا حتي المقدور كاهش اثر علل ذاتي به قدم اول برگشته ومجدداً تا تواناسازي فرآيند الگوريتم را تكرار نمائيد . جمع آوري داده‌ها بعد از تعيين نوع نمودار و اطمينان يافتن از الف – صحت ابزار ب- تحت كنترل بودن فرآيند نسبت به جمع آوري داده‌ها و ثبت آنها درفرم مربوطه اقدام مي‌شود رعايت نكات زير در هنگام جمع آوري داده‌ها ضروريست : -فاصلة زماني بين دو نمونه‌گيري زياد نشود . -در هربار نمونه‌گيري فقط يك نقطه ثبت شود . - نمونه‌گيري براي رسم نمودار مبنا بايد از حالت عادي فشرده تر باشد . -تاحد امكان بازرسي براي نمونه برداري بصورت تصادفي باشد . 10- اتفاقات روي داده در طول مدت توليد از قبيل : تغييرات مواد ، اپراتور ، شيفت و … بايد درهنگام نمونه‌گيري ثبت شوند . 11- با استفاده از داده‌ها و فرمولهاي تعيين شده و نوع نمودار اقدام به رسم نمودار كنترلي مي‌گردد . ضمناً مي‌توان از برنامه كامپيوتري Mini Tab استفاده نمود . 12-. براي تهيه نمودار مبنا بهتر است 30 نمونه 5تايي برداشته شود و باید تمامی پارامترهای فرایند ثابت باشد یعنی اینکه افراد آموزشهای لازمه را دیده باشند ، ابزار و تجهیزات ( فرایند سیستم اندازه گیری ) صحه گذاری شده باشد ، مواد آزمایشات انجام گرفته شده باشد ومتدد تدوین شده باشد و ……. توضیح اینکه در اینحالت می گویند اول بعد انجام می شود .