فناوری اطلاعات و الکترونیک چیست؟

در این مطلب آموزشی به مفهوم فناوری اطلاعات و الکترونیک (electronic and information technology) و سیستم مدیریت اطلاعات پرداخته می‌شود.

فناوری اطلاعات و الکترونیک واژه‌ای است که در سال 1998 در لایحه اصلاحی نمایندگان به بخش 508 از قانون نوسازی بکار گرفته شد. بخش 508 ملزم می‌کند که فناوری اطلاعات و الکترونیک که توسعه یافته، بدست آمده، وجود دارد یا بوسیله دولت فدرال مورد استفاده قرار گرفته است بایست قابل دسترسی باشد.

فناوری اطلاعات و الکترونیک شامل سخت‌افزار و نرم‌افزار رایانه، سیستم‌های عامل، اطلاعات مبتنی بر وب و کاربردهای آن، تلفن‌ها و سایر محصولات ارتباطی، تجهیزات ویدئویی و محصولات مولتی مدیا، کیوسک‌های اطلاعاتی و محصولات اداری همانند ماشین‌های فتوکپی و نمابر می‌باشد. به طور رسمی به تمامی این تجهیزات عموماً به سادگی فناوری اطلاعات یا IT اطلاق می‌شود. با این حال، از دیدگاه قانونی، نیازی به توسعه تعریف فعلی دولت فدرال از فناوری اطلاعات احساس می‌شود که بایستی انسجام تعریف اولیه را نیز حفظ کند.

اداره فدرال از طرف Architectural and Transportation Barriers Compliance Board (Access Board) مسئول انتشار این تعریف شده است. در اینجا تعریف رسمی از فناوری اطلاعات والکترونیک و فناوری اطلاعات ارائه شده که توسط بخش استانداردهای دسترسی به فناوری اطلاعات و الکترونیک هیئت Access منتشر شده است.

فناوری اطلاعات و الکترونیک

شامل فناوری اطلاعات و هرگونه تجهیز یا سیستم ارتباط داخلی یا زیرسیستمی از تجهیز است که در ایجاد، تغییر یا تکثیر داده‌ها یا اطلاعات بکار گرفته می‌شوند. واژه فناوری اطلاعات والکترونیک شامل محصولات ارتباطی ( همانند تلفن‌ها)، کیوسک‌های اطلاعاتی و ماشین‌های معاملاتی، سایت‌های شبکه جهانی اطلاعات و تجهیزات اداری همانند دستگاه‌های کپی و ماشین‌های فاکس می‌باشد ولی محدود به اینها نیز نمی‌باشد. این واژه دربرگیرنده هر ماشینی که شامل فناوری اطلاعات است و بعنوان بخش داخلی محصول بکار گرفته می‌شود و عملیات اصلی همانند دریافت، ذخیره‌سازی، تغییر، مدیریت، جابجایی، کنترل، نمایش، سوئیچینگ، مبادله، ارسال یا دریافت اطلاعات یا داده‌ها را انجام نمی‌دهد، نیست. برای مثال تجهیزات HVAC (گرم‌کننده، تهویه مطبوع) همانند ترموستات‌ها یا وسایل کنترل‌کننده درجه حرارت و تجهیزات پزشکی که در آنها فناوری اطلاعات بخشی از عملیاتشان است، جزو فناوری اطلاعات محسوب نمی‌شوند.

فناوری اطلاعات

فناوری اطلاعات (IT)، بر اساس تعریف موسسه فناوری اطلاعات آمریکا (ITAA) عبارت است از: مطالعه، طراحی، توسعه، بکارگیری، پشتیبانی یا مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه مخصوصاً نرم‌افزارهای کاربردی و سخت‌افزار رایانه.

به طور خلاصه IT با استفاده از رایانه‌های الکترونیکی، نرم‌افزار رایانه برای تبدیل، نگهداری، محافظت، پردازش، ارسال و دریافت اطلاعات به صورت ایمن سروکار دارد.
اخیراً رایج شده است که از واژه‌ای استفاده شود که در برگیرنده حوزه ارتیاطات الکترونیک نیز باشد و به همین دلیل مردم تمایل دارند که از واژه ICT (فناوری اطلاعات و ارتباطات) استفاده کنند.

فناوری اطلاعات در حال حاضر

امروزه، واژه فناوری اطلاعات جنبه‌های مختلفی از محاسبه و فناوری را در بر گرفته است، و این واژه بیشتر از قبل منطقی بنظر می‌رسد. چتر فناوری اطلاعات می‌تواند بسیار گسترده باشد بنحوی که حوزه‌های متعددی را تحت پوشش قرار دهد. متخصصان IT کارهای زیادی را انجام می‌دهند که از مراحل نصب تا طراحی شبکه‌های پیچیده رایانه‌ای و پایگاه‌های اطلاعاتی را شامل می‌شوند. برخی از کارها را که متخصصان IT انجام می‌دهند عبارت است از :

• مدیریت داده‌ها
• شبکه کردن رایانه‌ها
• طراحی سیستم پایگاه داده
• طراحی نرم‌افزار
• سیستم‌های مدیریت اطلاعات
• مدیریت سیستم‌ها

مدیریت اطلاعات

مدیریت اطلاعات شامل تمامی امور مرتبط با مدیریت داده‌ها بعنوان یک منبع با ارزش است. تعریف رسمی ارائه شده از طرف DAMA این است که :” مدیریت منابع اطلاعاتی عبارت است از توسعه و بکار گیری ساختارها، سیاست‌ها، روش‌ها و دستورالعمل‌هایی که باعث مدیریت صحیح تمامی نیازهای اطلاعاتی در طول عمر شرکت می‌شود.” این تعریف کاملاً گسترده است و دربرگیرنده تعدادی متخصص می‌شود که ممکن است هیچ تماس مستقیمی با جنبه‌های سطح پایین مدیریت اطلاعات همانند مدیریت بانک‌های اطلاعاتی رابطه‌ای نداشته باشند.

سرفصلها در مدیریت داده‌ها عبارتند از:

• تجزیه و تحلیل داده‌ها
• سیستم مدیریت پایگاه داده
• مدلسازی داده‌ها
• اداره پایگاه داده
• ایجاد انباره داده‌ها
• انتقال داده‌ها
• امنیت داده‌ها
• مدیریت متا داده (بایگانی داده‌ها و مدیریت آنها )
• معماری داده‌ها

سیستم مدیریت اطلاعات

سیستم مدیریت اطلاعات (MIS) یک نام عمومی برای روش‌های آکادمیکی از بکار گیری افراد، فناوری‌ها و دستورالعمل‌ها، که مجموعاً سیستم‌های اطلاعاتی نامیده می‌شوند، برای حل مشکلات اداری می‌باشد. MIS با سیستم‌های اطلاعاتی معمول متفاوت است به این ترتیب که ازآنها برای تجزیه و تحلیل سایر سیستم‌های اطلاعاتی بکار گرفته شده در فعالیت‌های عملیاتی در سازمان استفاده می‌شود. از نظر علمی، از این واژه عموماً برای مشخص کردن گروهی از روش‌های مدیریت اطلاعات همراه با اتوماسیون یا پشتیبانی از تصمیم‌گیری فردی همانند سیستم‌های پشتیبانی از تصمیم‌گیری، سیستم‌های هوشمند و سیستم‌های اطلاعاتی اجرایی می‌باشد.

زمینه

در ابتدا از رایانه‌های شرکت برای محاسبه فیش‌های حقوقی و نگهداری رسیدهای حساب‌های دریافتنی و پرداختنی استفاده می‌شد. با توسعه کاربردهای که مدیران با اطلاعاتی راجع به فروش، سرمایه‌گذاران و سایر اطلاعاتی مواجه شدند که می‌توانست به آنها در مدیریت موسسه کمک کنند، واژه MIS به این منظور ایجاد شده که این نوع کاربردها را توضیح دهد. امروزه، از این واژه به طور گسترده برای معانی و کاربردهای مختلفی (اما نه محدود به این موارد) استفاده می‌شود که عبارتند از: سیستم‌های پشتیبانی برای تصمیم‌گیری، کاربردهای مدیریت افراد و منابع، مدیریت پروژه و کاربردهای بازیابی پایگاه داده.

تعریف

اغلب بین MIS و سیستم اطلاعات اشتباه می‌شود. سیستم‌های اطلاعاتی برای تصمیم‌گیری ایجاد نشده‌اند. MIS برخی مواقع و البته با یک محدودیت خاص به مدیریت فناوری اطلاعات اطلاق می‌شود. این حوزه مورد مطالعه را نباید با علوم رایانه‌ای اشتباه گرفت. مدیریت خدمات IT یک کار تخصصی است. MIS همچنین با برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP) متفاوت است زیرا ERP شامل عناصری است لزوماً بر روی تصمیم‌گیری متمرکز نیستند.

مدیریت سیستم‌ها

مدیریت سیستم‌ها اغلب به اداره سیستم‌های رایانه‌ای توزیع شده اطلاق می‌شود. مدیریت سیستم‌ها بوسیله فعالیت‌های مدیریت شبکه در ارتباطات شدیداً تحت تاثیر قرار می‌گیرد. مدیریت سیستم می‌تواند شامل یک یا چند وظیفه زیر باشد:

• نوآوری‌های سخت‌افزاری
• نمایش و اندازه‌گیری در دسترس بودن سرور
• نوآوری نرم‌افزاری و نصب آن
• مدیریت ضد ویروس و anti-malware
• کنترل فعالیت‌های کاربر
• کنترل ظرفیت
• مدیریت امنیت
• مدیریت نگهداری
• کنترل ظرفیت شبکه و استفاده

شناخته‌شده‌ترین سیستم‌های مدیریت سیستم عبارتند از IBM Tivoli Framework, IBM Director, Microsoft Systems Management Server, HP OpenView, LANDesk, Novell ZENworks, BMC Patrol and CA Unicenter.

عملیات

گروه‌های عملیاتی بر اساس استاندارد ITU-T X.700 ایجاد می‌شوند. این چارچوب همچنین تحت عنوان FCAPS شناخته شده است.

مدیریت خطا

• عیب‌یابی، ثبت خطا و بازیابی داده‌ها

مدیریت پیکربندی

• نوآوری نرم‌افزاری و سخت‌افزاری
• بازبینی، توسعه نرم‌افزار و مدیریت بسته

مدیریت حسابداری

• تهیه صورتحساب و جمع‌آوری آمارها

مدیریت کارآیی

• ارزیابی نرم افزار و کنترل رویداد

مدیریت امنیت

• مدیریت شناسایی
• مدیریت رویه

با اینحال این استاندارد را نمی‌توان جامع در نظر گرفت زیرا برخی موارد در آن لحاظ نشده است و از قلم افتاده است. براخی از بخش‌ها جدیداً به آن اضافه شده، برخی مفهومی هستند و برخی اصلاً لیست نشده‌اند. نوع اول عبارت است از کشف رابطه کاربردی بموقع که از مدیریت پیکربندی، مدیریت امنیت اطلاعات و رویداد (تحت نام SIEM)، زمان‌بندی بارکاری ، توابع تاثیرگذار روی شرکت (تحت نام مدیریت سیستم‌های سازمانی) و مدیریت ظرفیت حمایت می‌کند. عملیات مدیریت کارآیی را نیز می‌توان به اندازه‌گیری کارآیی سر به سر و عملیات اندازه‌گیری اجزای فراساختاری تقسیم کرد.