نواندیشان | بهترین سایت علمی آموزشی کشور
در این مطلب از نواندیشان مقاله تاثیر و نقش مطالعه و کتاب خوانی در کاهش مشکلات و معضلات اجتماعی و فرهنگی که توسط سید محمدرضا حسینی علی آباد، نویسنده و مدرس دانشگاه تهیه شده، ارائه شده است.
مقدمه
مطالعه یکی از مهم‌ترین ابزارهای انسان برای بدست آوردن دانش می‌باشد که بوسیله آن با مطالعه کتاب‌های مختلف از جدیدترین و معتبرترین اطلاعات پیرامون موضوع‌های مختلف مطلع می‌شود و با افزایش اطلاعات و دانش، فرد می‌تواند دیدگاه و حتی طرز فکر افراد را تغییر دهد. علاوه بر این‌ها در زمان حاضر با توجه به پیشرفت همه جانبه علم و سهولت دستیابی به تمام منابع معتبر دنیا و کتب چاپ شده در کل جهان که توسط بهترین مترجمان ترجمه شده و در اختیار عموم قرار می‌گیرد به راحتی می‌توان به دانش روز دنیا دست پیدا کرد و از آنها استفاده نماییم.
تاثیر و نقش مطالعه و کتاب خوانی در کاهش مشکلات و معضلات اجتماعی و فرهنگی
طبیعتاً یکی از مهم‌ترین نتایج کتاب‌خوانی که بدست آوردن علم و دانش است اگر واقع‌بینانه به این مورد توجه داشته باشیم متوجه می‌شویم که بالارفتن علم و دانش فرد چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم بر سطح رفتار و افکار آن فرد هم تاثیر فراوانی دارد. حال اگر با برنامه‌ریزی صحیح و کامل بتوانیم فرهنگ کتاب‌خوانی را در جامعه رواج دهیم می‌توانیم بسیاری از مشکلاتی که در جوامع درگیر آن هستیم را حل نماییم. اما متاسفانه با مطالعه آمار سرانه مطالعه کشور در می‌یابیم که سرانه مطالعه کشور بسیار پایین‌تر از حد مطلوب می‌باشد.
برای مثال یکی از منابع موثقی که می‌توان میزان زمان اختصاص داده شده برای مطالعه را از آن استخراج کرد، گزارش‌های آماری مرکز بین‌المللی مطالعات گذران وقت است. براساس تحقیقی که این مرکز در سال ۲۰۱۰ در ۲۲ کشور انجام داده است. بیشترین زمان اختصاص داده شده برای مطالعه کتاب در بین مردمان جهان مربوط به کشور فنلاند با ۴۴ دقیقه در روز است. در این شاخص هم مطالعه کتاب در نظر گرفته می‌شود و هم مطالعه روزنامه و نشریات دیگر. از این نظر رتبه‌بندی کشورهای برتر با این تعریف دچار تغییرات قابل توجهی می‌شود.
میزان سرانه مطالعه ایران که در این گزارش آمار سرانه ۱۳ دقیقه‌ای را لحاظ کرده است. در این رتبه‌بندی قابل ارزیابی و مقایسه است که جایگاه بسیار پایینی نسبت به سایر کشورها دارد اما در جدیدترین آمار که توسط مرکز آمار ایران ارائه شده است سرانه مطالعه افراد بالای ۱۵سال در ایران۱۶دقیقه و ۳۲ثانیه بیان گریده است که باز هم با تامل در این آمار در می‌یابیم که نیاز به بالابردن سرانه مطالعه در کشور داریم.
البته نباید فراموش کرد که آمارهایی نیز در سال‌های اخیر منتشر شد که در آنها سرانه خالص مطالعه کشور حتی خیلی پایین‌تر از اعداد اعلام شده از آمار مرکز آمار می‌باشد که این زنگ خطری برای جامعه ماست. زیرا که در هر جامعه‌ای که میزان مطالعه پایین بیاید مشکلات و معضلات فرهنگی اجتماعی در آن جامعه روز به روز بیشتر خواهد شد.
عوامل موثر در کاهش سرانه مطالعه در ایران
البته در این بین با افزایش قیمت کاغذ و بالارفتن بهای تمام شده چاپ کتاب در صنعت چاپ و نشر کتاب طبیعتاً قیمت روی جلد انواع کتب نیز بیشتر شده و یکی از دلایل کاهش سرانه مطالعه همین مورد می‌باشد و باید با مدیریت صحیح مسئولین نسبت به تعدیل نرخ کتاب با ارائه یارانه یا سایر تسهیلات اقدام نمایند و علاوه بر آن با ترویج و فرهنگ‌سازی فرهنگ استفاده از کتابخانه‌های عمومی و همچنین فرهنگ اهدا کتاب و مواردی مانند هدیه دادن کتاب به دیگران سطح مطالعه کشور را بالا ببریم.
اما متاسفانه براساس تحقیقـات انجام شده توسط سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور به طور متوسط 23/9٪ مدارس کشور فاقد کتابخانه هستند. در حالی‌که این رقم در سایر کشورها و به‌خصوص در کشورهای پیشرفته بسیار پایین‌تر است. مثلا درسوئد تنها %۶ مدارس فاقد کتابخانه هستند و استاندارد کتاب برای هر دانش‌آموز 20 جلد می‌باشد و در ژاپن برای هردانش‌آمـوز 41/8 جلد کتاب در کتابخانه مـدرسه وجود دارد درحالی‌‌که در مدارس کشور ما آمار به شرح زیر است: درمدارس ابتدایی ۰.۸۹ جلد کتاب به ازای هر دانش‌آموز در مدارس راهنمایی 1/5 جلد کتاب به ازای هـر دانش‌آموز در مدارس متوسطه 2/42 جلد کتاب به ازای هر دانش‌آموز می‌باشد.
نقش مطالعه در کاهش معضلات اجتماعی و فرهنگی
باتوجه به اینکه مطالعه باعث پر کردن اوقات فراغت و بیکاری افراد می‌شود، مخصوصا در سنین نوجوانی و جوانی می‌تواند از بسیاری از ناهنجاری‌هایی که در آن سنین ایجاد می‌شود، جلوگیری نماید و با توجه به پر کردن اوقات فراغت از بسیاری از اختلالات روانی مانند استرس، اظطراب ،افسردگی، پرخاشگری، افکار منفی و مزاحم و… جلوگیری نماید. علاوه بر این‌ها کتاب‌خوانی برای توسعه کشورها نیز تاثیرات فراوانی دارد. برای مثال وقتی به آمار جهانی کتاب‌خوانی در جهان نگاه می‌کنیم می‌بینیم که یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی در کشورهای جهان، بالا بودن میزان مطالعه و کتاب‌خوانی است.
چنان‌که در جوامع توسعه‌یافته، کتاب‌خوانی سرانه بالایی را به خود اختصاص می‌دهد و در جوامع توسعه‌نیافته یا در حال گذر به سبب بالا بودن نرخ بی‌سوادی از یک‌سو و مطالعه نکردن باسوادان از سوی دیگر، سرانه کتاب‌خوانی در این کشورها، رقم پایینی دارد در صورتی که به دلایل متعدد بالا رفتن سطح کتاب‌خوانی در یک جامعه زمینه توسعه آن جامعه و کشور نیز فراهم خواهد شد.
به عبارتی دیگر جامعه‌ای که قصد توسعه دارد باید قبل از توسعه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی خود اقدام به فرهنگ‌سازی کتاب‌خوانی در بین مردم خود نماید و رفته رفته با بالارفتن سطح سرانه مطالعه در آن کشور شرایط برای توسعه کلی در آن کشور فراهم خواهد شد. علاوه بر تمام این‌ها باتوجه به اینکه کتاب یکی از آسان‌ترین و در دسترس‌ترین ابزارهای آموزشی است می‌توان برای تمام مسائلی که نیاز به اموزش دارد را با کتاب آموزش دید و بسیاری از مشکلات را حل کرد. برای مثال کتاب‌های روانشناسی، انگیزشی، کاربردی برای مشاغل مختلف، سبک زندگی، مهارت‌های فرزند پروری و تربیتی، مسائل ازدواج و آشنایی و غیره که مطالعه این کتاب‌ها باعث حل شدن بسیاری از معضلات اجتماعی و فرهنگی خواهد بود.
در انتها باید نتیجه بگیریم که دلیل بسیاری از مشکلات حال حاضر در جامعه ما بدلیل فقر فرهنگ کتاب‌خوانی و پایین بودن سرانه مطالعه کشور می‌باشد که با سرمایه‌گذاری در این امر می‌توان بسیاری از مشکلات را حل کرد.
نویسنده و ارسال‌کننده: سید محمدرضا حسینی علی‌آباد – نویسنده و مدرس دانشگاه
