نواندیشان | بهترین سایت علمی آموزشی کشور
تحقیق در عملیات 1 واحد درسی بسیار مهمی برای رشته‌های مختلف از جمله مهندسی صنایع، مدیریت صنعتی، بازرگانی و ریاضیات کاربردی است. این درس، شامل تکنیک‌های کمی برای تصمیم‌گیری اصولی با هدف استفاده بهینه از منابع است. در این مقاله ضمن معرفی مباحث تحقیق در عملیات، توصیه‌هایی برای یادگیری بهتر این درس ارائه و منابع آموزشی نیز معرفی شده است.
تحقیق در عملیات 1 از جمله دروس بسیار مهم دانشگاهی است. دانشجویان بسیاری از رشته‌های تخصصی از جمله مهندسی صنایع، مهندسی مکانیک، مدیریت صنعتی، مدیریت بازرگانی، ریاضی کاربردی و … این واحد درسی را می‌گذرانند. این واحد درسی برای برخی از رشته‌ها جزء دروس تخصصی و اجباری است. برای مثال تحقیق در عملیات 1 از جمله دروس تخصصی و اجباری رشته مهندسی صنایع است که در مقطع کارشناسی تدریس می‌شود. دانشجویان رشته صنایع، واحد درسی تحقیق در عملیات 2 را نیز در این مقطع می‌گذرانند. واحد درسی تحقیق در عملیات پیشرفته یا تحقیق در عملیات 3 نیز در مقطع کارشناسی ارشد این رشته تدریس می‌شود.
تحقیق در عملیات 1 از دروس با اهمیت زیاد رشته مهندسی صنایع است. داشتن مهارت و تسلط در مبحث تحقیق در عملیات می‌تواند اهمیت زیادی در موفقیت کاری یک مهندس صنایع داشته باشد. گفتنی است سوالات زیادی (حتی تا نیمی از سوالات تخصصی) از مباحث این درس در کنکور ارشد و دکتری طرح می‌شود. دانشجویانی که تمایل دارند این مبحث را در قالب فیلم‌های آموزشی و با عمق بیشتری یاد بگیرند، می‌توانند از دوره 31 ساعته آموزش مهندسی صنایع و تحقیق در عملیات که در سایت فرادرس عرضه شده است استفاده کنند.
معرفی واحد درسی تحقیق در عملیات 1
با گذراندن واحد تحقیق در عملیات 1، شما مجموعه‌ای از تکنیک‌های کمی را می‌آموزید. کمک می‌کند تا به عنوان مدیر بتوانید تصمیم‌گیری اصولی و صحیحی با هدف استفاده بهینه از منابع محدود و در دسترس خود داشته باشید. با یادگیری مباحث تحقیق در عملیات، شما می‌توانید سیستم‌های واقعی را تحت فرضیاتی به مدل ریاضی تبدیل کنید. همچنین مدل‌های ریاضی را به خوبی تحلیل کنید. تحقیق در عملیات که پژوهش عملیاتی یا Operation Research و گاها به اختصار OR نیز نامیده می‌شود، به مدیران کمک می‌کند تا در شرایط پیچیده، تحلیل بهتری داشته باشند و تصمیم‌گیری درستی انجام دهند.
مدیران با مسائل مختلف و با پارامترهای متعدد مواجه‌اند که گاهی تصمیم‌گیری را بسیار دشوار می‌کنند. عدم قطعیت، مواجه شدن با عوامل متعدد و گاها متضاد با یکدیگر تحلیل و تصمیم‌گیری را دشوار می‌کند. در این شرایط مدیران به ابزارهای ابتکاری، دقیق و کم ریسک برای تصمیم‌گیری نیاز دارند. تحقیق در عملیات دانش لازم برای تصمیم گیری در این شرایط را در اختیار مدیران قرار می‌دهد.
تفاوت درس تحقیق در عملیات در رشته‌های مختلف
رشته‌های زیادی این واحد درسی را می‌گذرانند اما ماهیت این درس در رشته‌های مختلف اندکی با یکدیگر متفاوت است. همانطور که گفته شد این واحد درسی شامل مباحث ریاضی متعدد است. چرا که از تکنیک‌های مدل‌سازی ریاضی کاربردی برای تحلیل شرایط و سیستم استفاده می‌شود. برخی از منابع درس تحقیق در عملیات 1، صرفا به بخش تکنیک‌های مدل‌سازی ریاضی می‌پردازند و متمرکز این بخش هستند. اغلب این منابع با عنوان برنامه ریزی خطی در دسترس هستند. دانشجویان ریاضی کاربردی اغلب از این منابع استفاده می‌نمایند. در این رشته، واحد تحقیق در عملیات بیشتر از جنبه تکنیک‌های کمی مورد توجه است.
رشته‌های مدیریتی مباحث مرتبط با تحقیق در عملیات را بیشتر از جنبه‌های کاربردی مورد توجه قرار می‌دهند. در این رشته به اندازه رشته ریاضی کاربری، به مباحث ریاضی، مدل‌سازی و تکنیک‌های کمی پرداخته نمی‌شود. منابع مختص این رشته نیز بیشتر علم تحقیق در عملیات را از جنبه‌های کاربردی بررسی نموده‌اند.
در رشته مهندسی صنایع مباحث تحلیلی، مدل‌سازی و کاربردی به یک اندازه مورد توجه هستند. به بیان دیگر در این رشته به صورت تکمیلی‌تر و همه جانبه، مباحث تحقیق در عملیات مورد بررسی است. بنابراین در انتخاب منابع و محتواهای آموزشی تحقیق در عملیات حتما به این موضوع توجه داشته باشید و از منابع و آموزش‌های متناسب با رشته تحصیلی خود استفاده نمایید.
مباحث تحقیق در عملیات 1
مباحث مطرح در واحد درسی تحقیق در عملیات 1 بسیار متنوع و حجیم است. برای یادگیری این درس حتما باید برنامه ریزی مناسبی داشته باشید و در طول ترم اقدام به یادگیری کنید. این درس بسیار مفهومی است و برای حل مسائل باید درک و تسلط کافی در خصوص موضوعات مختلف داشته باشید. مدل‌سازی ریاضی اولین مبحثی است که به دانشجویان آموزش داده می‌شود. در ادامه درس معمولا به برنامه ریزی خطی پرداخته می‌شود. حل هندسی و جبری مسائل خطی از دیگر مباحثی است که در این درس مطرح است. حل مسائل به روش سیمپلکس نیز اهمیت زیادی در میان مباحث مختلف واحد تحقیق در عملیات 1 دارد.
قضیه دوگان یا دوال و نتایج آن که در ادامه مباحث درسی تدریس می‌شوند، از دیگر مباحث مهمی هستند که در زیر مجموعه تحقیق در عملیات قرار می‌گیرند. آنالیز حساسیت نیز از دیگر مباحث بسیار مهم این درس است. این مبحث معمولا به عنوان آخرین سرفصل تدریس می‌شود. نگاهی به مباحثی که در این واحد درسی ارائه می‌شوند، اهمیت و جایگاه این درس را نمایان می‌کند. برای درک بهتر مباحث مطرح در تحقیق در عملیات 2 و 3 نیز لازم است تا مباحث این واحد درسی را به خوبی فرا بگیرید.
مباحث تحقیق در عملیات 2 و 3
آموزش تحقیق در عملیات 2 نیز در مقطع کارشناسی مهندسی صنایع ارائه می‌شود. در اغلب دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، تحقیق در عملیات 1 نیز از دروس پیش‌نیاز برای واحد تحقیق در عملیات 2 می‌باشد. با توجه به حجم بالای مباحث مطرح در این واحدهای درسی، هم نیاز نمودن آنها توصیه نمی‌شود. برنامه‌ریزی عدد صحیح، صفر و یک، برنامه ریزی غیرخطی، برنامه ریزی پویا و نظریه بازی ها از مباحث بسیار کاربری درس تخصصی تحقیق در عملیات هستند. این مباحث تحت عنوان تحقیق در عملیات 2 برای رشته مهندسی صنایع تدریس می‌شوند.
دانشجویان مهندسی صنایع در مقطع کارشناسی ارشد، واحد تحقیق در عملیات 3 را نیز می‌گذارنند. برنامه ریزی تصادفی، برنامه‌ریزی امکانی، بهینه‌سازی استوار و … از جمله مباحث تحقیق در عملیات 3 یا تحقیق در عملیات پیشرفته هستند.
منابع و کتب درس تحقیق در عملیات 1
خوشبختانه برای درس تحقیق در عملیات یک علاوه بر منابع زبان اصلی، منابع فارسی و ترجمه شده خوبی در دسترس دانشجویان است. البته لازم به تاکید است که در هنگام انتخاب منبع، لازم است توجه کنید که منبع منتخب شما به صورت تخصصی برای کدام رشته تالیف شده است. به این نکته نیز توجه کنید که عموما منابعی که به صورت تخصصی به مباحث مدل‌سازی ریاضی و تکنیک‌های کمی می‌پردازند، تحت عنوان برنامه ریزی خطی عرضه می‌شوند.
– کتاب‌های تحقیق در عملیات
در میان منابع مختلف کتاب آشنایی با تحقیق در عملیات نوشته شده توسط حمدی طه، با ترجمه علیرضایی، طلوع و محرابیان که توسط نشر دانشگاهی عرضه شده است، از منابع خوب و شناخته شده این درس است. در این کتاب مباحث به زبان ساده و از سطح مبتدی آموزش داده می‌شوند. این منبع انتخاب اغلب دانشگاه‌ها و مدرسان دانشگاهی است. انتشارات نگاه دانش نیز مجموعه دو جلدی را تحت عنوان تحقیق در عملیات 1 و 2، با تالیف دکتر زاهدی عرضه نموده است. این مجموعه از منابع خوب و جامع در این زمینه است. دانشجویان و متقاضیان شرکت در کنکور کارشناسی ارشد، اغلب به مطالعه این کتاب‌ها توصیه می‌شوند.
کتاب تحقیق در عملیات دکتر عارفه فدوی و کتابی با همین عنوان تالیف شده توسط دکتر عادل آذر نیز از دیگر منابعی هستند که در دانشگاه‌های زیادی در سراسر کشور تدریس می‌شوند. همچنین کتاب‌های تحقیق در عملیات وینستون نیز حسن شهرت زیادی در میان منابع مختلف دارند.
کتاب تحقیق در عملیات برنامه‌ریزی خطی برای تحقیق در عملیات 1 مناسب است و کتاب برنامه ریزی غیر خطی و شبکه برای تحقیق در عملیات 2 و 3 مناسب‌تر است. در همین راستا کتاب برنامه‌ریزی خطی دکتر آریانژاد و دکتر سجادی از انتشارات علم و صنعت نیز برای تحقیق در عملیات 1 منبع مناسبی است که البته بیشتر به مباحث مدل‌سازی ریاضی می‌پردازد. تحقیق در عملیات 2 همین نویسندگان از همین انتشارات نیز مورد توجه اساتید زیادی بوده و مورد استقبال دانشجویان بوده است. برنامه ریزی خطی مختار بازارا ترجمه شده توسط دکتر اسماعیل خرم نیز از منابع خوب این درس برای یادگیری بهتر و درک کامل‌تر مباحث مرتبط با تکنیک‌های کمی می‌باشد.
– استفاده از جزوات برای یادگیری تحقیق در عملیات 1
حجم زیاد و گستردگی مباحث مطرح در درس تحقیق در عملیات 1، باعث می‌شود تا بسیاری از دانشجویان استفاده از جزوات و خلاصه‌های این درس را در اولویت قرار دهند. برخی از این جزوات بسیار کامل بوده و نکات خوبی را شامل می‌شوند. توصیه می‌کنیم از این جزوات برای جمع‌بندی و مرور استفاده کنید تا تسلط کافی در خصوص مباحث کسب نمایید. اما بهتر است برای یادگیری یکی از منابع اصلی را مورد مطالعه قرار دهید.
– کتاب‌های تست و حل تمرین تحقیق در عملیات 1
برای یادگیری مباحث تحقیق در عملیات 1، لازم است تا علاوه بر درک مفاهیم و تکنیک‌ها، قادر باشید مسائل این درس را حل کنید. بنابراین گروهی از منابع آموزشی هستند که به شما در کسب مهارت حل مسائل این درس کمک می‌نمایند. برای مثال می‌توان به حل‌المسائل کتاب تحقیق در عملیات دکتر عادل آذر اشاره کرد. ضمن اینکه مشاهده فیلم‌های آموزشی و دوره‌های تخصصی ویژه کنکور نیز می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد. از آن جمله می‌توان به دوره آموزش تحقیق در عملیات 1 ویژه کنکور اشاره کرد که به بیان نکات کلیدی و مرور تست‌های کنکور می‌پردازد.
گروهی از منابع آموزشی هستند که به شما کمک می‌کنند تا ضمن یادگیری نکات مهم، تسلط کافی را برای حل تست‌های کنکور کارشناسی ارشد بدست آورید. با توجه به تعداد سوال و اهمیت این واحد درسی در کنکور ارشد و دکتری، لازم است تا از این گروه از منابع نیز استفاده نمایید. کتاب 2000 تست تحقیق در عملیات دکتر زاهدی از جمله کتاب‌هایی است که توسط بسیاری از دانشجویان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کتاب شامل سوالات طراحی شده یا گردآوری شده از کنکور رشته‌های مختلف در سال‌های مختلف است. سوالات در این کتاب به صورت سرفصل بندی شده و با درجه سختی تعیین شده ارائه شده‌اند. این کتاب دارای آزمون‌های دوره‌ای و جامع نیز می‌باشد.
توصیه هایی برای یادگیری و کسب مهارت درس تحقیق در عملیات 1
اگر دانشجوی رشته مهندسی صنایع، مدیریت یا ریاضیات کاربردی هستید یا قصد دارید برای موفقیت در آزمون کارشناسی ارشد و دکتری یکی از این رشته‌ها برنامه‌ریزی کنید، لازم است تا مباحث تحقیق در عملیات 1 و حتی تحقیق در عملیات 2 را به خوبی بیاموزید و تسلط کافی برای حل مسائل این درس داشته باشید. در ادامه چند توصیه برای یادگیری و کسب مهارت در این زمینه داریم:
– برنامه ریزی مستمر برای یادگیری تحقیق در عملیات
برای یادگیری مباحث تحقیق در عملیات 1 و 2 لازم است تا برنامه‌ریزی مستمری داشته باشید و زمان کافی را برای یادگیری مباحث این دروس صرف کنید. مباحث این دروس حجیم و گسترده است. بنابراین تصور نکنید می‌توانید در مدت زمان کوتاهی به تسلط کافی دست یابید.
– از منابع مناسب و کامل استفاده کنید
انتخاب منبع مناسب اهمیت زیادی در یادگیری مباحث این درس دارد. حتما منابع متناسب با رشته خود را انتخاب کنید و برای مطالعه این منابع برنامه ریزی نمایید. برای جمع‌بندی و مرور می‌توانید از جزوات خلاصه شامل نکات مهم نیز استفاده کنید. یادداشت برداری حین مطالعه را نیز فراموش نکنید.
– حتما از کلاس درس مدرسان زبده استفاده کنید
ماهیت تحقیق در عملیات 1 و 2 ایجاب می‌کند که برای یادگیری و کسب تسلط حتما در کلاس‌های درس اساتید زبده حضور داشته باشید. یکی از سایت هایی که دوره‌های بسیار خوبی را در زمینه مهندسی صنایع و تحقیق در عملیات آماده نموده و برای استفاده در اختیار دانشجویان و علاقمندان قرار داده است، سایت فرادرس می باشد. شما می توانید با مراجعه به سایت فرادرس، از میان محتواهای آموزشی ارائه شده، محتوای مورد نیاز و متناسب با رشته تحصیلی خود را انتخاب نموده و از آن استفاده نمایید. برخی از این محتواهای آموزشی برای کسب آمادگی جهت شرکت در آزمون کارشناسی ارشد و دکتری طراحی شده اند و شامل حل سوالات و تست های مهم نیز می باشند.
– برای حل تمرین وقت بگذارید
برای یادگیری بهتر، درک مفاهیم و پاسخگویی به تست‌های کنکور لازم است سوالات مختلف را حل کنید. بنابراین حتما برای حل تمرین و پاسخ به سوالات و تست‌ها وقت بگذارید و منابع مربوطه را تهیه کنید. بدون حل تمرین امکان کسب تسلط کافی در خصوص مباحث این درس وجود ندارد.
– برای مرور و جمع بندی وقت بگذارید
مباحث این درس نیاز به مرور دارند، بنابراین در برنامه‌ریزی آموزشی خود حتما برای مرور، جمع‌بندی، مطالعه یادداشت‌های خود و … زمان کافی در نظر بگیرید. تنوع و حجم زیاد مباحث ممکن است باعث شود تا بدون مرور به تسلط کافی و سطح یادگیری و آمادگی مناسب دست نیابید. استفاده از آزمون‌های جامع دوره‌ای نیز می‌تواند مفید باشد.
– این درس را کاربردی یاد بگیرید
تحقیق در عملیات 1 و 2 از جمله دروسی هستند که کاربرد فراوانی در حوزه‌های مختلف دارند. به احتمال زیاد در محیط کار خود برای تصمیم گیری نیاز به آموخته های خود از این درس خواهید داشت. بنابراین به عنوان یک فارغ التحصیل رشته مهندسی صنایع یا مدیریت، نیاز به تسلط کافی به مباحث این درس دارید. به این دلیل توصیه می‌کنیم با رویکرد یادگیری کاربردی، با علاقه و با صرف زمان کافی برای یادگیری این درس اقدام کنید.
