آموزش کار با كوليس ورنيه

كوليس ورنيه

كوليس ورنيه از متداولترين و پركاربردترين وسايل اندازه گيري است كه در صنعت تراشكاري و قالبسازي ، هنگام ساخت قطعات با دقت بالا ، از آن استفاده مي شود .

با توحه به شكل فوق ، مي توان قسمتهاي مهم يك كوليس را چنين معرفي كرد :

• خط كش
• ورنيه
• پيچ قفل كننده
• فك هاي ثابت ( شاخك هاي ثابت )
• فك هاي متحرك ( شاخك هاي متحرك )
• زبانه عمق سنج

كاربرد قسمتهاي مهم كوليس

خط كش :

خط كش كوليس ، معمولاٌ در دو سيستم ميليمتري و ااينچي تقسيم بندي شده است ، كه معمولاٌ قسمت پائين آن ميليمتري و قسمت بالايي اينچي مي باشد . قسمت ميلي متري معمولاٌ داراي دقتي معادل 1 ميلي متر و قسمت اينچي آن  اينچ دقت دارند ( منظور از دقت ، كمترين فاصله بين دو تقسيم روي خط كش مي باشد ).

ورنيه :

ورنيه ، در واقع كشويي است كه روي خط كش حركت مي كند و مثل خط كش كه داراي تقسيمات ميلي متري و اينچي مي باشد ، داراي تقسيماتي تقريباٌ اينچنين مي باشد ؛ معمولاٌ قسمت پائين ورنيه ، ميلي متري و بالاي آن تقسيمات اينچي وجود دارد . با توجه به تقسيمات ورنيه و خط كش ، مي توان دقت كوليس را بدست آورد . البته اين دقت ، معمولاٌ روي ورنيه نيز حك شده است و با توجه به آن مي توان اندازه هاي گرفته شده را به سادگي قرائت كرد .

پيچ قفل كننده :

با اين پيچ ، مي توان كوليس را در هر نقطه اي كه اندازه گيري انجام گرفته ، قفل كرده و مقدار صحيح را به طور دقيق قرائت نمود .

شاخك هاي ثابت :

به كمك اين شاخك ها ميتوان اندازه گيري هاي داخلي يا خارجي را انجام داد . در واقع از اين شاخك ها به عنوان يك تكيه گاه براي قطعه استفاده مي شود .

شاخك هاي متحرك :

اين شاخك ها متصل به ورنيه اند كه با حركت آن ، به عقب يا جلو كشيده مي شوند . هنگام اندازه گيري ، اين شاخك ها به قطعه نزديك مي شوند .

زبانه عمق سنج :

با كمك اين زبانه مي توان عمق بعضي از سوراخ ها ، پله ها و قطعاتي از اين قبيل را اندازه گيري نمود . شكل 2 علت شكستگي انتهاي اين زبانه را مشخص مي نمايد .

با معرفي و شناخت قسمت هاي اصلي كوليس ، مي تو.ان كاربرد سه گانه آن را در شكل زير مشاهده نمود . كاربرد صحيح شاخك ها و زبانه عمق سنج از اهميت خاصي برخوردار است .

همانگونه كه گفته شد ، كوليس ها در دو سيستم اينچي و ميليمتري ساخته شده  و در اختيار صنعتگران قرار گرفته ، كه امروزه به خاطر سهولت در خواندن مقادير ؛ و رواج سيستم ميليمتري ، بيشتر به قسمت ميليمتري پرداخته شده است .

خواندن كوليس

براي خواندن كوليس ، مراحلي را بايد انجام داد كه عمدتاٌ به شرح زيرمي باشد:

ابتدا بايد از روي ورنيه كوليس ، دقت كوليس را مشاهده و به خاطر سپرد . البته در بعضي از كوليس ها دقت آن نوشته نشده ، كه از روي كاتالوگ مربو طه مي توان آن را يافت و برا ي هميشه ، هنگام اندازه گيري منظور داشت .

حال كوليس را بايد به اندازه اي دلخواه باز ، يا قطعه كاري را بين فك ثابت و متحرك آن قرار داد . اگرخط صفر ورنيه ، در راستاي يكي از خطوط اصلي خط كش قرار گرفت ، عدد خونده شده ، همان مقدار اندازه گرفته شده است . شكل 4 اين حالت را نشان مي دهد .

بيشتر اوقات ، صفر ورنيه مابين دو حط اندازه از خط كش قرار مي گيرد . در اين حالت عددي كه صفر ورنيه از آن گذشته بايد يه عنوان عدد صحيح خوانده شود . حال بايد به ورنيه نگاه كرد و به خطوط آن دقت نمود كه كدامشان با يكي از خطوط خطكش در يك راستا قرار گرفته اند . حال بايد تعداد خطوط سمت چپ اين دو خط همراستا را از روي ورنيه شمرد و آن را در دقت كوليس ضرب كرده حاصل را با عدد صحيحي كه قبلاٌ خوانده شده جمع نمود . عدد به دست آمده ، مقدار اندازه گرفته شده است . شكل زير نيز اين حالت را نشان مي دهد .

طرز استفاده از كوليس

براي اندازه گيري قطعات ، ابتدا دهانه كوليس را بايد بيش از اندازه قطعه مورد نظر باز كرده و قطعه را در داخل شاخك هاي كوليس قرار داد  . قطعه بايد به شاخك ثابت تكيه داده شود ، سپس به كمك شست ، كشويي را به طرف قطعه حركت داده تا جايي كه شاخك متحرك با قطعه برخورد كند . بايد دقت ككرد كه پس از برخورد شاخك متحرك به قطعه ، فشار بيش از حد به كشويي وارد نشود ، زيرا ممكن است قطعه نرم بوده و لبه چاغويي كوليس داخل قطعه نفوذ پيدا كند كه نتيجتاٌ اندازه بدست آمده ، مقدار صحيح نخواهد بود و البته فشارهاي بي اندازه ، باعث پيدايش لقي در قسمت هاي متحرك كوليس نيز خواهد شد .

هنگام كار ، بايد توجه داشت كه براي اندازه گيري از نوك شاخك هاي كوليس  استفاده نشود زيرا اين عمل باعث فرسودگي لبه هاي شاخك شده و در اندازه گيري نيز خطا حاصل خواهد شد . پس بايد قطعه كار را تقريباٌ در وسط لبه اندازه گير شاخك ها قرار داد . كج كردن كوليس و يا قرار دادن شاخك هاي آن به صورت زاويه دار روي قطعه كار ، باعث خطا در اندازه گيري خواهد شد . 

اندازه گیری

براي اندازه گيري سوراخهاي داخلي ( قطر داخلي بوش ها ) و قطعاتي مانند آنها ، لازم است پس از برخورد شاخك ها به محيط داخلي ، قطعه كار را در جهت عقربه هاي ساعت و همچنين در خلاف آن حركت داد تا اندازه قطر واقعي قطعه مشخص شود .

هنگام اندازه گيري قطعاتي كه خواندن كوليس روي آن ازجلو امكان پذير نيست ، همانگونه كه كوليس با قطعه كار درگير است بايد قفل كن را بسته و آن را از روي قطعه خارج كرده و خواند زيرا خواندن صحيح كوليس ، هنگامي است كه ورنيه كمترين حركتي نسبت به خط كش نداشته باشد . بنابراين بايد به خاطر داشت كه براي اندازه گيري در اين شرايط ، حتماٌ از كوليس هايي كه قفل كن دارند استفاده شود .

 انواع كوليس ها

كوليس ها را در اندازه ها و انواع گوناگوني ساخته و عرضه مي كنند ، اما آنچه بيش از ديگر انواع ، مورد استفاده قرار مي گيرد كوليس 15 و 20 و 30 سانتي متري مي باشد كه داراي گونه هاي زير است. :

كوليس ورنيه ساده :

از اين نوع كوليس ها براي اندازه گيري قطرهاي خارجي و داخلي ، عمق سوراخ ( تا عمقي به اندازه طول زبانه عمق سنح ) ، فاصله مركز دو ميله ، فاصله دو سوراخ و مواردي از اين قبيل كمك گرفته مي شود .

كوليس ورنيه ارتفاع سنج :

يك نمونه كوليس ارتفاع سنج را همراه با فك هاي قابل تعويضي كه براي عمليات مختلف از آن ها استفاده مي شود . اندازه گيري و كنترل ارتفاعات داخلي و خارجي ، خط كشي موازي رو قطعات مختلف جهت پله تراشي و … عملياتي است كه با اين وسيله مي توان انجام داد .

كوليس ورنيه عمق سنج :

براي اندازه گيري عمق شيار ها ، سوراخ ها و پله ها مورد استفاده قرار مي گيرد . تفاوت عمده عمق سنج با ارتفاع سنج ، در اين است كه ارتفاع سنج تنها براي اندازه گيري هاي خارجي مورد استفاده دارد ، اما عمق سنج عمدتاًٌ براي اندازه گيري و كنترل ابعاد داخلي كه با هيچ وسيله ديگري قابل اندازه گيري نيست .شايد بيش از ده نوع كوليس ديگر ، كه از كوليس هاي ذكر شده در بالا كاملاٌ مجزا ست وجود داشته باشد.