وقتي سر کودک ضربه مي‌ خورد...

[parikoochooloo 10,748]

تحقيقات نشان مي ‌دهد آن هايي که در دوران کودکي‌ شان آسيب‌ هاي متوسط مغزي داشته ‌اند، در آينده با مشکلاتي روبه ‌رو مي‌ شوند. البته با گذشت زمان، ميزان اين آسيب‌ ها به‌ طور قابل توجهي کاهش يافته است...

محققان در اين بررسي‌ ها متوجه شده اند افرادي که در کودکي خود، جراحات متوسطي در سر خود داشته ‌اند، در کوتاه‌ مدت دچار مشکلات اندکي در حافظه، قابليت‌ هاي تکلمي و توانايي ‌هاي تمرکز شده ‌اند. البته شواهدي وجود دارد که نشان مي ‌دهد بچه‌ هاي کوچکي که در هنگام آسيب‌ ديدگي بين 2 تا 7 سال سن داشتند، مشکلات ماندگار‌تري در قدرت تکلمي خود داشته ‌اند.

اما خبر خوب اين است که طبق مطالعات انجام‌ شده، بچه‌ هايي که بر اثر اين جراحات، قدرت تکلم و هوشياري ‌شان دچار مشکل شده؛ به مرور زمان مشکلات‌ شان برطرف خواهد شد. در همين رابطه، دکتر سعيد قزوينيان، متخصص مغز و اعصاب به سوالات زير پاسخ مي دهند:

آقاي دکتر! آيا ضربه به سر هميشه باعث آسيب‌ هاي مغزي مي ‌شود؟

 

خب، ضربه به سر، درجات مختلفي دارد؛ از يک ضربه خفيف تا متوسط و شديد. بر اساس شدت ضربه‌ اي که به سر وارد مي ‌شود، صدمه به مغز، متفاوت است. نکته مهم اين است که برخلاف آن چه عامه مردم فکر مي ‌کنند، بچه‌ هاي زير 5 سال به دليل باز بودن ملاج ‌شان و اين که هنوز جمجمه‌ شان شکل نگرفته، نسبت به بزرگ ‌ترها در برابر ضربه به سر مقاوم ‌تر هستند.

بسته به نوع و شدت ضربه، چه علايمي ممکن است ظاهر شود؟

 

معمولا آن چه در ضربه‌ به سر مي‌ بينم يک اختلال هوشياري گذرا است. اگر ضربه، خفيف يا متوسط باشد؛ کودک ممکن است يک بي‌ هوشي گذرا پيدا کند و بعدش هم بهبود يابد. گاهي ممکن است اين اختلال هوشياري با تاخير اتفاق بيفتد که اين علامت در بزرگسالان هم وجود دارد. در اين حالت، کودک يک اختلال هوشياري پيدا مي‌ کند و بهبود مي‌ يابد و بعدش دوباره پس از نيم تا يک ساعت (تا زير 24 ساعت) مجددا ممکن است دچار اختلال هوشياري ‌شود. بنابراين اگر فردي به سرش ضربه متوسط تا شديدي وارد شد بايد تا 24 ساعت تحت مراقبت باشد چون ممکن است در اثر ضربه دچار اغما يا اختلال در هوشياري شود. علامت ديگر در بچه‌ ها فراموشي است. کودک ممکن است پس از ضربه حوادث قبل از ضربه و حين ضربه را به ياد نياورد که مدت زمان فراموشي پس از ضربه مي ‌تواند معياري براي ارزيابي شدت ضربه باشد. بنابراين والدين بايد از کودک خود سوال کنند که آيا به ياد دارد بعد از اين که به سرش ضربه خورد چه اتفاقي افتاده است. البته اين در صورتي است که کودک قادر به حرف زدن باشد.

علامت ديگر، سردرد است. کودک ممکن است پس از ضربه، سردرد داشته باشد. اگر ضربه متوسط باشد ممکن است يک ورم مغز گذرا همراه با يک خواب‌ آلودگي ايجاد کند. خواب ‌آلودگي علامت مهمي است و حتما بايد به آن توجه کرد.

متاسفانه بعضي از والدين پس از اين که کودک دچار ضربه سر شد به او آب قند مي ‌دهند؛ در حالي که حتما بايد به اين کودکان سرم نمکي خوراند، زيرا سرم قندي موجب افزايش ورم مغز و افزايش خوا‌ب ‌آلودگي در اين کودکان مي ‌شود.

 

علامت ديگر در بچه‌ ها ممکن است تشنج باشد که والدين را بسيار نگران مي ‌کند. برخلاف آن چه اغلب فکر مي ‌کنند، تشنج‌ هاي فوري پس از ضربه حتي تا يک هفته پس از ضربه‌ نيز بدخيم نيستند و مشکلي ايجاد نمي ‌کنند اما اگر کودک پس از يک تا سه ماه که از ضربه به سرش گذشت، دچار تشنج ‌شد، ممکن است اين تشنج او به صرع تبديل شود؛ در حالي که تشنج فوري و تشنج يک هفته اول نگراني ندارد و معمولا تکرار هم نمي‌ شود.

دو علامت ديگر در بچه‌ ها اوتوره و رينوره است؛ يعني مايع آبي زرد رنگ که همان مايع مغزي نخاعي است از گوش يا بيني بچه خارج مي ‌شود که نشانه شکستگي قاعده جمجمه و خطرناک است. کودکاني که شکستگي قاعده جمجمه دارند، دو علامت مهم دارند؛ يکي اين که دور چشم‌ هاي‌ شان مثل راکون، کبود مي ‌شود. ديگر اين که يک خون‌ مردگي در پشت گوش‌ شان ظاهر مي ‌شود. اين دو علامت، نشان ‌دهنده شکستگي قاعده جمجمه است که بسيار مهم‌ هستند اما جاري شدن خون از بيني که اتفاقا مادرها خيلي از آن مي ‌ترسند، علامت بدي نيست. پس از سردرد، تهوع و استفراغ، گاهي اوقات ممکن است چنانچه ضربه به‌ طور خفيف به پشت سر خورده باشد يک کوري گذرا و اگر ضربه به جلوي سر خورده باشد چهار اندام به‌ طور گذرا دچار فلج شود.

علامت مهم ديگر فرورفتگي جمجمه است که مادر مي‌ تواند آن را با دست لمس کند. اين فرورفتگي مي ‌تواند نشانه شکستگي جمجمه و فشار روي قشر مغز باشد که خود مي ‌تواند مشکلاتي را براي کودک ايجاد کند.

بعضي‌ وقت‌ ها کودکان بلافاصله پس از ضربه بلند مي ‌شوند و به بازي ادامه مي‌ دهند. در اين‌ صورت والدين چه کار بايد بکنند؟

 

اگر هيچ يک از علايم فوق را نداشته باشند، نياز به پيگيري ندارند؛ اما گاهي ممکن است به علل نامشخص، کودکان پس از ضربه دچار سياهي رفتن چشم‌ ها شده و بيفتند. براي همين، بهتر است پس از ضربه، کودکان کمي استراحت کنند تا اين حالت پيش نيايد؛ زيرا همين افتادن ناگهاني ممکن است به سر آسيب زده و به ضربه شديد مغزي منجر شود. توصيه مي ‌کنم کودکي که به سرش ضربه خورده تا 24 ساعت ورزش سنگيني انجام ندهد و استراحت داشته باشد.

در خبرها آمده بود که تحقيقات نشان داده است ضربه به سر مي‌ تواند عملکرد ذهني کودکان را تا چند سال پس از ضربه کاهش دهد. آيا اين خبر، صحت دارد؟

 

ببينيد؛ گاهي اوقات، ضربات مغزي مي ‌تواند فيزيولوژي مغز را دچار اختلال کند. چيزي که ما در عکس راديوگرافي، ام ‌آر‌آي و سي ‌تي ‌اسکن از جمجمه نمي ‌بينيم. گاهي اوقات يک تکان مغزي سبب مي ‌شود يک‌ سري از سلول‌ هاي مغز صدمه ببينند که ممکن است با ابزارهاي تشخيصي هم قابل تشخيص نباشند بنابراين ضربه به سر مي ‌تواند تا سال‌ هاي بعد کودک را دچار اختلالات رفتاري و عملکردي کند. اين کودکان معمولاً در رقابت‌ هاي ذهني مانند سرعت پردازش مغز، قدرت حافظه و حل مشکلات از هم سن و سال‌ هاي خود اندکي عقب مي ‌افتند.

مصاحبه کننده: مريم منصوري