مقاله ژنوم انسانی، دانش بزرگ یا حباب ژنتیکی؟

[- Nahal - 47,858]

 

آغاز پروژه ژنوم انسانی، شروع بسیاری از امیدها برای رسیدن به راه حل‌های ژنتیکی، درمان‌های اختصاصی و بهبود بیماران دچار ناهنجاری‌های ژنتیکی بود. آیا پروژه «اچ.جی.پی» در عمل توانسته موفق باشد یا خیر.

محبوبه عمیدی: پروژه ژنوم انسانی یا «اچ.جی.پی» بدون‌شک بزرگ‌ترین و بحث‌برانگیزترین تحقیق جهانی در زمینه علوم زیستی بوده است. این پروژه که به شکل رسمی از سال 1991/1370 و به مدت 15 سال آغاز شده، اغلب با ورود شرکت «سلرا ژنومیکز» به این رقابت در سال 1377/1998 شناخته می‌شود، یعنی زمانی که کریگ ونتر اعلام کرد، شرکت نوپای سلرا تنها ظرف مدت دوسال می‌تواند توالی ژنوم انسانی را شناسایی کند.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

، بودجه ابتدایی که به شکل مشترک توسط وزارت انرژی ایالات متحده و مؤسسه ملی بهداشت این کشور به «اچ.جی.پی» اختصاص‌یافته، 3 میلیارد دلار/ 3هزار میلیارد تومان است که برای یک‌ بازه 15 ساله برآورد شده است. در حال حاضر کشورهای آلمان، ژاپن، فرانسه و انگلیس نیز در این پروژه دخیل هستند و به نظر می‌رسد، روند رشد «اچ.جی.پی» سریع‌تر از آنی باشد که در ابتدا انتظار می‌رفت.

اهداف «اچ.جی.پی» به شرح زیر است:

- شناسایی نقشه دقیق ژنتیکی انسان

- تشخیص توالی تقریبا 3 میلیارد باز آلی که ژنوم انسان را شکل داده‌اند

- ذخیره‌سازی اطلاعات در پایگاه‌های اطلاعات و شبکه‌سازی آنها

- ارتقای روش‌های تحلیل داده‌ها

 

رقابت سازنده

شرکت سلرا، جین مایرز، محقق ریاضیات دانشگاه آریزونا را به خدمت گرفت تا با استفاده از الگوریتم کامپیوتری تعریف‌شده توسط او برای تعیین توالی قطعات شکسته‌شده دی.ان.ای، برگ برنده خوبی در دست داشته باشد. سلرا توانست با استفاده از این تکنیک که پیش از این بی‌اساس خوانده شده بود، توالی بیش از 120 میلیون جفت باز را در ژنوم مگس سرکه تعیین کند. قدم بعدی تعیین توالی ژنوم انسان بود.

در کنار سلرا، گروه قابل توجهی از دانشمندان از چندین کشور جهان و در قالب «سازمان ژنوم انسانی» یا «HUGO» داشتند برای رسیدن به پاسخ این پرسش اساسی تلاش می‌کردند. این آغاز ورود علم زیست‌شناسی به «علم بزرگ» بود. علمی که منابع انسانی عظیم و بودجه هنگفت می‌طلبد و از لحاظ جامعه‌شناختی، شوک بزرگی به حساب می‌آید.

هدایت این جریان رو به‌رشد را جین راجرز که یکی از محققان ارشد این پروژه بود به عهده گرفت. او تلاش کرد تمامی گروه‌های همکار را به کار تیمی همگانی با استفاده از روش‌های استاندارد و دستورالعمل‌های مشترک تشویق کند تا مسیر رو به «علم بزرگ» هموارتر شود.

در پیش‌نویس ابتدایی ژنوم انسان که در سال 2000/1379 منتشر شده است، 8 میلیارد جفت باز پیش‌بینی شده بودند که در سه بانک اطلاعاتی اصلی ذخیره می‌شدند: «ژن‌بانک» متعلق به مرکز اطلاعات بیوتکنولوژی ایالات متحده، «بانک داده‌های دی.ان.ای» متعلق به ژاپن و «آزمایشگاه بیولوژی مولکولی اروپا» متعلق به اتحادیه اروپا. اما با گذشت تنها یک‌دهه، 270 میلیارد باز دیگر به مجموعه این توالی‌ها اضافه شده اند و به‌طور متوسط هر 18 ماه یک‌بار دارد اطلاعات دوبرابر می‌شود. این در حالی است که توالی‌های تهیه‌شده توسط دانشمندان در سراسر دنیا و تعدادی که در دیگر بانک‌های اطلاعاتی نگهداری می‌شوند، در این ارقام ذکر نشده‌اند.

حباب ژنتیکی ‌

کسی نمی‌داند این اعداد و ارقام چقدر امیدوار کننده‌اند و چه زمانی می‌توانند رؤیای درمان بیماری‌های ژنتیکی یا تولید داروهای شخصی و کاملا مؤثر را محقق کنند. بعضی از دانشمندان معتقدند امیدهایی وجود دارد اما در نتایج حاصل از «اچ.جی.پی» اغراق شده است. از میان این افراد می‌توان به مونیکا گیسلر، محقق «سرمایه مخاطره‌آمیز» و تیم تحقیقاتی او از مؤسسه ملی فناوری سوئیس اشاره کرد که می‌گویند: «اشتیاق فراوان حامیان «اچ.جی.پی» و ایمان آنها به نتیجه کار باعث‌ شده موجی از بازخوردهای امیدوار و بعضا اغراق‌آمیز در میان متخصصان و افراد جامعه ایجاد شود».

به عنوان مثال می‌توان به ادعای فرانسیس کالینز در سال 1999 زمانی که رهبری «کنسرسیوم بین‌المللی تعیین توالی ژنوم انسانی» را به عهده داشت اشاره کرد که گفته بود: «نتایج حاصل از «اچ.جی.پی» می‌تواند در نهایت به متخصصان بالینی اجازه دهد با زیرطبقه‌بندی بیماری‌ها به درمان‌های اختصاصی برای بیماران دست پیدا کنند». یا صحبت‌های دیگری مبنی بر درمان بیماری‌های ژنتیکی یا درمان بیماری‌ها با استفاده از داروهای ژنتیکی که هیچ یک هنوز محقق نشده‌اند.

البته گیسلر و همکارانش اجرای «اچ.جی.پی» را مصداق هدر شدن بودجه تحقیقاتی نمی‌دانند، آنها هم به اینکه این پروژه تاکنون نتایج ملموس متعددی مانند تعیین سریع‌تر و ارزان‌تر توالی‌های ژنتیکی داشته است، معترفند. آنها تنها می‌خواهند آثار اقتصادی‌ اجرای این پروژه 15 ساله را بر جوامع درگیر در آن بررسی کنند و ببینند اصلا برای رسیدن به نتایج فعلی، اجرای چنین پروژه عظیم و چند ملیتی‌یی با چندین میلیارد بودجه تحقیقاتی لازم بوده است یا نه!

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام